گزارش‌ های ساخت و ساز

صنعت ساختمان‌سازی یکی از استراتژیک‌ترین صنایع حال حاضر جهان محسوب می‌شود. فعالیت‌های مرتبط با احداث انواع ساختمان‌ها بسیار گسترده هستند که این موضوع سبب شده است تا این صنعت به عنوان یک پیشران اقتصادی در نظر گرفته شود. بر اساس گزارش‌های ارائه‌شده، ارزش‌افزوده‌ای که هر ساله به واسطه صنعت ساختمان‌سازی در جهان ایجاد می‌شود، حدود ۳ تا ۴ درصد از کل حجم اقتصاد است. علی‌رغم چنین جایگاهی، صنعت ساختمان‌سازی به شدت از بهره‌وری پایین رنج می‌برد که این مسئله سبب شده است تا طی سال‌های گذشته همواره بخشی از منابع سرمایه‌گذاری‌شده در این حوزه هدر برود. راهکارهای متفاوتی برای ارتقای بهره‌وری در صنعت ساختمان‌سازی ارائه شده است که از جمله مهمترین آن‌ها می‌توان به پیاده‌سازی الگوی فرآیند تولید انبوه بخش تولیدات کارخانه‌ای «Manufacturing» در صنعت ساختمان‌سازی اشاره کرد که در اصطلاح به آن صنعتی‌سازی احداث ساختمان گفته می‌شود.

رشد جمعیت و توسعه صنعتی‌شدن، طی دهه‌های گذشته موجب رشد تقاضای برق‌ در ایران شده است. گسترش کاربردهای برق در بخش‌های مختلف فرایندهای صنعتی و کشاورزی، بهره‌وری تولید را تا سطوح قابل توجهی افزایش داده، توسعه و کاربرد فناوری‌های پیشرفته را تسهیل کرده و در حوزه خانگی و عمومی نیز، با فراهم آوردن برق مطمئن برای جمعیت، زندگی روزمره را متحول ساخته است. البته با توجه به این که اقتصاد ایران در مسیر برقی‌شدن با چالش‌هایی از جمله ناترازی تولید و مصرف مواجه است، بنابراین باید از طریق سرمایه‌گذاری در توسعه و نوسازی زیرساخت‌های شبکه برق و توسعه ظرفیت نیروگاه‌های برق تجدیدپذیر تقاضای فزاینده برق کشور را برآورده کرد. براساس گزارش‌های مرکز آمار ایران در سال ۱۴۰۱ تقریبا ۳۱۶.۵ تراوات ساعت برق در ایران مصرف شده که بخش‌های صنعتی، خانگی، کشاورزی و عمومی به ترتیب بیشترین مصرف‌کنندگان برق در کشور بوده‌اند.

در گذشته، ساختمان‎ها با سنگ، چوب، خشت و موادی از این قبیل ساخته می‎شدند، اما امروزه ساختمان‌سازی شکلی متفاوت به خود گرفته است و مواد و مصالح محکم‌تری در احداث ساختمان‏ها به کار می‌روند. در ساخت یک بنا، استحکام و مقاومت ساختمان در برابر فشارهای واردشده بر آن بسیار اهمیت دارد. در صورتی که ساختمان‌ها از استحکام کافی برخوردار نباشند، خسارات‌ مالی و جانی فراوانی به بار می‎آورند. اهمیت پایداری ساختمان‎ها موجب شده است تا فلزاتِ دارای مقاومت و دوام بالا مورد توجه سازندگان قرار گیرند. علاوه بر این، زیبایی ساختمان‎ها و طراحی‎های خلاقانه در نماهای داخلی موجب شده است تا مصرف فلزات در عرصه ساختمان‎سازی گسترش یابد. امروزه طیف وسیعی از فلزات مختلف مانند فولاد، آلومینیوم، مس و ... در صنعت ساختمان‏سازی کاربرد دارند؛ بنابراین توسعه این صنعت تقاضای قابل توجهی را برای فلزات مختلف ایجاد می‌کند.

صنعت ساختمان‎سازی در کشورهای درحال‌توسعه صنعتی روبه‎رشد به شمار می‏رود و نقشی انکارناپذیر را در اقتصاد این کشورها ایفا می‎کند. این صنعت، فرصت‎های مناسبی را برای ایجاد ارزش افزوده و تولید ثروت فراهم می‎آورَد. به‎علاوه، صنعت ساختمان‎سازی با صنایع پایین‏دستی و بالادستی مانند فلزات اساسی و کانی‌های غیرفلزی ارتباط مستقیمی دارد و توسعه این صنعت، رشد و رونق سایر صنایع را به دنبال خواهد داشت. گفتنی است که صنعت ساختمان به طور مستقیم و غیرمستقیم فرصت‏های شغلی فراوانی را ایجاد می‎کند. در ایران نیز صنعت ساختمان‎سازی سهم بالایی از تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص داده است و پتانسیل‏های فراوانی برای رشد آن در کشور وجود دارد. با این حال، این صنعت از چالش‎هایی مانند سنتی بودن رنج می‎برد.

یکی از نیازهای مهم و ضروری جوامع امروز یادگیری و آموزش است و سالانه بسیاری از افراد زمان زیادی را صرف آموزش علم و تحصیل می‌کنند. امروزه مراکز آموزشی در مقاطع مختلف مانند مهدکودک، مدرسه و دانشگاه‌ در کشور وجود دارند که بستر مناسبی را برای تحصیل فراهم کرده‌اند. با توجه به نقش مهم تحصیلات، موفقیت افراد در زندگی شخصی و بالابردن سطح سواد عمومی، احداث مراکز آموزشی در کشور از اهمیت بالایی برخوردار است و در حال حاضر مدارس و دانشگاه‌ها یکی از مهم‌ترین مراکز آموزشی در کشور به شمار می‌روند. اگرچه با رشد جمعیت، تقاضا برای مراکز آموزشی در کشور افزایش یافته است، به نظر می‌رسد سرعت رشد احداث این مراکز در کشور چندان قابل توجه نیست.

در سال‌های اخیر، اهمیت گاز طبیعی به عنوان سوختی پاک افزایش یافته است. امروزه گاز طبیعی در اغلب کشورها منبعی تاثیرگذار و استراتژیک برای تامین انرژی محسوب می‌شود. ایران یکی از کشورهای برخوردار از منابع بزرگ گاز طبیعی در دنیا به شمار می‌آید و با توجه به این امر، توسعه ظرفیت‌های استخراج و تولید گاز طبیعی می‌تواند از اهمیت بالایی در تامین پایدار انرژی کشور و نیز کمک به رشد صادرات برخوردار باشد. با توجه به حجم فلزات اساسی مصرف‌شده در تاسیسات و تجهیزات استخراج و پالایش گاز، توسعه ظرفیت‌های این حوزه، در کنار پیشبرد اهداف تجاری، سیاسی و اقتصادی، محرک قدرتمندی برای بازار فلزات اساسی محسوب می‌شود.

در سال‌های اخیر، نیروگاه‌های حرارتی بار اصلی تامین برق کشور را بر دوش کشیده‌اند. با این حال، توسعه نیافتن ظرفیت‌های این نیروگاه‌ها همگام با روند رشد تقاضا موجب شده است که صنعت برق در زمان پیک مصرف قادر به تامین کامل نیاز کشور نباشد. گفتنی است که بخش عمده توسعه ظرفیت‌های نیروگاهی در کشور به احداث نیروگاه‌های سیکل ترکیبی اختصاص داشته است که دلیل این مسئله بهره‌وری بالاتر این نیروگاه‌ها از انواع بخاری و گازی است. به نظر می‌رسد که لازم است رویکرد جدیدی در خصوص افزایش سرمایه‌گذاری‌ها در حوزه توسعه ظرفیت‌های برق کشور در دستور کار نهادهای بالادستی قرار گیرد تا صنعت برق، که ایران از مزیت‌های بسیاری برای توسعه آن برخوردار است، به شرایطی پایدار برسد.

ایران در زمره ثروتمندترین کشورهای جهان به لحاظ برخورداری از ذخایر انرژی‌های فسیلی قرار دارد و در دهه‌های اخیر، سوخت‌های فسیلی به‌خصوص نفت و گاز همواره نقش پررنگی را در تامین انرژی کشور داشته‌اند. با این حال، بررسی وضعیت حال حاضر ظرفیت‌های تولید این منابع انرژی، به‌ویژه در حوزه گاز، حاکی از  روند نامطلوب سرمایه‌گذاری‌ها در این عرصه است، زیرا در حالی که اغلب کشورهای برخوردار از ذخایر گاز در مسیر رشد بازار و نقش‌آفرینی پررنگ‌تر در تامین نیاز جهان حرکت می‌کنند، امروز تولید گاز ایران به‌سختی پاسخگوی نیاز کشور است و به نظر می‌رسد لازم است رویکرد جدیدی در خصوص افزایش سرمایه‌گذاری‌ها در این عرصه اتخاذ شود. با توجه به حجم بالای فلزات مصرفی در توسعه ظرفیت‌های صنعت نفت و گاز، این امر می‌تواند محرکی قدرتمند برای بازار فلزات کشور باشد.

ایران، همانند اغلب کشورهای جهان، در سال‌‌های اخیر با کاهش متوسط جمعیت خانوارها مواجه بوده است؛ پدیده‌ای که عوامل اصلی آن عبارت‌اند از تحولات اجتماعی و فرهنگی، شرایط اقتصادی، تمایل به استقلال و کاهش نرخ فرزندآوری. پدیده کاهش جمعیت خانوار می‌تواند تاثیری قابل توجه بر رشد بازار مصرف بسیاری از کالاها و محصولات، از جمله خودرو، لوازم خانگی و مسکن، داشته باشد که این امر تقاضای بالقوه‌ای را برای مصرف فلزات ایجاد می‌کند. بر همین اساس و با توجه به نرخ تغییرات جمعیت خانوار در سال‌های اخیر، می‌توان سناریوهای مختلفی را برای پیش‌بینی تاثیر موضوع کوچک شدن خانوار بر بازار فلزات ترسیم کرد.

رابطه میان جمعیت و میزان تقاضا برای مسکن دوطرفه است و هر گونه تحول در جمعیت، تقاضای مسکن را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد. تحولات اخیر جمعیت ایران، که با کاهش سرعت رشد جمعیت به دلیل کاهش نرخ باروری و سقوط نرخ جانشینی جمعیت به دلیل کاهش این نرخ همراه بوده، کاهش اندازه خانوارها را نیز به دلیل  مسائل اجتماعی و فرهنگی، میل به استقلال، طلاق، مرگ‌ومیر و مهاجرت به همراه داشته و این امر موجب افزایش تعداد خانوارها در کشور شده است. بی‌شک، تحولات جمعیت خانوارهای کشور در میزان تقاضا برای مسکن تاثیرگذار است و این تغییر تقاضا برای مسکن، مصرف بالای فلزات را نیز به همراه دارد.

یکی از مباحث مهم در توسعه شهری، برخورداری از زیرساخت‌های شهری متناسب با جمعیت ساکن در شهر است. بررسی سرعت رشد شهرنشینی در کشور نشان می‌دهد که نرخ رشد این بخش مشابه کشورهای توسعه‌یافته است، اما زیرساخت‌های شهری متناسب با ظرفیت شهرها توسعه نیافته‌اند و در بسیاری از حوزه‌ها کمبود این زیرساخت‌ها به یک معضل بزرگ در شهرنشینی مبدل شده است. همچنین، با افزایش جمعیت کشور، لزوم توجه به ایجاد شهرهای برخوردار از امکانات و زیرساخت‌های شهری ضروری به نظر می‌رسد. با توجه به این دو مورد، توسعه زیرساخت‌های شهری محرکی برای بازار فلزات کشور محسوب می‌شود. بر اساس اهداف و برنامه‌های پیش‌بینی‌شده برای توسعه این زیرساخت‌ها، سناریوهای مختلفی را می‌توان برای مصرف فلزات کشور در این بخش متصور بود.

جایگاه‌های سوخت، به عنوان تامین‌کنندگان سوخت وسایل نقلیه، یکی از مهم‌ترین زیرساخت‌ها در شهرها به شمار می‌آیند. نحوه توزیع جایگاه‌های سوخت در شهرها و توزیع متوازن آن‌ها یکی از مسائل مهم در طراحی‌ها و برنامه‌ریزی‌های شهری است. روشن است که با رشد جمعیت شهرنشین و لزوم توسعه بافت شهری، جایگاه‌های سوخت جدیدی در نقاط مختلف کشور احداث خواهد شد. این جایگاه‌ها در واقع سازه‌هایی‌اند که تجهیزات و لوازم متعددی در آن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. به همین سبب، توسعه جایگاه سوخت را می‌توان از منظر تاثیر آن بر بازار فلزات کشور مطالعه کرد.