گزارش‌ های فلزات پایه

صنعت آلومینیوم در جهان عمر چندانی در مقایسه با سایر فلزات و متریال‌های صنعتی ندارد. با این حال، این فلز از ویژگی‌های منحصر به فردی از جمله نسبت استحکام به وزن بالا برخوردار است که زمینه رشد سریع آن را فراهم آورده‌اند. در دهه‌های پیش‌رو، مگاترندهایی از جمله توسعه شهرنشینی، تغییرات اقلیمی و تحولات تکنولوژیکی، تاثیر قابل ملاحظه‌ای بر بازار و صنعت آلومینیوم خواهند داشت. در سال ۲۰۲۲، تقریبا ۱۰۸ میلیون تن آلومینیوم در جهان تولید شد. با توجه به چشم‌انداز افزایش نرخ شهرنشینی، ارتقای سطح تکنولوژیکی و ضرورت حرکت جهان در مسیر انتقال سبز و انتقال انرژی، بازار و صنعت آلومینیوم این ظرفیت را خواهد داشت که تا حدود ۳ برابر رشد کند.  

در دل دگرگونی‌های پرشتاب اقتصاد جهانی که در آن جریان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی به‌سان قطب‌نمایی نیرومند مسیر تحولات صنعتی را ترسیم می‌کند، صنعت فلزات با جذابیتی نوین در عرصه سرمایه‌پذیری جهانی می‌درخشد، صنعتی که از بازتاب چشمگیر صعود سرمایه‌های خارجی در زنجیره تولید فولاد و فروآلیاژها تا جریان‌های هدفمند سرمایه‌گذاری خارجی در اعماق معادن مس، نیکل، طلا و نقره حکایتی چندوجهی و خیره‌کننده را رقم زده است. با نگاهی تحلیلی و موشکافانه به روند جذب سرمایه‌گذاری خارجی در این صنعت، پرده از راهبردهای بنیادینی برداشته می‌شود که در پس این آمار و ارقام‌ جهانی نهفته‌اند، راهبردهایی که دگرگونی تقاضای جهانی، تحولات فناوری، بازآرایی سیاست‌های تجاری و دگرگونی‌های ژئوپلیتیک را به‌گونه‌ای در هم تنیده که صنعت فلزات را به یکی از قطب‌های نوین جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی بدل سازند. بنابراین، آن‌چه امروزه در برابر دیدگان تحلیلگران و سیاست‌گذاران اقتصادی قرار گرفته، گشودگی دریچه‌ای از بازتعریف جایگاه فلزات در زنجیره‌های جهانی ارزش، مزیت‌های نسبی نوپدید و اولویت‌های نوین سرمایه‌گذاری در جهان پرتکاپوی امروز است.

سرب‌وروی دو فلزی هستند که به لحاظ ذخایر معدنی معمولا در کنار یکدیگر یافت می‌شوند. با این حال، ویژگی‌ها و موارد کاربرد این دو فلز و روند حاکم بر بازارهای آن‌ها به شدت با یکدیگر تفاوت دارد. سرب عنصری با چگالی بسیار بالاست که بخش عمده کاربردهای آن به حوزه باتری‌های خودروهای الکتریکی تعلق دارد و به همین سبب، رشد بازار آن در سال‌های آینده تا حد زیادی وابسته به روندهای حاکم بر صنعت خودروسازی و جایگزینی خودروهای الکتریکی است. در حالی که کاربرد عمده صنعت روی در صنعت فولاد و تولید فولادهای گالوانیزه است و چشم‌انداز رشد تقاضای این فولادها، دورنمای مناسبی را برای رشد تقاضای این فلز این ایجاد می‌کند.

گزارش‌ها حاکی از آن است که در سال‌های آتی، سناریوهای زیست‌محیطی عمدتا بر گسترش ظرفیت تولید انرژی‌های تجدیدپذیر و همچنین جایگزینی قابل توجه در استفاده از سوخت‌های آلاینده با انرژی‌های پاک متکی خواهد بود. این موضوع سبب شده است تا چشم‌انداز مثبتی برای بازار آتی مس شکل بگیرد. برآوردهای صورت‌گرفته حاکی از آن است که بخش حمل‌ونقل، اصلی‌ترین محرک بازار مس در افق زمانی ۲۰۵۰ خواهد بود. این مسئله عمدتا به دلیل هدف‌گذاری‌های صورت‌گرفته در راستای جایگزینی گسترده ناوگان حمل‌ونقل جاده‌ای موتور احتراقی با وسایل نقلیه الکتریکی است. تخمین زده می‌شود در سال ۲۰۵۰، میزان تقاضای فلز مس با رشد ۱۰۰ درصدی نسبت به سال‌های اخیر به حدود ۵۰ میلیون تن در سال برسد که بالغ بر ۹۰ درصد آن از محل توسعه ناوگان حمل‌ونقل جاده‌ای برقی باشد.

تحولات صنعت ساختمان‌سازی در طول چند دهه گذشته موجب شده است  تا تغییرات قابل توجهی در متریال و مصالح مصرفی ایجاد شود و  استفاده از فلزات غیرآهنی در بخش‌های مختلف این صنعت گسترش یابد. در واقع اهمیت یافتن مفاهیمی مانند سبک‌سازی ساختمان، خانه‌های هوشمند، سبک‌های نوین معماری و طراحی دکوراسیون و همچنین انبوه‌سازی از جمله روندهای حاکم بر صنعت ساختمان هستند که موجب شده‌اند استفاده از فلزاتی مانند آلومینیوم، مس و روی در احداث ساختمان‌ها افزایش یابد.

فرآیند شهرنشینی و حرکت به سمت بلندمرتبه‌سازی در ایران طی دهه‌های گذشته، روند نسبتا پایداری را شاهد بوده است. تا پیش از سال ۱۳۸۶، تراکم ساختمانی در کشور کمتر از ۱۰۰ درصد بود و سهم پروانه‌های احداث ساختمان‌های یک و دو طبقه تقریبا دو برابر سهم پروانه احداث ساختمان‌های سه طبقه و بیشتر بود. اما از این سال به بعد، همزمان با اجرایی شدن پروژه مسکن مهر، رویکردها در این حوزه تغییر یافت. آمارها نشان می‌دهد که تا سال ۱۴۰۰، میزان تراکم ساختمانی در کشور به حدود ۱۴۰ درصد افزایش یافت و سهم پروانه‌های احداث ساختمان‌های سه طبقه و بیشتر نیز به ۴۷ درصد رسید که این موضوع به وضوح در دستور کار قرار گرفتن توسعه عمودی شهرها را آشکار می‌کند. علاوه بر این، توسعه شهرنشینی طی سال‌های گذشته، مصرف گسترده فلزات فولاد، آلومینیوم و مس را به دنبال داشته است. برآوردها حاکی از آن است که طی سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۴۰۰، سالانه به طور متوسط حدود ۴ میلیارد دلار فولاد، ۴۰۲ میلیون دلار آلومینیوم و ۲۲۶ میلیون دلار مس در صنعت ساختمان‌سازی کشور به مصرف رسیده است.

آلودگی‌های ناشی از سوخت‌های فسیلی، نگرانی‌های ناشی از تخریب محیط‌زیست را در سال‌های اخیر افزایش داده و مصرف انرژی در سال‌های اخیر به سمت استفاده از منابع تجدیدپذیر انرژی تغییر کرده است. مس با توجه به ویژگی‌های خاص و منحصربه‌فردی که دارد، فلزی مهم و پرکاربرد در توسعه زیرساخت‌های انرژی محسوب می‌شود. از این رو، مصرف مس جهان در سال‌های اخیر به شدت افزایش یافته است و به‌رغم تلاطمات فعلی در رشد اقتصاد جهانی و بحران مالی ۲۰۲۳ که گربیانگیر ایالات متحده آمریکا شده است، همچنان بازار پررونقی برای این فلز پیش‌بینی می‌شود. چین به عنوان بزرگترین مصرف‌کننده مس نقش بسزایی در بازار این فلز ایفا می‌کند، به طوری که پیش‌بینی می‌شود تقاضای این کشور بیش از بحران‌های مالی، بازار مس را در سال‌های آینده تحت تاثیر قرار ‌دهد.

در چند دهه گذشته، اقتصاد جهان بحران‌های مالی متعددی را تجربه کرده است. این بحران‌ها با تحمیل آثار نامطلوب به فضای کسب و کار و فعالیت صنایع، روند چرخه‌های اقتصادی، بازارهای مصرف و زنجیره‌های تامین را تحت تاثیر خود قرار می‌دهند. آلومینیوم به عنوان دومین فلز پرکاربرد در بخش صنعت وابستگی شدیدی به چرخه‌های اقتصادی دارد و به همین دلیل بازار این فلز می‌تواند بسته به شدت و مدت زمان یک بحران مالی، تحت تاثیر قرار گیرد. بررسی آمارهای ارائه‌شده از بازار آلومینیوم در زمان وقوع بحران مالی جهانی ۲۰۰۸ نیز موید همین مسئله است.  به طوری که قیمت جهانی آلومینیوم طی سال‌های ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ که اقتصاد بسیاری از کشورهای صنعتی در جهان تحت تاثیر این بحران منقبض شده بود، حدود ۳۶ درصد کاهش یافت. در هفته‌های اخیر نیز، زمزمه‌های ایجاد یک بحران مالی در اقتصاد جهان، نگرانی‌هایی را در خصوص آینده عملکرد بخش صنعت در سال ۲۰۲۳ ایجاد کرده‌ است، موضوعی که می‌تواند بازار آلومینیوم را نیز دچار رکود عمیقی کند.

صنعت نظامی از جمله بخش‌هایی به شمار می‌آید که همواره با پیچیدگی‌ها و حساسیت‌های زیادی عجین بوده است. از این رو، طبیعتا فرایند انتخاب مواد مورد استفاده در این صنعت نیز، به طور متقابل حساسیت‌های بالایی را می‌طلبد. فلزات از پرکاربردترین مواد در این حوزه به شمار می‌آیند که این مسئله، به دلیل تطابق خواص آن‌ها با لازمه‌های سختگیرانه این بخش و همچنین امکان بهبود خواص و پارامترهای موجود به واسطه فرایندهایی همچون آلیاژسازی از فلزات است. فلزات مختلف با توجه به مشخصه‌های متفاوتی که از خود ارائه می‌دهند، در شرایط محیطی مختلف و کاربردهای گوناگون در این حوزه مورد استفاده قرار می‌گیرند.

توسعه ورزش از جایگاه ویژه‌ای در بهبود عملکرد نیروی انسانی و در نتیجه افزایش بهره‌وری اقتصادی در بخش‌های تولیدی و خدماتی برخوردار است. در این راستا سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های ورزشی به عنوان مهم‌ترین بخش در توسعه ورزش مورد توجه قرار می‌گیرد. در کشورهای توسعه‌یافته که امروزه ورزش در آن‌ها به یک صنعت درآمدزا و سودآور تبدیل شده است، بخش عمده‌ای از منابع مالی مورد نیاز جهت سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های ورزشی از سوی بخش خصوصی تامین می‌شود. این درحالی است که در ایران به عنوان کشوری در حال توسعه، بخش عمده این منابع را دولت تامین می‌کند که این مسئله به دلیل افزایش فشارهای اقتصادی در سال‌های اخیر، باعث بروز مشکلاتی در توسعه زیرساخت‌های ورزشی کشور شده است.

روند رو‌ به‌ رشد حرکت اقتصاد کشورها به سمت فناوری‌های نوین، موضوعی است که در حال حاضر بیش از هر زمان دیگری مشاهده می‌شود. صنعت هوافضا از جمله صنایعی است که توسعه آن برای آسان‌تر ساختن زندگی بشر و همچنین پیشرفت دانش و تکنولوژی روز، امری ضروری است. علاوه بر آن با توجه به نقش پر رنگ و حیاتی فلزات در صنعت هوافضا، توسعه این صنعت نقش به‌سزایی در رونق بخشی به بازار فلزات کشور نیز خواهد داشت. اگرچه جای خالی توسعه بیشتر این حوزه در کشور همچنان ملموس است، اما با این حال گام‌هایی ارزشمند و رو به جلو در این مسیر و به خصوص در بخش فضایی برداشته شده است. بی‌تردید تداوم این روند و سرعت بخشیدن به این اقدامات می‌تواند جایگاه صنعت هوافضای کشور را در جهان، بیش از پیش ارتقا دهد و موجب رشد مصرف فلزات در کشور شود.

صنعت هوافضا، از دیرباز به استفاده از فلزات مختلف متکی بوده است. از آنجایی که در این صنعت وزن پایین وسیله، یکی از فاکتورهای اصلی برای پرواز سریع و ایمن به شمار می‌آید، آلومینیوم بیش از سایر فلزات مورد توجه قرار گرفته است. در ابتدای ساخت ماشین‌های پرنده، این فلز کمتر مورد استفاده قرار می‌گرفت، اما به مرور بخش‌های مختلف وسایل حمل‌ونقل هوایی از آلومینیوم ساخته شد. در پروژه پرتاب اولین ماهواره نیز آلومینیوم تنها فلز مقاوم به اصطکاک و تغییرات دمایی بود. امروزه آلیاژهای آلومینیوم برای ساخت هرگونه هواپیمای مسافربری، نظامی، شاتل، موشک، ماهواره و ... از مواد اولیه اصلی به شمار می‌آید. حتی به جرئت می‌توان گفت ارتقای صنعت هوایی و پیشرفت کاوش‌های فضایی بدون این فلز امکان‌پذیر نبود. با این حال، ورود برخی مواد مقاوم در ساخت و تولید هواپیماها، فضاپیماها و ... می‌تواند در سال‌های آتی موجب رشد کم‌شتاب تقاضای آلومینیوم در صنعت هوافضا شود.