گزارش‌ های فلزات پایه

در سال‌های اخیر، استفاده از تلفن‌های همراه بیش از پیش افزایش یافته، به طوری‌که بسیاری از فعالیت‌های تجاری، اجتماعی، آموزشی و ... از طریق این وسایل الکترونیکی امکان‌پذیر شده است. این امر به‌خوبی افزایش تقاضا برای گوشی‌های تلفن همراه را به تصویر می‌کشد. در ساخت تلفن همراه از مواد مختلفی استفاده می‌شود که فلزات مهم‌ترین آن‌ها به شمار می‌آیند. در بدنه و قطعات داخلی‌ای همچون مدارهای مجتمع، بلندگوها، حسگرها و باتری، انواع فلزات پایه و گران‌بها مانند مس، آلومینیوم، طلا و نقره استفاده می‌شود. یکی از دلایل استفاده از فلزات در ساخت موبایل، پایداری و دوام آن‌ها در برابر خوردگی و ضربه است. اما ویژگی مهم‌تر فلزات برای کاربرد در تلفن‌های همراه خاصیت رسانندگی بالای آن‌ها به شمار می‌آید.

با توجه به چشم‌انداز بلند‌مدت تعیین‌شده برای جهانی با کربن صفر، ایجاد تغییراتی در الگوی مصرف و پیشرفت‌هایی در حوزه تکنولوژی ضروری به نظر می‌رسد. در این مسیر، فلزات نیز نقشی پررنگ برای تحقق اهداف تعیین‌شده ایفا می‌کنند. اگرچه برای برخی از فلزات با توجه به ماهیت آن‌ها نمی‌توان چشم‌انداز روشنی را متصور بود، از نقش حیاتی بسیاری از آن‌ها در آینده نیز نمی‌توان چشم‌پوشی کرد. سرب فلزی است که با توجه به ماهیت سمی و خطرناک آن، به نظر نمی‌رسد که نقشی پررنگ در آینده داشته باشد. از طرف دیگر، از فلز روی حتی به عنوان جایگزین مناسبی برای برخی دیگر از فلزات نیز یاد می‌شود و می‌توان نقش مهم آن را در آینده تضمین‌شده دانست.

توسعه صنایع پایین‌دستی و حرکت به سمت حلقه‌های انتهایی زنجیره ارزش، یکی از الزامات اساسی برای خلق ارزش افزوده و تحقق رشد پایدار و موثر در ساختارهای اقتصادی است. در ایران نیز با توجه به وفور پتانسیل‌های معدنی و انرژی، لزوم حرکت به سمت تولید محصولات نهایی در زنجیره ارزش فلزات اساسی کشور احساس می‌شود. البته اقداماتی قابل توجه در خصوص توسعه حلقه‌های پایین‌دستی زنجیره تولید فولاد، آلومینیوم و مس در دهه اخیر صورت گرفته که تداوم این تلاش‌ها و اقدامات، مسیر دستیابی به رشد پایدار و خلق ثروت را در شرایط اقتصادی فعلی هموارتر خواهد کرد.

صنعت نظامی از جمله بخش‌هایی به شمار می‌آید که همواره با پیچیدگی‌ها و حساسیت‌های زیادی عجین بوده است. از این رو، طبیعتا فرایند انتخاب مواد مورد استفاده در این صنعت نیز، به طور متقابل حساسیت‌های بالایی را می‌طلبد. فلزات از پرکاربردترین مواد در این حوزه به شمار می‌آیند که این مسئله، به دلیل تطابق خواص آن‌ها با لازمه‌های سختگیرانه این بخش و همچنین امکان بهبود خواص و پارامترهای موجود به واسطه فرایندهایی همچون آلیاژسازی از فلزات است. فلزات مختلف با توجه به مشخصه‌های متفاوتی که از خود ارائه می‌دهند، در شرایط محیطی مختلف و کاربردهای گوناگون در این حوزه مورد استفاده قرار می‌گیرند.

فاکتور‌های جمعيتی، در هر جامعه کوچک و بزرگ، از بسياری از عوامل متفاوت تاثير می‌پذیرند و بر بسياری از آن‌ها نيز تاثیر می‌گذارند. فاکتور تعداد متوسط افراد خانوار يا به عبارتی، بعد خانوار يکی از انواع متنوع شاخص‌های جمعيتی است که در حال حاضر در بسياری از نقاط دنيا و همچنين کشورمان در حال کاهش است. تغييرات اين شاخص جمعيتی تاثیرات بسیاری را بر بسياری از بازارها و صنايع کشور خواهد داشت. کالاهای بادوام مصرفی در منازل یکی از مواردی هستند که مسئله کوچک شدن خانوارها و افزایش تعداد خانواده‌های کشور در اثر آن می‌تواند تاثیر دوچندانی را بر بازار مصرف آن‌ها داشته باشد که این امر فرصت مناسبی را برای بخش صنعت کشور در زمینه ارتقای تولی و تامین نیاز داخلی فراهم می‌سازد.

در حالی‌ که چشم‌انداز جهانی بازار آلومینیوم تا میانه دهه آینده با نرخ رشدی پیوسته به مرزهای تازه‌ای نزدیک می‌شود و در شرایطی که تولید و مصرف این فلز راهبردی به ‌ویژه در چین به‌ عنوان پیشران اصلی بازار آلومینیوم، از مقیاس‌های پیشین عبور کرده، آن‌چه بیش از هر زمان دیگر اهمیت یافته، تعقیب دقیق مسیرهایی ا‌ست که در آن کاربرد آلومینیوم نه‌ فقط به نیاز مهندسی، بلکه به استراتژی توسعه شهری، بازآفرینی زیست‌پذیری و تحول در معماری مدرن گره خورده است. در همین راستا، این فلز سبک، پایدار و انعطاف‌پذیر در حال بازیابی جایگاهی فراتر از گذشته در صنعت ساختمان است و در سازه‌های مدولار و سبز، پوسته‌های هوشمند شهری، پنجره‌ها و سقف‌هایی که اکنون باید مقاوم و هم‌راستا با تحولات اقلیمی و معیارهای انرژی‌برگشت‌پذیر باشند، جای خوش کرده است. در این میان، تقابل فرصت‌ها با چالش‌هایی مانند بهینه‌سازی فرایند بازیافت و رقابت میان مصالح در بازار صنعت ساختمان، این صنعت را در نقطه‌ای قرار داده که تحلیل آینده‌نگرانه آن، بی‌تردید مستلزم درک همزمان منطق اقتصادی، ضرورت‌های زیست‌محیطی و دگرگونی‌های اجتماعی معاصر در صنعت ساختمان است.

از یک قرن گذشته تاکنون، موارد مصرف آلومینیوم در فضای اقتصاد و صنعت جهان با توجه به ویژگی‌های خاص و کم‌نظیر این فلز، به شکل منحصر به فرد و سریعی افزایش یافته است. حرکت جهان به سمت برقی‌شدن و ظهور و گسترش خودروهای برقی در کنار توسعه کاربردهای قبلی مانند ساخت‌وساز و بسته‌بندی، موجب شیب فزاینده میزان مصرف آلومینیوم در جهان شده و پیش‌بینی‌ها نیز از تداوم این روند در سال‌های آینده حکایت دارند. با این حال، یکی از موضوعات حائز اهمیت در این بین، ارتباط مستقیمی است که میان تحولات جمعیتی جوامع با بازار مصرف آلومینیوم وجود دارد و تجربه نشان می‌دهد که کشورهای با نرخ رشد جمعیت بالاتر از پتانسیل بیشتری برای تبدیل شدن به بزرگترین بازارهای مصرف این فلز برخوردار هستند.

فلز مس به عنوان یکی از فلزات پایه برای انواع صنایع و بخش‌های مختلف یک جامعه از جمله زیرساخت‌های انرژی و حمل‌ونقل به شمار می‌رود. به دنبال گسترش شهرها و افزایش فعالیت‌های صنعتی، میزان مصرف این فلز نیز طی دهه‌های اخیر روندی صعودی داشته است، اما آغاز برخی روندها در دو دهه اخیر از جمله تولید روزافزون خودروهای برقی و همچنین تولید برق با استفاده از منابع تجدیدپذیر، روند رو به رشد مصرف مس را به طور قابل توجهی افزایش داده است. همچنین قدرت‌های جدید در جنوب شرق آسیا از جمله چین، هندوستان، تایوان، کره جنوبی، تایلند و سایر کشورهای شرقی، به دنبال توسعه مناطق و صنایع خود در دو دهه اخیر، به مصرف‌کنندگان عمده مس در جهان تبدیل شده‌اند و این در حالی است که تا نیم قرن اخیر، بخش عمده بازار مصرف مس به کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی اختصاص داشت.

بازار مصرف آلومینیوم به عنوان یکی از فلزات پایه استراتژیک در دنیا، به طور روزافزونی در حال توسعه است. بخشی از این افزایش ناشی از افزایش جمعیت جهان و فعالیت‌های صنعتی و بخش دیگر این افزایش مصرف نیز به دلیل ظهور قدرت‌های صنعتی بزرگ از جمله چین، هندوستان و سایر کشورهای جنوب شرق آسیا بوده است که مطالعه عملکرد اخیر این کشورها و همچنین وضعیت فعلی آن‌ها، دید روشنی از آینده مصرف این فلز خواهد داد. از طرفی، با مطرح‌ شدن تکنولوژی ساخت خودروهای برقی و همچنین پیشتازی نیروگاه‌های تجدیدپذیر در صنعت برق بسیاری از نقاط دنیا روند صعودی مضاعفی را برای مصرف این فلز به وجود آورده است که در آینده نیز تداوم خواهد داشت.

آلومینیوم به عنوان عنصری نسبتا سبک و با رسانایی بالا از مدت‌ها قبل در توسعه شبکه‌های برق‌ جهان ایفای نقش کرده است. با این حال تسریع روند برقی‌شدن جهان به ویژه در چند دهه گذشته تقاضا برای این فلز نقره‌ای را بیش از پیش افزایش داده است. به طور مثال، مقادیر آلومینیوم مورد نیاز در توسعه شبکه‌های انتقال برق جهان در یک دهه گذشته به طور متوسط ۱۱ میلیون تن تخمین زده شده است و به نظر می‌رسد ادامه روند برقی‌‌شدن تقاضای این فلز را بیش از ۲ برابر تا سال ۲۰۵۰ افزایش دهد. البته از آنجایی که برقی‌‌شدن صنعت خودرو نیز بخش قابل توجهی از تقاضای آلومینیوم را به خود اختصاص می‌دهد، به نظر می‌رسد با ورود بیشتر خودروهای الکتریکی به ناوگان خودرو تقریبا ۱۰ میلیون تن آلومینیوم توسط این صنعت در سال ۲۰۳۰ به مصرف برسد.

اهمیت مس به عنوان یک عنصر اساسی در روند برقی‌شدن جهان بر کسی پوشیده نیست. در حالی که پیشرفت‌های تکنولوژیکی و توسعه شبکه‌های برق در جهان بخش قابل توجهی از تقاضای جهانی مس را به خود اختصاص می‌دهد، ضرورت مصرف مس را به عنوان یکی از اجزای جدایی‌ناپذیر سیستم‌های الکتریکی در جهان با توسعه  بیشتر روند برقی‌سازی به ویژه از طریق گسترش شبکه‌های برق (انتقال، توزیع و ترانسفورماتورها) و توسعه گسترده‌تر صنعت خودروهای الکتریکی تقاضای این فلز را بیش از پیش افزایش داده است. اگرچه به نظر می‌رسد مقادیر فعلی مس جهان برای پاسخگویی به روند برقی‌شدن جهان کافی باشد، اما با توجه به محدودیت ذخایر معدنی و افزایش قیمت‌ها در بازارهای جهانی، به نظر می‌رسد عرضه مس در آینده با چالش مواجه باشد.

دنیای امروز با روند پرسرعت تحولات اساسی گره خورده است. تشدید روند شهرنشینی، روند توسعه زیرساخت‌ها، توسعه مستمر صنعت خودروسازی در مسیر تولید خودروهای برقی و توسعه سیستم‌های ذخیره‌سازی انرژی از جمله روندهایی هستند که آینده‌ای جدید را برای بازار مصرف فلزات به تصویر می‌کشند. در این بین، دو فلز سرب و روی، فلزات استراتژیکی محسوب می‌شوند که نقش مهمی را در آینده تحولات اقتصاد جهانی خواهند داشت و به همین سبب، رشد تولید و مصرف آن‌ها محدودیت‌های گلوگاهی مهمی را برای تامین منابع اولیه و معدنی این صنعت ایجاد می‌کند.