گزارش‌ های ساخت و ساز

با گسترش بی‌سابقه فناوری‌های هوشمند و حرکت به سوی دنیایی که در آن هوش مصنوعی نه‌تنها به رکن اساسی زیرساخت‌های مدرن بدل شده، بلکه در پیکره توسعه اقتصادی و تحول دیجیتال نیز رخنه کرده است، ضرورت تحلیل فرصت‌ها و چالش‌های این عرصه به شکلی بی‌چون‌وچرا برجسته می‌شود، چراکه همزمان با پیشرفت‌های حیرت‌انگیز در بهره‌وری سیستم‌ها، ایجاد شبکه‌های هوشمند و یکپارچه، چالش‌های نوینی همچون مدیریت داده‌های کلان، ارتقای ایمنی سایبری در برابر تهدیدات پیچیده و مهار پیچیدگی‌های فنی، معضلاتی گریزناپذیر را برای سرمایه‌گذاران و سیاست‌گذاران به بار آورده‌اند. در سوی دیگر این معادله، رشد چشمگیر و پرشتاب بازار زیرساخت‌های هوش مصنوعی نمایان است که در سال ۲۰۲۳ به ارزش خیره‌کننده ۳۸ میلیارد دلار رسید؛ پدیده‌ای که حکایت از عزم راسخ و تلاش بی‌وقفه دولت‌ها، شرکت‌ها و ارائه‌دهندگان خدمات ابری در جهت توسعه و بهره‌برداری از ظرفیت‌های نوظهور دیجیتال دارد. این ظرفیت‌ها در پرتو مشارکت‌های استراتژیک و بهره‌گیری از زیرساخت‌های پیشرفته، نه‌تنها به ارتقای رقابت‌پذیری در عرصه جهانی انجامیده است، بلکه چشم‌اندازی روشن از آینده‌ای هوشمند، پیچیده و پرچالش را ترسیم کرده است که با مدیریت هوشمندانه و اتخاذ راهبردهای نوآورانه، می‌تواند به نقطه عطفی در تحول زیرساخت‌های مدرن بدل شود.

در دهه‌های اخیر، شهرنشینی به‌سرعت در حال رشد بوده و مشکلات بسیاری نظیر آلودگی محیط‌زیست و تراکم ترافیک را به طور فزاینده‌ای افزایش داده است. به همین منظور، توجه و تمرکز بر سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی کارآمد افزایش یافته است. شبکه مترو، به عنوان یک سیستم حمل‌ونقل عمومی، نقشی حیاتی در حمل‌ونقل شهری دارد و توسعه آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. با توجه به اینکه در توسعه خطوط ریلی، ایستگاه‌ها و سایر تجهیزات و تاسیسات، حجم قابل توجهی از فلزات اساسی مصرف می‌شود، می‌توان تاثیر توسعه خطوط ریلی مترو بر بازار فلزات اساسی کشور را مورد بررسی و ارزیابی قرار داد.

مقوله سلامت بدون تردید یکی از مهم‌ترین مسائل و چالش‌های حیات بشر است. بنابراین توجه به این امر مهم یکی از دغدغه‌های جوامع بشری محسوب می‌شود. در سال‌های اخیر، تحولات عظیمی در حوزه علوم پزشکی در خصوص راه‌های پیشگیری، نحوه‌ درمان، استفاده از تجهیزات و داروهای نوین پدید آمده که ماحصل آن‌ها ارتقای سطح سلامت افراد، مداوای بیماران و افزایش امید به زندگی در جوامع بوده است. در واقع احداث و تجهیز بیمارستان‌ها، درمانگاه‌ها و داروخانه‌ها، به عنوان زیرساخت‌های اصلی بخش سلامت، اهمیت بالایی دارد و سرانه ظرفیت‌های درمانگاهی و بیمارستانی یکی از ملاک‌ها و معیارهای ارزیابی میزان توسعه شهرها به شمار می‌آید. در احداث ساختمان‌ها و درمانگاه‌ها، مانند هر ساختمان دیگر، فلزات نقش اساسی را ایفا می‌کنند و به همین سبب، توسعه سرمایه‌گذاری‌ها در این عرصه موجب رشد مصرف فلزات خواهد شد.

جایگاه‌های سوخت، به عنوان تامین‌کنندگان سوخت وسایل نقلیه، یکی از مهم‌ترین زیرساخت‌ها در شهرها به شمار می‌آیند. نحوه توزیع جایگاه‌های سوخت در شهرها و توزیع متوازن آن‌ها یکی از مسائل مهم در طراحی‌ها و برنامه‌ریزی‌های شهری است. روشن است که با رشد جمعیت شهرنشین و لزوم توسعه بافت شهری، جایگاه‌های سوخت جدیدی در نقاط مختلف کشور احداث خواهد شد. این جایگاه‌ها در واقع سازه‌هایی‌اند که تجهیزات و لوازم متعددی در آن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. به همین سبب، توسعه جایگاه سوخت را می‌توان از منظر تاثیر آن بر بازار فلزات کشور مطالعه کرد.

اهمیت مقوله زیرساخت‌های انرژی و آب در هموار ساختن مسیر توسعه صنعتی و اجتماعی بر کسی پوشیده نیست. با این حال، ظرفیت‌های فعلی فاصله قابل توجهی با اهداف پیش‌بینی‌شده در برنامه‌های توسعه کشور دارد که دلیل آن را باید در کاهش شدید سرمایه‌گذاری‌ها در این حوزه جست‌وجو کرد. توسعه زیرساخت‌های تامین انرژی و آب، شامل تولید برق و گاز، تصفیه‌خانه‌های آب، خطوط انتقال و توزیع برق و لوله‌های انتقال و توزیع برق و گاز، مستلزم مصرف حجم قابل توجهی از فلزات مختلف است. بر همین اساس و بر مبنای اهداف پیش‌بینی‌شده برای توسعه زیرساخت‌های انرژی در برنامه توسعه کشور، می‌توان سناریوهای مختلفی را برای مصرف فلزات در افزایش ظرفیت زیرساخت‌های انرژی و آب کشور پیش‌بینی کرد.

در حال حاضر، نفت و گاز سهم قابل توجهی از سبد انرژی اولیه دارند. همچنین، این دو حامل انرژی به صورت مستقیم و گسترده‌ای در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند. از این رو، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های اکتشاف و تولید، انتقال و ذخیره‌سازی نفت و گاز، از اهمیت استراتژیکی برخوردار است. برآورد می‌شود طی سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۲۳، سالانه حدود ۶۰۰ میلیارد دلار در صنایع بالادستی و میان‌‎دستی صنعت نفت و گاز سرمایه‌گذاری شده باشد. این موضوع، رشد قابل توجه در مصرف فلزات آهنی و غیر آهنی را به دنبال داشته است. طبق تخمین‌های صورت‌گرفته، هر ساله حدود ۱۴۰ میلیارد و ۷۸۰ میلیون دلار فولاد، ۴ میلیارد و ۸۸۳ میلیون دلار آلومینیوم و یک میلیارد و ۷۰۳ میلیون دلار نیز مس در توسعه زیرساخت‌های صنعت نفت خام و گاز طبیعی جهان مصرف می‌شود.  

توسعه فناوری‌های ساختمانی از جمله مدل‌سازی اطلاعات ساختمان (BIM) و ساختمان‌های پیش‌ساخته در دهه‌های اخیر، به طور قابل توجهی صنعت ساختمان را در سراسر جهان متحول کرده است. BIM، که یک نمایش دیجیتالی از ویژگی‌های فیزیکی و عملکردی ساختمان است، با ایجاد همکاری موثرتر معماران، مهندسان و پیمانکاران، فرآیند طراحی و برنامه‌ریزی را متحول و امکان تجسم، هماهنگی و تجزیه و تحلیل بهتر عناصر ساختمان را فراهم می‌کند، این امر منجر به بهبود دقت، کاهش خطا و افزایش بهره‌وری پروژه می‌شود. از سوی دیگر، ساختمان‌های پیش‌ساخته به دلیل مزایایی از جمله صرفه‌جویی در زمان و هزینه و همچنین دقت، کنترل کیفیت و مزایای پایداری بیشتری که ارائه می‌دهند مورد توجه قرار گرفته‌اند. وجود این فناوری‌ها در کنار هم، سرعت پروژه‌های ساختمانی را تسریع و در عین حال کارایی و پایداری در محیط ساخته‌شده را افزایش می‌دهد.

در عصر حاضر، زیرساخت‌های حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات «ICT» در بطن فرآیند رشد و توسعه اقتصادی قرار گرفته است. این موضوع برای بسیاری از کشورهای در حال توسعه که اهداف بلندپروازانه اقتصادی را دنبال می‌کنند بسیار حائز اهمیت است. ایران به عنوان کشوری در حال توسعه، طی چند سال اخیر به طور متوسط سالانه حدود ۳ هزار میلیارد ریال صرف توسعه زیرساخت‌های حوزه «ICT» کرده که نتیجه آن افزایش قابل توجه در ظرفیت شبکه ارتباطی کشور بوده است. با توجه به این که مصرف فلزات جزو لاینفکی از توسعه زیرساخت به حساب می‌آید، این مسئله مصرف قابل توجه فلزات را به دنبال داشته است. بر اساس برآوردهای صورت‌گرفته، طی سال‌های ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۱ به طور متوسط حدود ۳۰ میلیون  دلار  فولاد، ۲ میلیون دلار آلومینیوم و ۳ میلیون نیز مس در توسعه زیرساخت‌های حوزه «ICT» کشور به مصرف رسیده است.

در عصر حاضر، با توجه به گسترش کاربرد تکنولوژی در حوزه‌های مختلف، سرمایه‌گذاری در توسعه زیرساخت‌های مرتبط با فناوری اطلاعات و ارتباطات از اهمیت دوچندانی برخوردار شده است. آمارها نشان می‌دهد که میزان سرمایه‌گذاری‌ها در زیرساخت‌های «ICT» طی سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۲۲ رشد تقریبا ۱۱۰ درصدی را تجربه کرده است. این موضوع با توجه به کاربرد فلزات فولاد، آلومینیوم و مس در زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات، افزایش قابل توجه در مصرف فلزات را با خود به همراه داشته است. بر اساس برآوردهای صورت‌گرفته در سال ۲۰۲۲، ارزش فولاد، آلومینیوم و مس به کاررفته در توسعه زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات به ترتیب حدود ۸۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار، ۹ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار و ۱۳ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار بوده است.

ارتباطات (Communications) به دلیل آن که نقش کلیدی در انتقال دانش و اطلاعات دارد، یکی از مهمترین موضوعات حال حاضر جهان به شمار می‌رود. اینترنت و تلفن مهمترین فناوری‌هایی هستند که پایه‌های یک ارتباط موثر را شکل می‌دهند و از این رو، سطح دسترسی به آن‌ها همواره مورد توجه سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان بسیاری از کشورها بوده است. ایران از جمله کشورهای در حال توسعه‌ای است که در حوزه دسترسی به اینترنت و تلفن از وضعیت نسبتا مطلوبی برخوردار است. آمارها نشان می‌دهد که در سال ۱۴۰۰، ضریب نفوذ پهن‌باندهای ثابت و متحرک به ترتیب حدود ۱۳.۱ درصد و ۱۱۴ درصد بوده است. همچنین در این سال ضریب نفوذ تلفن‌های ثابت و متحرک نیز به ترتیب حدود ۳۵ درصد و ۱۶۶ درصد بوده است.

در جوامع امروزی با توجه به این که دسترسی سریع و آسان به اطلاعات یک مزیت بزرگ محسوب می‌شود، زیرساخت‌های حوزه «ICT» و توسعه و تکمیل آن‌ها اهمیت دوچندانی پیدا کرده است. این مسئله برای کشورهای در حال توسعه از جمله ایران نیز صادق است. ایران طی سال‌های گذشته در قالب پروژه‌های متعددی، اقدام به توسعه زیرساخت‌های مرتبط با فناوری اطلاعات و ارتباطات کرده است. به عنوان نمونه می‌توان به پروژه‌های به کارگیری کابل‌های فیبر نوری در شبکه‌های ارتباطی کشور اشاره کرد که از اواخر دهه ۱۳۷۰ آغاز شد. بر اساس آمارهای ارائه‌شده، ایران موفق شده است طول شبکه‌های فیبر نوری خود را به حدود ۷۱ هزار و ۲۵۷ کیلومتر در سال ۱۴۰۰ برساند.

در عصر حاضر، ارتباطات و تکنولوژی با یکدیگر همسو شده‌اند و به شکلی عمیق در زندگی روزمره مردم نفوذ کرده‌اند. این موضوع از اهمیت بالای «ارتباط» حکایت دارد، تا جایی که از دوره فعلی تحت عنوان «عصر ارتباطات» یاد می‌شود. ارتباطات اگرچه امروز ظاهرا به شکلی ساده در میان افراد دور و نزدیک برقرار می‌شود، اما نباید از زیرساخت‌های پیچیده‌ای که این مقوله به ظاهر ساده روزمره را ممکن کرده‌اند چشم‌پوشی کرد. امروز بخش بزرگی از مردم جهان در کوتاه‌ترین زمان ممکن می‌توانند با یکدیگر در تعامل و ارتباط باشند و این موضوع روز به روز نیز در حال سرعت گرفتن و گسترش یافتن است. زیرساخت‌های متعددی از برج‌های سر به فلک کشیده تا کابل‌های تعبیه‌شده در اعماق اقیانوس‌ها سبب شده‌اند که این ارتباطات به شکل امروزی خود تبدیل شود و در زندگی هر روزه افراد در سراسر جهان رسوخ کند.