بررسی تاثیر توسعه خطوط لوله انتقال گاز بر بازار فولاد
مقدمه
بسیاری از کارشناسان معتقدند که صنعت گاز، آینده جهان را متعلق به خود خواهد کرد. تا زمانی که فناوری‌های تولید، انتقال و مصرف گاز همانند امروز توسعه نیافته بود، این ماده به عنوان منبع انرژی باارزش شناخته نمی‌شد. اما امروز بخش بزرگی از انرژی جهان توسط گاز طبیعی تامین می‌شود.
ذخایر گاز طبیعی، بر خلاف ذخایر نفت، در جهان وجود دارند؛ بنابراین انتقال صحیح، مطمئن و اقتصادی به محل مصرف مسئله‌ای مهم و اساسی است. انتقال گاز از چاه‌های تولید به پالایشگاه‌ها و محل مصرف یا صادرات آن عموما به وسیله خطوط لوله انجام می‌گیرد.
حمل گاز توسط خطوط لوله
تاریخچه انتقال گازها مسیری طولانی را طی کرده است. در ابتدا چینی‌ها، نهصد سال قبل از میلاد مسیح، متان مرداب‌ها را با نی بامبو به محل مصرف منتقل می‌کردند. پس از آن، در شهرهای اروپایی، گاز حاصل از زغال‌سنگ با لوله های چوبی انتقال می‌یافت.
اکتشاف گاز طبیعی در ابتدا تحول قابل‌توجهی را در تکنولوژی انتقال گازها ایجاد نکرد، تا اینکه در سال 1891 برای اولین بار خطوط لوله فلزی با طول 198 کیلومتر در شیکاگو برای انتقال گاز مورد استفاده قرار گرفت. پس از آن و با اختراع لوله‌های بدون درز در سال 1920، تحولی گسترده در انتقال گازها به وجود آمد. امروزه لوله‌های انتقال‌دهنده عمدتا از جنس فولاد هستند.
با توجه به اهمیت گاز طبیعی به عنوان منبع مهم انرژی و روند روبه‌رشد آن در ایران و جهان و نیز با در اختیار داشتن ذخایر گسترده گاز طبیعی، اهمیت لزوم ساخت و توسعه تجهیزات تولید، فرآوری و انتقال گاز به محل مصرف افزایش پیدا کرده است. به‌علاوه، با توجه به این واقعیت که بسیاری از منابع گاز طبیعی دور از محل‌های مصرف و تقاضا هستند، برنامه‌ریزی مناسب برای حمل، فروش و رساندن گاز به محل مصرف بخش بسیار مهمی از صنعت نفت و گاز به شمار می‌آید. توسعه صنعتی و گسترش شهرنشینی در دهه‌های اخیر و نیاز بیشتر به گاز موجب شده است تا خطوط انتقال گاز نقشی بسیار کاربردی و مهم در زندگی امروز داشته باشند. استفاده از خط لوله مهم‌ترین و آسان‌ترین روش انتقال گاز طبیعی محسوب می‌شود. برای افزایش بازدهی در نقاط مصرف و همچنین توسعه شبکه‌های شهری و خطوط صادرات گاز، از ایستگاه‌های تقویت فشار در طول خط لوله استفاده می‌شود.
در ایران، اکثر میدان‌های گاز طبیعی در جنوب کشور واقع شده‌اند، در صورتی که احداث پالایشگاه‌ها در طول زمان، در نقاط مختلف کشور صورت گرفته است. این فاصله بین چاه‌های تولید گاز و محل مصرف موجب اهمیت یافتن توسعه و احداث شبکه‌های گازرسانی در تمام سطح کشور شده است.
در نمودار 1، میزان گاز طبیعی جابه‌جاشده توسط خطوط لوله از میدان‌های گازی به پالایشگاه‌ها نشان داده شده است. گفتنی است که در نمودار مذکور، میزان گازِ انتقال‌یافته توسط خط لوله پنجم سراسری به میدان‌های نفتی به منظور تزریق گاز و استخراج نفت آورده شده است. چنان‌که دیده می‌شود، مجموع گاز منتقل‌شده توسط خطوط لوله در سال‌های اخیر همواره از روندی افزایشی برخوردار بوده است، به طوری که از 123 میلیارد و 100 میلیون متر مکعب در سال 1384 به 248 میلیارد و 100 میلیون متر مکعب در سال 1396 افزایش یافت که این مسئله نشان از توسعه بخش پالایشگاهی و نیز شبکه انتقال گاز کشور به این واحدها در سال‌های اخیر دارد. گفتنی است که حجم گاز منتقل‌شده توسط خطوط لوله در پایان سال 1397، با افتی نسبی در مقایسه با سال قبل از آن، به 247 میلیارد و 700 میلیون متر مکعب رسید. چنان‌که گفته شد، باید توجه داشت که مقادیر بیان‌شده، میزان انتقال گاز از محل استخراج به سمت پالایشگاه‌ها هستند و با توجه به نبود چشم‌انداز مناسب در عرصه پالایشگاهی کشور و نیز افت نسبی حجم گاز منتقل‌شده توسط خط لوله در سال 1397، به نظر می‌رسد که این عدد در سال‌های پیشِ‌رو تغییر قابل‌توجهی نکند. بر اساس محاسبات، مجموع گاز ورودی به پالایشگاه‌ها و گاز منتقل‌شده توسط لوله پنجم سراسری در سال 1405 به 254 میلیارد و 800 میلیون متر مکعب خواهد رسید.
نمودار 1. میزان گاز حمل‌شده توسط خطوط لوله در سال‌های اخیر
مصرف فولاد
در صنعت انتقال گاز از انواع لوله فولادی بدون درز، لوله جوشکاری‌شده با روش مقاومتی الکتریکی و لوله جوشکاری‌شده با روش قوسی زیرپودری استفاده می‌شود. لوله فولادی بدون درز نوعی از لوله است که از شمش بیلت فولادی ساخته می‌شود. برای ساخت لوله‌های انتقال گاز می‌توان از گریدهای مختلف فولادهای زنگ‌نزن، فولاد کربنی دما بالا و دما پایین و یا فولادهای آلیاژی کروم ـ مولیبدن استفاده کرد. برای پیشگیری از احتمال خوردگی خطوط لوله انتقال گاز از حفاظت کاتدی و انواع پوشش‌های عایق استفاده می‌شود. در نمودار 2، ارزش برآوردشده فولاد مصرفی در توسعه خطوط لوله انتقال از چاه‌های تولید تا پالایشگاه برای سال‌های اخیر آورده شده است. چنان‌که مشخص است، به موازات افزایش برداشت از میدان‌های گازی و بیشتر شدن گاز ورودی به پالایشگاه‌ها، لازم است تا ظرفیت انتقال گاز در نقاط مختلف کشور نیز افزایش یابد که این مسئله منجر به افزایش مصرف فلزات در احداث خطوط لوله جدید خواهد شد. بر اساس آمارها، بالا رفتن سرعت افزایش انتقال گاز به پالایشگاه‌ها در سال 1387 باعث رشد قابل‌توجه ارزش فولاد مصرفی در احداث لوله‌های انتقال شده، به طوری که ارزش فولاد مصرفی در این بخش از 164 میلیون و 926 هزار دلار در سال 1384 به 689 میلیون و 870 هزار دلار در سال 1387 رسیده است. تغییرات نرخ رشد گاز منتقل‌شده توسط خطوط لوله در سال‌های اخیر موجب شده است تا ارزش فولاد مصرفی در احداث خطوط لوله در سال‌های اخیر روند پرنوسانی را طی کند. این میزان در سال 1397 به 483 میلیون و 611 هزار دلار رسیده است. با این حال، با توجه به پیش‌بینی توقف روند روبه‌رشد حجم گاز منتقل‌شده به پالایشگاه‌ها تا سال 1405، به نظر می‌رسد که ارزش فولاد مصرفی در این عرصه به‌شدت کاهش یابد، به طوری که بر اساس محاسبات، ارزش مصرف فولاد در توسعه خطوط لوله انتقال گاز از محل استخراج به پالایشگاه‌ها تا سال 1405 به 160 میلیون و 307 هزار دلار خواهد رسید.
نمودار 2. ارزش فولاد مصرفی در توسعه خطوط لوله انتقال گاز
مطالب مرتبط
- تحلیل
- صنعت
در عصر مدرن امروز، تکنولوژی کلید موفقیت است و هر بنگاه یا صنعتی که بتواند با یک دیدگاه نوآورانه و نوین، خود را با آخرین تحولات فناورانه و علمی عرصه کسب‌وکار خود همسو کند از شانس بیشتری برای تصاحب بازارها و تقویت قدرت رقابت خود برخوردار خواهد بود. در این میان، شرکت معیار صنعت خاورمیانه به عنوان ارائه‌دهنده خدمات فنی، مهندسی و تحقیق و توسعه، با تمرکز بر توسعه زیرساخت‌های فناورانه و دستیابی به دانش فنی روز، در تلاش برای حرکت در مسیر هوشمندسازی و تحقق تحولات دیجیتال در صنایع معدنی و فلزی است. در این راستا، این شرکت پروژه‌های گوناگونی را در عرصه‌های مختلف از جمله هوشمندسازی و شبیه‌سازی فرایندها، توسعه زیرساخت پایش آنلاین فرایندها و بهره‌وری مواد، آب و انرژی به انجام رسانده است؛ پروژه‌هایی که هریک از آن‌ها می‌توانند تاثیرات پردامنه و قابل توجهی را در بهبود بازدهی کلی عملیات، کاهش هزینه‌ها و به حداقل رساندن توقفات و خطای انسانی به دنبال داشته باشند. با توجه به این مسئله، شرکت معیار صنعت خاورمیانه را می‌توان نمادی از تجلی توانمندی‌های بومی و فناورانه در زنجیره فولاد کشور تلقی کرد که زمینه افزایش رقابت‌پذیری صنعت فولاد را بر مبنای تکنولوژی‌های نوین فراهم می‌آورد.
۳۱ تیر ۱۴۰۴
- تحلیل
- محصولات فولادی
بررسی آمارها نشان می‌دهد که شکاف میان ظرفیت‌های صنعت فولاد با میزان عملکرد واقعی این صنعت متاثر از محدودیت‌های مصرف انرژی سال‌به‌سال در حال افزایش است که این امر، نتیجه‌ای جز به هدر رفتن سرمایه‌گذاری‌ها و ثروت ملی کشور نخواهد داشت، موضوعی که طبیعتا فعالیت حلقه‌های پایانی و تولید محصولات نهایی را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد. مجتمع فولاد صنعت بناب، به عنوان یکی از بازیگران کلیدی صنعت فولاد در شمال غرب کشور به شمار می‌آید که تلاش دارد تا با تکیه بر توانمندی‌های برجسته و ممتاز خود، علاوه بر تامین بازار داخلی به توسعه بازارهای صادراتی و گسترش فروش محصولات خود در کشورهای مختلف بپردازد. با این حال، این شرکت نیز همانند دیگر فعالان صنعت فولاد، با چالش‌های مهمی ناشی از محدودیت‌های مصرف برق و گاز مواجه است که این مسئله در بلندمدت منجر به کمرنگ شدن توان تاب‌آوری و رقابت‌پذیری آن می‌شود. راهکار برون‌رفت از این شرایط، توجه ویژه به توسعه زیرساخت‌های انرژی و بسترسازی برای گسترش همکاری بخش خصوصی و دولتی است. در چنین شرایطی، نقش نهادهای حاکمیتی و سیاست‌گذار به سمت تسهیلگری و تدوین سیاست‌های شفاف و ارائه مشوق‌های هدفمند بیش از هر زمانی اهمیت می‌یابد.
۳۱ تیر ۱۴۰۴
- یاد‌داشت
- آهن اسفنجی, محصولات میانی فولاد خام
صنعت فولاد، به‌عنوان یکی از پیشران‌های کلیدی اقتصاد ملی، نقشی حیاتی در تحقق توسعه صنعتی و ارتقای توان تولید داخلی ایفا می‌کند. توسعه متوازن زنجیره فولاد، از استخراج سنگ‌آهن تا تولید محصولات نهایی، ضمن خلق ارزش افزوده، می‌تواند به افزایش بهره‌وری، تنوع صادرات و کاهش وابستگی به خام‌فروشی منجر شود. با این حال، این زنجیره با چالش‌هایی جدی از جمله محدودیت منابع انرژی و آب، ناپایداری در تامین مواد اولیه، فرسودگی فناوری و مداخلات سیاستی مواجه است؛ چالش‌هایی که استمرار رشد و رقابت‌پذیری این صنعت را تهدید می‌کنند. در این چارچوب، اتخاذ راهکارهای جامع و آینده‌نگر ضرورتی انکارناپذیر است.
۳۱ تیر ۱۴۰۴
- تحلیل
- سنگ‌آهن
زنجیره ارزش فولاد کشور در سال‌های اخیر با پدیده‌ای به نام توسعه نامتوازن دست‌و‌پنجه نرم کرده است. در واقع در سال‌های اخیر بخش عمده سرمایه‌گذاری‌ها در حوزه زنجیره فولاد، با هدف خلق ارزش افزوده بیشتر به سمت حلقه‌های پایین‌دستی سرازیر شده است. این در حالی است که تداوم این روند می‌تواند تامین مواد اولیه را به معضل بزرگی برای همین حلقه‌ها تبدیل کند. در چنین شرایطی، شکل‌گیری و فعالیت شرکت فولاد شرق کاوه که بر تامین پایدار و باکیفیت مواد اولیه این صنعت تمرکز کرده، نویدبخش ارتقای جایگاه رقابتی این شرکت از یک سو و نیز توازن‌بخشی به زنجیره فولاد کشور از سوی دیگر است.
۳۱ تیر ۱۴۰۴