مشاهده بیشتر
زیرساختهای حمل و نقل عاملی تعیینکننده و اساسی در رشد اقتصادی و صنعتی کشورها محسوب میشوند. اساسا اجرای برنامههای کلان توسعه بدون پرداختن به ظرفیت زیرساختهای حمل و نقل و سرمایهگذاری در توسعه آنها ممکن نیست. دریچه دوربین عکاسی وظیفه تنظیم میزان عبور نور را بر عهده دارد. اگرچه این دریچه از بیرون تاریک به نظر میرسد، اما با عملکرد مطلوب شاتر در شرایط و زمان مناسب، تصویری شفاف و روشن ایجاد خواهد کرد. «دریچه تاریک» تصویر دوربین عکاسی روی جلد را میتوان تعبیری از شرایط فعلی و فرصتهای بخش حمل و نقل کشور دانست که اگر در زمان مطلوب به آنها توجه شود و برنامهریزی مناسبی برای سرمایهگذاری و توسعه زیرساختهای این بخش صورت گیرد، منافع اقتصادی فراوانی را برای اقتصاد و صنعت کشور به دنبال خواهد داشت. توسعه زیرساختهای حملونقل به سبب نیاز به حجم بزرگی از ساختمانها و تاسیسات میتواند رشد قابل توجهی را در مصرف فلزات در کشور ایجاد کند.
مدت زیادی از شروع سال ۲۰۲۳ میلادی نگذشته بود که ورشکستگی بانک سیلیکون ولی و اعلام خبر احتمال ورشکستگی برخی از بانکهای دیگر ایالات متحده آمریکا، موجی از نگرانیها را در خصوص خطر بروز یک بحران مالی جهانی بزرگ به وجود آورد. تجربه سالهای ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ نشان میدهد وقوع یک بحران مالی در مقیاس جهانی به شدت میتواند بازار مصرف فلزاتی مانند فولاد و آلومینیوم را دچار رکود کند و تاثیر قابل ملاحظهای را بر ساختارهای اقتصادی جهان داشته باشد. با این حال شرایط بسته اقتصاد ایران و ارتباط حداقلی آن با ساختارهای مالی دنیا سبب میشود تا تاثیرپذیری اقتصاد کشور از چنین بحرانهایی بیشتر محدود به افت قیمت نفت و کامودیتیها در بازارهای جهانی و به دنبال آن کاهش ارزش صادرات باشد. تصویر «چراغ گردسوز» روی جلد، سمبلی از اهمیت توجه و داشتن نگاهی دقیق به محیط پرابهام اقتصاد دنیا و شناخت فرصتها و چالشهای ناشی از آن است تا به این ترتیب بتوان در صورت وقوع بحران مالی جهانی، اقتصاد کشور را در این فضای گرگ و میش دنیا در مسیر درست هدایت کرد.
امروزه بخش گردشگری یکی از محورهای مهم ایجاد رشد اقتصادی و کسب درآمدهای بینالمللی برای بسیاری از کشورها به شمار میآید. ظهور مقاصد جدید گردشگری و تلاش کشورها برای ایجاد زیرساختها و جذابیت برای ورود گردشگران، گواهی بر اهمیت صنعت توریسم در عصر امروز است. در سمت مقابل، بررسی آمارها از سهم بسیار پایین ایران از ورود گردشگران بینالمللی حکایت دارد که بخش عمده همین میزان محدود نیز از مبدا ۴ کشور همسایه عراق، افغانستان، آذربایجان و ترکیه بوده است. به جرات میتوان گفت امروز ایران جایگاه بسیار کمرنگی را در بازار جهانی گردشگری دارد که دلیل اصلی آن را باید محدودیتهای زیرساختی و شرایط حاکم بر فضای فرهنگی و اجتماعی کشور دانست. تصویر «فنجان چای» روی جلد، به عنوان نمادی قدیمی از پذیرایی از مهمان در ایران، سمبلی از شرایط سنتی زیرساختی و فرهنگی کشور است که موجب کاهش جذابیت ایران برای ورود گردشگران و «جای خالی» ایران در این بازار پراهمیت و روبهرشد میشود.
ایران از دیرباز یکی از تمدنهای نقشآفرین و تعیینکننده در مناسبات و تحولات جهان بوده است. با این حال، نگاهی به آمارها نشان میدهد در طول نیمقرن گذشته، سرعت توسعه اقتصاد ایران از روند رشد جهانی عقب مانده است که دلیل اصلی این مسئله را باید تحریمهایی دانست که موانع بزرگی را بر سر راه مراودات تجاری و دسترسی به تکنولوژیهای روز ایجاد کردهاند. همچنین وابستگی بیش از حد درآمدهای ایران به نفت و کمتوجهی به توسعه و ارتقای سایر بخشهای اقتصادی و صنعتی نیز دیگر چالشی محسوب میشود که موجب آسیبهایپذیری اقتصاد ایران در مقابل تکانهها و عوامل خارجی شده است. تصویر «ماشین تحریر» روی جلد، سمبلی از بیتوجهی به مفهوم توسعه و عقب ماندن از سیر پیشرفت فناوری دنیا محسوب میشود که سبب شده است اقتصاد ایران به عنوان کشوری دیرینه و کهنهکار، نتواند در بازارهای رقابتی جهان نقشآفرینی کند.
اغلب کشورهای جهان در سالهای اخیر با سرعت بالایی در مسیر استفاده از منابع تجدیدپذیری مانند انرژی خورشیدی و بادی برای تامین انرژی مورد نیاز خود حرکت کردهاند. با این حال، نگاهی به آمارهای مربوط به سبد انرژی ایران نشان میدهد بیش از ۹۷ درصد از مصرف انرژی اولیه در کشور از منابع فسیلی نفت و گاز تامین میشود. تصویر «کپسول گاز» روی جلد، سمبلی از مصرف گاز طبیعی به عنوان منبع اصلی تامین انرژی در کشور است. با توجه به روند چند سال اخیر به نظر میرسد در سیاستگذاریهای حوزه انرژی کشور، به گاز طبیعی به عنوان منبعی «بیپایان» نگریسته شده است. با این حال، در شرایط فعلی که تامین انرژی به موضوعی چالشبرانگیز در کشور تبدیل شده است، حرکت در مسیر استفاده از منابع خورشیدی و بادی میتواند گام بلندی در راستای ارتقای امنیت تامین انرژی کشور باشد.
بحث تولید گوشی ملی و تامین بخشی از نیاز بازار موبایل کشور از محصولات داخلی در سالهای اخیر به شکلهای مختلفی جریان داشته است. بازار حدودا ۳ میلیارد دلاری تلفن همراه در ایران شرایط جذابی را بر فعالیت واحدهای تولید تلفن همراه و تامین نیاز کاربران داخلی ایجاد میکند. علیرغم این مسئله، نگاهی به تجربه تولید گوشی تلفن همراه در کشور نشان میدهد که فعالیت این صنعت هیچگاه از روش CBU (واردات گوشی کامل و چسباندن لیبل) و یا در بهترین حالت مونتاژ قطعات وارداتی فراتر نرفته است. با این حال، گوشیهای تلفن همراه ساخت داخل هیچگاه نتوانستهاند رضایت کاربران را جلب کنند. تصویر «گوشی موبایل قدیمی» روی جلد را میتوان نمادی از شرایط سالهای اخیر این صنعت دانست که به دلیل دسترسی نداشتن به تکنولوژیهای روز و برخوردار نبودن از قدرت رقابت با برندهای معتبر نتوانسته است به سهم مناسبی از بازار داخل دست یابد و در اصطلاح «بیصدا» مانده است.
توسعه و فعالیت صنایع هوافضا در ایران از قدمتی در حدود نیم قرن برخوردار است. در طول دو دهه گذشته، به دنبال معطوفشدن توجهها و افزایش سرمایهگذاریها در صنایع هوافضا، عملکرد این صنایع رشد چشمگیری یافت که نتیجه آن، ثبت دستاوردهایی مانند پرتاب ماهوارههای متعدد به فضا و طراحی و ساخت انواع هواپیماهای بدون سرنشین بود. با این حال، صنایع هوافضا در چند سال اخیر، متاثر از تحریمها و کاهش شدید سرمایهگذاریها و بودجه این صنایع در اثر شرایط نامناسب اقتصاد کشور با رکود بزرگی مواجه شدهاند. تصویر موشک کاغذی روی جلد، نمادی از شرایط صنایع هوافضای کشور است که از حرکت همگام با آخرین پیشرفتهای جهان جا مانده و در اصطلاح گرفتار یک «چاله هوایی» شده که روند حرکت این صنایع را کند کرده است. تجربه نشان داده است توجه بیشتر به صنایع هوافضا، افزایش سرمایهگذاریها در این صنایع و تکیه بر توان متخصصان داخلی میتواند فرصت دوبارهای را برای برونرفت صنایع هوافضا از شرایط کنونی و درخشش دوباره در جهان فراهم آورد.
تحولات اقتصادی و صنعتی جهان در چند دهه گذشته، بخش معدن و صنایع معدنی و فلزی را که صنعت مادر و حلقه نخست زنجیرههای تامین محسوب میشود به سمت افزایش روزافزون بهرهبرداری از پتانسیلهای طبیعی و معدنی سوق داده است، به طوری که امروز موضوع کاهش سطوح ذخایر معدنی و احتمال اتمام آنها در سالها و دهههای آینده، یکی از ریسکهای مهم فضای اقتصادی جهان به شمار میآید. در این بین، ایران اگرچه یکی از کشورهای ثروتمند جهان به لحاظ بهرهمندی از ذخایر معدنی و طبیعی برشمرده میشود اما ارزیابیها نشان میدهد میزان بهرهبرداری از ذخایر معدنی و تولید محصولات فلزی در کشور فاصله قابل ملاحظهای را با پتانسیلهای واقعی و بالقوه دارد که ریشه این مسئله را باید در عواملی مانند عدم استفاده از فناوریهای پیشرفته اکتشاف، استخراج و فراوری مواد معدنی و جریان نیافتن سرمایهگذاریها به بخش معدن جستوجو کرد. تصویر «ظرف سفالی» روی جلد سمبلی از وضعیت فعلی بخش معدن کشور است که کامل شدن آن به فراگیری و استفاده از یک «فوت کوزهگری» نیاز دارد تا به این ترتیب بتوان از طریق فعالسازی پتانسیلهای بالقوه و بهرهبرداری بهینه و کارآمد از منابع ارزشمند کشور، زمینه رونق و توسعه بخش معدن را فراهم آورد و بستر جهش اقتصادی را ایجاد کرد.
با نگاهی به برخی شاخصهای مربوط به زیرساختهای شهری در کشور میتوان دریافت که فاصله معنیداری میان وضعیت موجود و استانداردهای جهانی وجود دارد. به نظر میرسد توسعه زیرساختهای شهری در اولویت دوم اجرای برنامههای شهرسازی کشور قرار میگیرند که این مسئله در بلندمدت، آسیبهای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی زیادی را ایجاد خواهد کرد. «گنبد کبود» به عنوان سمبلی قدیمی از معماری و شهرسازی ایرانی را میتوان نمادی از شرایط فعلی زیرساختهای شهری در ایران در نظر گرفت؛ زیرساختهایی که قدیمی هستند و متناسب با رشد بافتهای شهری توسعه نیافتهاند. ایجاد و توسعه زیرساختهای مختلف شهری از جمله ساختمانهای فرهنگی، ورزشی و خدماتی، فضاهای سبز و زیرساختهای حملونقل درون شهری شامل مترو، اتوبوس و خودرو موجب مصرف میزان قابل توجهی فلزات اساسی خواهد شد. تصویر نوستالژیک «بلیط اتوبوس شهری» روی جلد، تداعیکننده خاطرات اتوبوسهای قدیمی به عنوان عضوی از سیستم حملونقل درونشهری است. سیستمی که همانند سایر زیرساختهای شهری در کشور نیاز به توسعه و نوسازی دارد.
طرح روی جلد، تصویر «ماشین دودی» به عنوان نمادی از صنایع ریلی کشور است. ماشین دودی نام نخستین قطار بینشهری ایران بود که تهران را به ری متصل میکرد. این قطار به دلیل انتشار بخار آب از دودکش آن، در بین عامه مردم به این نام شهرت یافت. میتوان بهرهبرداری از این قطار در سال ۱۲۶۱ خورشیدی را سرآغاز ورود صنعت ریلی به کشور دانست. صنعتی که اگرچه امروز با چالشهای بسیاری ازجمله تحریمها، عدم دسترسی به تکنولوژیهای روز و توسعهنیافتگی زیرساختها دست به گریبان است اما توانسته است در سالهای اخیر بدون توقف در مسیر تامین نیاز داخلی کشور حرکت کند. مسیری که در دورنمای آن توسعه حمل و نقل ریلی، به عنوان زیرساخت اساسی توسعه صنعتی کشور دیده میشود.
بازار خودروی جهان در عصر امروز به بازاری روبهگسترش و رقابتی تبدیل شده است که بازیگران آن برای حفظ و بهبود جایگاه خود ملزم به عرضه محصولاتی پیشرفته و نوآورانه هستند. در واقع رقابتپذیری فعالان صنعت خودرو در جهان تا حد زیادی به عواملی مانند شناسایی و همسو شدن با روندهای حاکم بر حوزه حملونقل و خودرو، توانمندی آنها در عرضه محصولات با بهرهوری و کارآیی بالا و همگام شدن با آخرین پیشرفتهای حوزه دانش و فناوری وابسته است. در مقابل صنعت خودرو در ایران، به رغم تاریخچه و قدمت قابل توجه و همچنین جایگاه استراتژیک آن در اقتصاد کشور، متاثر از عوامل و محدودیتهای خارجی و سیاستگذاریهای داخلی در سالهای اخیر با شرایط دشوار و پرچالشی دست و پنجه نرم کرده است. تصویر «سرعتسنج» روی جلد، سمبلی از سرعت بسیار بالای تحولات بازار خودروی جهان است، بازاری که معضلات و «سرعتگیر»های مسیر فعالیت صنعت خودروسازی، توان این صنعت را برای همگام شدن با تحولات و پیشرفتهای آن دچار چالش کرده است.
تحولات ژئوپلیتیک و جنگهای نظامی یکی از مهمترین عدمقطعیتهای اقتصاد امروز جهان به شمار میآید که میتواند زنجیرههای تامین را مختل کند، عرضه، تقاضا و مصرف فلزات مختلف را تحت تاثیر قرار دهد و بازارها را دچار تلاطمات شدیدی کند. تجربه نشان میدهد بروز هرگونه جنگ و درگیری نظامی میتواند آسیبهای سنگین و پردامنهای را به اقتصاد و زیرساختهای هر کشور وارد کند و در اصطلاح «خشک و تر» را با هم بسوزاند. در این بین، ایران با توجه به ساختار اقتصادی کامودیتیمحور خود و همچنین قرارگیری در ناحیه جغرافیایی پرتنش خاورمیانه به شکل پررنگتری با این موضوع دست به گریبان است. البته از سوی دیگر باید توجه داشت تحولات ژئوپلیتیک در نقاط مختلف جهان میتواند با افزایش قیمت نفت و فلزات و همچنین ایجاد فرصتهای جدید توسعه بازارهای صادراتی به عنوان بسترساز رشد اقتصادی کشور نیز عمل کند. تصویر «بیسیم جنگی» روی جلد، سمبلی از ریسکهای ژئوپلیتیک و لزوم آمادگی برای مواجهه با آنهاست تا بتوان ضمن ارتقای قدرت مقاومت، فرصتهای اقتصادی آن را نیز به خوبی شناسایی و از آنها استفاده کرد.
