ماهنامه شماره 182

• تحلیل
• تولید، هزینه و درآمد ملی, صادرات, واردات

صنعت فولاد یکی از ارکان اصلی اقتصاد ایران است که علاوه بر تامین نیاز داخلی، نقش مهمی در صادرات غیرنفتی و ارزآوری ایفا می‌کند. در دهه‌های اخیر، این صنعت رشد چشمگیری داشته و سهم آن در صادرات کشور به سطح قابل توجهی رسیده است. با این حال، چالش‌هایی همچون ناترازی انرژی، بحران آب، تحریم‌ها و محدودیت‌های تجاری، روند رو به رشد آن را مختل کرده‌اند. در چنین شرایطی، تمرکز بر تولید محصولات نهایی و با ارزش افزوده بالا به جای خام‌فروشی، می‌تواند راهکاری موثر برای کاهش اثر این موانع و تقویت جایگاه ایران در بازار جهانی باشد.

• تحلیل
• صادرات, واردات

بهره‌مندی از منابع و مزیت‌های طبیعی و نیز جغرافیای کم‌نظیر، پتانسیل بالایی را برای اقتصاد ایران به ارمغان می‌آورد تا با حضور تعیین‌کننده و مثمرثمر در زنجیره‌های ارزش جهانی، تاب‌آوری خود را در برابر تکانه‌های بیرونی و تحریم‌ها افزایش دهد و بستر همواری را برای توسعه صنعتی خود فراهم آورد. با این حال بررسی آمارها از موضوعات دیگری حکایت دارند. وابستگی به صادرات مواد خام و نیمه‌ساخته، سهم پایین از تجارت بین‌الملل، محدودیت شرکای تجاری و عدم استفاده از بازارهای بالقوه در دسترس به ویژه کشورهای همسایه، از جمله مسائلی در حوزه تجارت خارجی کشور به شمار می‌آیند که عرصه را بر روند توسعه صنعتی کشور تنگ کرده‌اند.

• تحلیل
• فلزات نادر

در جهانی که وابستگی متقابل اقتصادها در جهان هر روز پیچیده‌تر می‌شود، مواد معدنی حیاتی به عنوان حلقه‌های استراتژیک زنجیره ارزش جهانی در کانون رقابت‌های ژئوپلیتیک قرار گرفته‌اند؛ رقابتی که نه‌تنها به دلیل نقش این عناصر در پیشبرد فناوری‌های انرژی پاک و صنایع پیشرفته بلکه به واسطه پیوند ناگسستنی آن‌ها با امنیت ملی و استقلال اقتصادی کشورها شدت یافته است، به گونه‌ای که قدرت‌های بزرگ با استراتژی‌های متفاوت در پی تصاحب یا کنترل این منابع هستند. در چنین بستری، سیاست‌گذاران چین با اتکا بر تسلط خود در حوزه فرآوری به جایگاهی برجسته دست یافتهاند و سیاست‌گذاران ایالات متحده آمریکا با تشکیل شراکت‌های چندجانبه به دنبال کاهش وابستگی و بازآرایی زنجیره‌های تامین هستند. این در حالی است که بازیگرانی چون استرالیا و اقتصادهای نوظهور نیز سهم خود را در نظم جدید این منابع تثبیت کرده‌اند. در این میان، شکاف میان جغرافیای استخراج و فرآوری نیز به‌ روشنی در الگوهایی همچون سلطه برخی کشورهای آفریقایی بر تولید خام و تمرکز صنایع پیشرفته در شرق آسیا نمایان است؛ پدیده‌ای که نشان می‌دهد نبرد بر سر مواد معدنی حیاتی جدالی برای تعریف ساختار آینده قدرت در جهان معاصر است.

• تحلیل
• سرب و روی

صنعت سرب و روی در اقتصاد جهانی جایگاهی استراتژیک دارد و نقشی کلیدی در تامین مواد اولیه صنایع انرژی، حمل‌ونقل، ساخت‌وساز و فناوری‌های پایین‌دستی ایفا می‌کند. تحلیل زنجیره ارزش این فلزات نشان می‌دهد که تمرکز ذخایر معدنی در چند کشور محدود و پراکندگی مصرف‌کنندگان پیشرفته، رقابت و وابستگی متقابل کشورها را در سطح جهانی شکل داده است. این ساختار نامتقارن، اهمیت جریان‌های تجاری، مدیریت زنجیره تامین و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های پالایش و بازیافت را دوچندان کرده است. با توجه به رشد تقاضای جهانی، به ویژه در صنایع باتری‌سازی، خودروهای برقی و انرژی‌های تجدیدپذیر، کشورها و شرکت‌ها با چالش بهینه‌سازی تولید، کاهش وابستگی به منابع محدود و تضمین امنیت عرضه مواجه‌اند. افزون بر این، رقابت بر سر ارزش افزوده زنجیره، نوآوری فناوری و مدیریت پایدار منابع، جایگاه استراتژیک این فلزات را در اقتصاد جهانی تثبیت کرده و نشان می‌دهد که موفقیت در این بازار تنها با نگاه کلان اقتصادی و راهبردی ممکن است.

• تحلیل
• صنعت

محدودیت منابع حیاتی از جمله مواد معدنی، آب و انرژی که در سال‌های اخیر نیز بیش از پیش در جهان ملموس شده است، از اهمیت و ضرورت بهینه‌سازی مصرف آن‌ها حکایت دارد. به این موضوع باید شرایط اقتصادی و تورم قیمت‌ها را نیز اضافه کرد که می‌توانند به طور مستقیم بر عملکرد صنایع تاثیر بگذارند. در چنین شرایطی، طبعا بنگاهی می‌تواند رویای پیشرفت را در سر بپروراند که با کمترین ورودی، به خروجی مطلوب دست یابد. به بیان دیگر، اگر در گذشته عامل تمایز و برتری شرکت‌ها، دستیابی به خروجی بیشتر بود، امروز اصلی‌ترین موضوع تمرکز بر کاهش ورودی‌ها و دستیابی به بهره‌وری عملیاتی بالاتر است. در این میان، شرکت آلومینای ایران به عنوان یکی از منحصر به فردترین بازیگران صنعت آلومینیوم کشور، از جمله شرکت‌هایی است که اقدامات مهم و ارزشمندی در این راستا انجام داده که نمود اثربخشی آن‌ها نیز در کارنامه عملکرد این شرکت قابل مشاهده است.

• تحلیل
• آلومینیوم

محدودیت منابع حیاتی از جمله مواد معدنی، آب و انرژی که در سال‌های اخیر نیز بیش از پیش در جهان ملموس شده است، از اهمیت و ضرورت بهینه‌سازی مصرف آن‌ها حکایت دارد. به این موضوع باید شرایط اقتصادی و تورم قیمت‌ها را نیز اضافه کرد که می‌توانند به طور مستقیم بر عملکرد صنایع تاثیر بگذارند. در چنین شرایطی، طبعا بنگاهی می‌تواند رویای پیشرفت را در سر بپروراند که با کمترین ورودی، به خروجی مطلوب دست یابد. به بیان دیگر، اگر در گذشته عامل تمایز و برتری شرکت‌ها، دستیابی به خروجی بیشتر بود، امروز اصلی‌ترین موضوع تمرکز بر کاهش ورودی‌ها و دستیابی به بهره‌وری عملیاتی بالاتر است. در این میان، شرکت آلومینای ایران به عنوان یکی از منحصر به فردترین بازیگران صنعت آلومینیوم کشور، از جمله شرکت‌هایی است که اقدامات مهم و ارزشمندی در این راستا انجام داده که نمود اثربخشی آن‌ها نیز در کارنامه عملکرد این شرکت قابل مشاهده است.

• تحلیل
• محصولات فولادی, محصولات میانی فولاد خام

از صنعت فولاد اساسا به عنوان صنعت مادر یاد می‌شود که خود حاکی از جایگاه استراتژیک آن در توسعه صنعتی و اقتصادی کشور است. از این رو، پایداری تولید را می‌توان یکی از مهمترین المان‌ها در چنین صنعتی که به صورت زنجیره‌وار بر سایر بخش‌های اقتصادی نیز تاثیرگذار است، تلقی کرد. در شرایط حال حاضر که صنایع فولادی کشور بیش از هر زمان دیگری با چالش‌های اساسی رو‌به‌رو هستند، حفظ پایداری تولید هدفی است که الزامات متعددی را می‌طلبد؛ الزاماتی که می‌توانند در بطن مفهومی کلی به نام بهره‌وری عملیاتی قرار بگیرند. شرکت جهان فولاد سیرجان نیز با نگاه دقیق خود به وضعیت موجود، استراتژی‌های موثری را در راستای ارتقای بهره‌وری عملیاتی خود اتخاذ کرده است و در مسیر آن‌ها حرکت می‌کند.

• تحلیل
• محصولات میانی فولاد خام

در محیط رقابتی و پیچیده کسب‌وکار، توانایی مدیریت هوشمند و کاهش هدررفت منابع عامل تعیین‌کننده‌ای برای ارتقای بهره‌وری عملیاتی پیشرفت و موفقیت بنگاه‌های اقتصادی و صنعتی به شمار می‌آید. شرکت آهن و فولاد ارفع به عنوان شرکتی پیشرو در صنعت فولاد کشور، با تلفیق فناوری‌های نوین و سامانه‌های پایش تحت وب در راستای بهبود و بهینه‌سازی مصرف منابع گام برداشته است. این اقدامات هدفمند با مدیریت و بازیابی پسماندها و استفاده از تجهیزات مکانیزه، همگرایی پایداری را برای ارفع رقم می‌زنند که این مسئله منجر به رعایت الزامات زیست‌محیطی در این شرکت شده‌ است. به این ترتیب به جرات می‌توان گفت شرکت آهن و فولاد ارفع با ارتقای بهره‌وری و همسوسازی اهداف پایداری، تجلی تولید کارآمد و با بهره‌وری بالا در صنعت فولاد کشور به شمار می‌آید.

• تحلیل
• محصولات میانی فولاد خام

مجتمع فولاد زاگرس اندیمشک به عنوان یکی از شرکت‌های نوپا در صنعت فولاد کشور، نگاه ویژه‌ای را به موضوع تامین و بهینه‌سازی سطوح مصرف آب داشته و این موضوع را در صدر اولویت‌ها و استراتژی‌های خود قرار داده است. همین مسئله موجب شده است تا با توجه به طراحی جدید سیستم بازچرخانی این مجتمع، در طراحی‌ها‌ میزان مصرف آب به ۰.۸ مترمکعب به ازای هر تن فولاد برسد. این رویکرد نه‌تنها موجب حفظ پایداری تولید و افزایش بهره‌وری عملیاتی می‌شود، بلکه از جنبه‌های زیست‌محیطی و مسئولیت اجتماعی نیز اهمیت بسیاری دارد.

• تحلیل
• سنگ‌آهن

یکی از محورهای اساسی توسعه پایدار در بخش معدن و صنایع معدنی، مدیریت تامین و مصرف آب خصوصا در نواحی خشک و نیمه‌خشک است. شرکت صنعتی و معدنی توسعه فراگیر سناباد نیز به عنوان یکی از نقش‌آفرینان کلیدی زنجیره فولاد کشور، با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و اقدامات هوشمندانه، مدیریت تامین و مصرف آب را به طور جدی دنبال می‌کند. استقرار این شرکت در اقلیم خشک منطقه سنگان، اهمیت ارتقای بهره‌وری مصرف آب را دوچندان کرده است. جمع‌آوری و تصفیه پساب شهری، سیستم بازیابی آب باطله و ایجاد حوضچه‌های ذخیره روان‌آب‌های سطحی برخی از اقدامات هوشمندانه سیمیدکو در خصوص مدیریت تامین آب به شمار می‌آیند. این اقدامات منجر به کاهش هدررفت آب و بهینه‌سازی هزینه‌‌های تولید، به حداقل رسیدن وابستگی به منابع آب تازه و افزایش بهره‌وری مصرف آب این شرکت شده‌اند و اهداف اقتصادی، زیست‌محیطی و مسئولیت اجتماعی را محقق می‌کنند.

• تحلیل
• معدن

در سال‌های اخیر، افزایش خشکسالی‌ها و محدود بودن منابع آب شیرین، ضرورت مدیریت هوشمند تامین و مصرف آب را در بخش معدن و صنایع معدنی به یک الزام استراتژیک تبدیل کرده است. در این میان، شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران (ایمپاسکو) در قامت بازیگر کلیدی توسعه این بخش، تمرکز ویژه‌ای بر اجرای پروژه‌های زیرساختی و بهینه‌سازی مصرف آب دارد و در این راستا اقدامات متنوعی شامل استفاده از پساب‌های شهری و صنعتی، بازچرخانی آب در فرایندهای تولید و به‌کارگیری فناوری‌های نوین در پروژه‌های جدید فرآوری مواد معدنی را انجام داده است. این اقدامات علاوه بر مدیریت بهینه مصرف آب، منجر به کاهش فشار بر منابع آب شیرین می‌شود و زمینه مناسب برای کاهش اثرات زیست‌محیطی ناشی از فعالیت‌های استخراج و تحقق معدنکاری سبز را فراهم می‌کند. با این رویکرد، ایمپاسکو ضمن تقویت پایداری تولید، به یکی از پیشگامان توسعه زیرساخت‌های آبی و مدیریت هوشمند منابع در مناطق کمتر توسعه‌یافته تبدیل می‌شود.

• تحلیل
• معدن

ایران یکی از کشورهای کم‌بارش جهان به شمار می‌آید که در سال‌های اخیر متاثر از محدودیت منابع آبی و ازدیاد بی‌رویه تقاضا با سطوح بالایی از تنش آبی مواجه شده است. طبعا در چنین شرایطی، مدیریت مصرف، توسعه زیرساخت‌ها و استفاده از منابع آبی غیرمتعارف می‌تواند شرایط تامین و مصرف آب در کشور را بهبود ببخشد. این موضوع در مورد زنجیره فولاد با توجه به توزیع واحدهای تولیدی این صنعت در نقاط مختلف فلات مرکزی ایران از اهمیت دوچندانی برخوردار است. در همین راستا، شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر در قامت برند و بازیگر اساسی زنجیره فولاد کشور، به شکل جامع و همه‌جانبه‌ای در راستای مدیریت مصرف منابع آبی و توسعه زیرساخت‌های آب در کشور حرکت کرده و سرمایه‌‌گذاری‌ها و پروژه‌های متعددی را نیز به ثمر رسانده است.

• تحلیل
• سنگ‌آهن

نخستین گام برای پویایی و رقابت‌پذیری در صنایع معدنی و فلزی، شناسایی فرصت‌های ارزشمند در حوزه تولید و فروش و مدیریت هوشمند منابع و بهره‌گیری از آن‌ها است؛ موضوعی که شرکت توسعه معدنی و صنعتی صبانور همواره آن را سرلوحه تصمیم‌گیری‌ها و برنامه‌ریزی‌های خود قرار داده است. این شرکت با تکیه بر راهبردهای استراتژیک خود در مسیر رشد درآمد و ارزش‌آفرینی گام برمی‌دارد و در شرایط رکود بازار داخلی در ماه‌های اخیر، با توسعه صادرات محصول توانسته است اهداف و برنامه‌های درآمدزایی و سودآوری خود را محقق کند. حضور فعال کنور در بازارهای بین‌المللی ضمن تقویت برند این شرکت، منجر به تامین ارز مورد نیاز برای اجرای طرح‌های توسعه می‌شود؛ موضوعی که جایگاه کنور را در حوزه‌های تولید، فروش و ارزآوری بیش از هر زمانی در میان رقبا ارتقا می‌دهد.

• تحلیل
• محصولات میانی فولاد خام

صنعت فولاد ایران، فراتر از نقش سنتی خود به عنوان زنجیره‌ای برای تولید ثروت، به عنوان یکی از ارکان اساسی اقتدار اقتصادی و توسعه زیرساختی کشور تعریف می‌شود. با وجود ظرفیت‌های بالقوه و بالفعل، این صنعت با چالش‌های جدی ناشی از محدودیت‌های زیرساختی، ناترازی انرژی و سیاست‌گذاری‌های نامتوازن مواجه است و افزایش تاب‌آوری و توسعه پایدار صنعت فولاد مستلزم همگرایی میان سیاست‌گذاران، فعالان صنعتی و نهادهای تحقیقاتی است. شرکت فولاد کاوه جنوب کیش با اتخاذ راهبردهای «تولید بدون توقف» و تمرکز بر توسعه محصولات ویژه و اجرای برنامه‌هایی نظیر سرمایه‌گذاری در تامین انرژی پایدار، بهینه‌سازی مصرف و افزایش آماده‌به‌کاری تجهیزات، نمونه‌ای شاخص از ظرفیت مدیریت استراتژیک و نوآوری در صنعت فولاد را ارائه کرده است. تجربه‌های این شرکت نشان می‌دهد که اقدامات فناورانه و زیربنایی، در صورتی که با حمایت‌های نهادهای بالادستی و سیاست‌گذاری پایدار همراه شود، می‌تواند الگویی موفق برای کل زنجیره فولاد باشد و مسیر توسعه پایدار این صنعت را در مقیاس ملی و بین‌المللی هموار سازد.

• یاد‌داشت
• محصولات میانی فولاد خام

منابع انسانی به عنوان مهمترین سرمایه‌های هر سازمانی، نقش تعیین‌کننده‌ای در تحقق اهداف راهبردی و ارتقای بهره‌وری ایفا می‌کنند. در واقع فناوری، تجهیزات و سرمایه‌های مالی تنها زمانی می‌توانند بازدهی داشته باشند که با مهارت، دانش و انگیزه منابع انسانی تلفیق شوند. چالش‌‌های پیچیده محیط کسب‌وکار، نیاز به انعطاف‌پذیری و نوآوری مبتنی بر دانش و مهارت بر اهمیت این سرمایه‌های ارزشمند افزوده است. در این میان، شرکت ایده‌پردازان صنعت فولاد با تدوین برنامه‌های آموزشی و تخصصی، فرصت‌های مناسبی را برای افزایش توانمندی‌های منابع انسانی همسو با ارتقای بهره‌وری عملیاتی ایجاد می‌کند، به طوری که اهداف فردی با چشم‌اندازهای کلان سازمان همسو و همراستا شوند. ترویج فرهنگ یادگیری و مشارکت فعال کارکنان و ایجاد محیط کاری انگیزه‌بخش از طریق ارائه خدمات عمومی، فنی و مهندسی، محور فعالیت‌های این شرکت را تشکیل می‌دهند که نتیجه آن در ارتقای کارایی و اثربخشی منابع انسانی آشکار می‌شود.

• یاد‌داشت
• آهن اسفنجی, محصولات میانی فولاد خام

تحقق توسعه صنعتی و رشد اقتصادی پایدار نیازمند سرمایه‌گذاری هدفمند و افزایش بهره‌وری عملیاتی در صنایع معدنی و فلزی است. در این میان، شرکت سرمایه‌گذاری صدرتامین با تمرکز بر پروژه‌های مولد و بهره‌گیری از فرصت‌های نوآورانه، منابع مالی خود را در جهت توسعه فعالیت‌های ارزش‌آفرین و سودآور هدایت می‌کند؛ رویکردی که منجر به تغییر در پرتفوی سرمایه‌گذاری‌های این شرکت شده است. تاصیکو با بهره‌گیری از سبد سرمایه متنوع، توسعه زنجیره‌های ارزش معدنی و به‌کارگیری فناوری‌های پیشرفته، ضمن افزایش بازده سرمایه، زمینه خلق ارزش پایدار برای سهامداران را فراهم می‌کند. این رویکرد علاوه بر تقویت جایگاه رقابتی، بسترهای تحقق رشد اقتصادی و توسعه پایدار بخش معدن و صنایع معدنی را ایجاد می‌کند.