گزارش‌ های فلزات پایه

فلز مس یکی ازکامودیتی‌های استراتژیک اقتصاد جهان به شمار می‌رود که با توجه به روندهای حاکم بر حوزه صنعت و انرژی و روند برقی شدن، روز به روز بر اهمیت آن افزوده می‌شود. موضوع رشد جمعیت یکی از مولفه‌های کلیدی بر رشد و یا افت بازار این فلز به شمار می‌آید. البته این تاثیرگذاری در کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه متفاوت است. کشورهای توسعه‌یافته، علی‌رغم این که با نرخ رشد جمعیت نزولی مواجه هستند، اما به سبب ظهور فناوری‌های نوین از جمله خودروهای برقی، توسعه صنایع الکترونیکی و بهره‌برداری از انرژی‌های تجدیدپذیر، با رشد تقاضا برای مصرف مس روبه‌رو شده‌اند و این شرایط در سال‌های آینده نیز تداوم خواهد داشت. در کشورهای درحال توسعه، نرخ رشد جمعیت بالاتر است، از این رو، میزان مصرف مس در راستای توسعه شهرها و زیرساخت‌ها فزاینده خواهد بود.

از یک قرن گذشته تاکنون، موارد مصرف آلومینیوم در فضای اقتصاد و صنعت جهان با توجه به ویژگی‌های خاص و کم‌نظیر این فلز، به شکل منحصر به فرد و سریعی افزایش یافته است. حرکت جهان به سمت برقی‌شدن و ظهور و گسترش خودروهای برقی در کنار توسعه کاربردهای قبلی مانند ساخت‌وساز و بسته‌بندی، موجب شیب فزاینده میزان مصرف آلومینیوم در جهان شده و پیش‌بینی‌ها نیز از تداوم این روند در سال‌های آینده حکایت دارند. با این حال، یکی از موضوعات حائز اهمیت در این بین، ارتباط مستقیمی است که میان تحولات جمعیتی جوامع با بازار مصرف آلومینیوم وجود دارد و تجربه نشان می‌دهد که کشورهای با نرخ رشد جمعیت بالاتر از پتانسیل بیشتری برای تبدیل شدن به بزرگترین بازارهای مصرف این فلز برخوردار هستند.

روند کربن‌زدایی از صنایع آلاینده، بسیاری از فرایندهای تولید فعلی را به چالش کشیده است. زنجیره ارزش صنعت آلومینیوم در حالی با انتشار سالانه حدود یک میلیارد تن گازهای گلخانه‌ای در رده آلاینده‌‎ترین صنایع جهان قرار دارد که محصولات آلومینیومی نقش کلیدی‌ای در بخش صنعت بر عهده دارند. از این رو، کربن‌زدایی از زنجیره ارزش آن بسیار حائز اهمیت است. مروری بر گزارش‌های ارائه‌شده نشان می‌دهد، حداقل تا سال ۲۰۳۰، تقاضای سبز آلومینیوم با سرعت بسیاری بالایی رشد خواهد کرد و سهم آن از کل تقاضای آلومینیوم از حدود ۵ درصد در سال ۲۰۲۰، به حدود ۱۹ درصد در سال ۲۰۳۰ خواهد رسید. آمارهای مربوط به روند کربن‌زدایی در صنعت آلومینیوم نیز بیانگر آن است که در این صنعت ظرفیت کاهش انتشار گاز دی‌اکسید کربن تا سقف ۹۲ درصد وجود دارد. طبق سناریوی «۱.۵ درجه سانتی‌گراد» تقاضای کارخانه‌های ذوب آلومینیوم در مقیاس جهانی تا سال ۲۰۵۰ رشد ۲.۶ درصدی را نسبت به امروز تجربه خواهد کرد و به حدود یک هزار تراوات ساعت می‌رسد. در این سال حدود ۵۲.۵ درصد از تقاضای مذکور از محل منابع کم‌آلاینده تامین خواهد شد و میزان آلایندگی ناشی از سوخت‌های فسیلی نیز با به‌کارگیری سیستم‌های جمع‌آوری کربن، کنترل خواهند شد.

فرآیند شهرنشینی و حرکت به سمت بلندمرتبه‌سازی در ایران طی دهه‌های گذشته، روند نسبتا پایداری را شاهد بوده است. تا پیش از سال ۱۳۸۶، تراکم ساختمانی در کشور کمتر از ۱۰۰ درصد بود و سهم پروانه‌های احداث ساختمان‌های یک و دو طبقه تقریبا دو برابر سهم پروانه احداث ساختمان‌های سه طبقه و بیشتر بود. اما از این سال به بعد، همزمان با اجرایی شدن پروژه مسکن مهر، رویکردها در این حوزه تغییر یافت. آمارها نشان می‌دهد که تا سال ۱۴۰۰، میزان تراکم ساختمانی در کشور به حدود ۱۴۰ درصد افزایش یافت و سهم پروانه‌های احداث ساختمان‌های سه طبقه و بیشتر نیز به ۴۷ درصد رسید که این موضوع به وضوح در دستور کار قرار گرفتن توسعه عمودی شهرها را آشکار می‌کند. علاوه بر این، توسعه شهرنشینی طی سال‌های گذشته، مصرف گسترده فلزات فولاد، آلومینیوم و مس را به دنبال داشته است. برآوردها حاکی از آن است که طی سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۴۰۰، سالانه به طور متوسط حدود ۴ میلیارد دلار فولاد، ۴۰۲ میلیون دلار آلومینیوم و ۲۲۶ میلیون دلار مس در صنعت ساختمان‌سازی کشور به مصرف رسیده است.

گزارش‌ها حاکی از آن است که در سال‌های آتی، سناریوهای زیست‌محیطی عمدتا بر گسترش ظرفیت تولید انرژی‌های تجدیدپذیر و همچنین جایگزینی قابل توجه در استفاده از سوخت‌های آلاینده با انرژی‌های پاک متکی خواهد بود. این موضوع سبب شده است تا چشم‌انداز مثبتی برای بازار آتی مس شکل بگیرد. برآوردهای صورت‌گرفته حاکی از آن است که بخش حمل‌ونقل، اصلی‌ترین محرک بازار مس در افق زمانی ۲۰۵۰ خواهد بود. این مسئله عمدتا به دلیل هدف‌گذاری‌های صورت‌گرفته در راستای جایگزینی گسترده ناوگان حمل‌ونقل جاده‌ای موتور احتراقی با وسایل نقلیه الکتریکی است. تخمین زده می‌شود در سال ۲۰۵۰، میزان تقاضای فلز مس با رشد ۱۰۰ درصدی نسبت به سال‌های اخیر به حدود ۵۰ میلیون تن در سال برسد که بالغ بر ۹۰ درصد آن از محل توسعه ناوگان حمل‌ونقل جاده‌ای برقی باشد.

فلز مس به عنوان یکی از فلزات پایه برای انواع صنایع و بخش‌های مختلف یک جامعه از جمله زیرساخت‌های انرژی و حمل‌ونقل به شمار می‌رود. به دنبال گسترش شهرها و افزایش فعالیت‌های صنعتی، میزان مصرف این فلز نیز طی دهه‌های اخیر روندی صعودی داشته است، اما آغاز برخی روندها در دو دهه اخیر از جمله تولید روزافزون خودروهای برقی و همچنین تولید برق با استفاده از منابع تجدیدپذیر، روند رو به رشد مصرف مس را به طور قابل توجهی افزایش داده است. همچنین قدرت‌های جدید در جنوب شرق آسیا از جمله چین، هندوستان، تایوان، کره جنوبی، تایلند و سایر کشورهای شرقی، به دنبال توسعه مناطق و صنایع خود در دو دهه اخیر، به مصرف‌کنندگان عمده مس در جهان تبدیل شده‌اند و این در حالی است که تا نیم قرن اخیر، بخش عمده بازار مصرف مس به کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی اختصاص داشت.

بحران‌های مالی به هنگام وقوع آثار مخربی را بر پیکره اقتصاد از خود بر جای می‌گذارند. بازار فلزات سرب و روی به دلیل کاربردهای وسیعی که در بخش صنعت دارند از این قاعده مستثنی نیستند. تجربه بحران مالی ۲۰۰۸ نیز نشان می‌دهد مولفه‌های بازار جهانی فلزات سرب و روی حساسیت نسبتا بالایی به وقوع یک بحران مالی دارند. با این حال انتظار می‌رود که بازار جهانی این دو فلز چندان تحت تاثیر بحران بانکی هفته‌های اخیر آمریکا که تا حدی یادآور بحران مالی ۲۰۰۸ است، قرار نگیرد. زیرا این بحران بر خلاف بحران مالی ۲۰۰۸ بیش از آن که ریشه فاندامنتالی داشته باشد، ناشی از وحشت سپرده‌گذاران بوده است.

آلودگی‌های ناشی از سوخت‌های فسیلی، نگرانی‌های ناشی از تخریب محیط‌زیست را در سال‌های اخیر افزایش داده و مصرف انرژی در سال‌های اخیر به سمت استفاده از منابع تجدیدپذیر انرژی تغییر کرده است. مس با توجه به ویژگی‌های خاص و منحصربه‌فردی که دارد، فلزی مهم و پرکاربرد در توسعه زیرساخت‌های انرژی محسوب می‌شود. از این رو، مصرف مس جهان در سال‌های اخیر به شدت افزایش یافته است و به‌رغم تلاطمات فعلی در رشد اقتصاد جهانی و بحران مالی ۲۰۲۳ که گربیانگیر ایالات متحده آمریکا شده است، همچنان بازار پررونقی برای این فلز پیش‌بینی می‌شود. چین به عنوان بزرگترین مصرف‌کننده مس نقش بسزایی در بازار این فلز ایفا می‌کند، به طوری که پیش‌بینی می‌شود تقاضای این کشور بیش از بحران‌های مالی، بازار مس را در سال‌های آینده تحت تاثیر قرار ‌دهد.

در چند دهه گذشته، اقتصاد جهان بحران‌های مالی متعددی را تجربه کرده است. این بحران‌ها با تحمیل آثار نامطلوب به فضای کسب و کار و فعالیت صنایع، روند چرخه‌های اقتصادی، بازارهای مصرف و زنجیره‌های تامین را تحت تاثیر خود قرار می‌دهند. آلومینیوم به عنوان دومین فلز پرکاربرد در بخش صنعت وابستگی شدیدی به چرخه‌های اقتصادی دارد و به همین دلیل بازار این فلز می‌تواند بسته به شدت و مدت زمان یک بحران مالی، تحت تاثیر قرار گیرد. بررسی آمارهای ارائه‌شده از بازار آلومینیوم در زمان وقوع بحران مالی جهانی ۲۰۰۸ نیز موید همین مسئله است.  به طوری که قیمت جهانی آلومینیوم طی سال‌های ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ که اقتصاد بسیاری از کشورهای صنعتی در جهان تحت تاثیر این بحران منقبض شده بود، حدود ۳۶ درصد کاهش یافت. در هفته‌های اخیر نیز، زمزمه‌های ایجاد یک بحران مالی در اقتصاد جهان، نگرانی‌هایی را در خصوص آینده عملکرد بخش صنعت در سال ۲۰۲۳ ایجاد کرده‌ است، موضوعی که می‌تواند بازار آلومینیوم را نیز دچار رکود عمیقی کند.

صنعت نظامی از جمله بخش‌هایی به شمار می‌آید که همواره با پیچیدگی‌ها و حساسیت‌های زیادی عجین بوده است. از این رو، طبیعتا فرایند انتخاب مواد مورد استفاده در این صنعت نیز، به طور متقابل حساسیت‌های بالایی را می‌طلبد. فلزات از پرکاربردترین مواد در این حوزه به شمار می‌آیند که این مسئله، به دلیل تطابق خواص آن‌ها با لازمه‌های سختگیرانه این بخش و همچنین امکان بهبود خواص و پارامترهای موجود به واسطه فرایندهایی همچون آلیاژسازی از فلزات است. فلزات مختلف با توجه به مشخصه‌های متفاوتی که از خود ارائه می‌دهند، در شرایط محیطی مختلف و کاربردهای گوناگون در این حوزه مورد استفاده قرار می‌گیرند.

توسعه ورزش از جایگاه ویژه‌ای در بهبود عملکرد نیروی انسانی و در نتیجه افزایش بهره‌وری اقتصادی در بخش‌های تولیدی و خدماتی برخوردار است. در این راستا سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های ورزشی به عنوان مهم‌ترین بخش در توسعه ورزش مورد توجه قرار می‌گیرد. در کشورهای توسعه‌یافته که امروزه ورزش در آن‌ها به یک صنعت درآمدزا و سودآور تبدیل شده است، بخش عمده‌ای از منابع مالی مورد نیاز جهت سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های ورزشی از سوی بخش خصوصی تامین می‌شود. این درحالی است که در ایران به عنوان کشوری در حال توسعه، بخش عمده این منابع را دولت تامین می‌کند که این مسئله به دلیل افزایش فشارهای اقتصادی در سال‌های اخیر، باعث بروز مشکلاتی در توسعه زیرساخت‌های ورزشی کشور شده است.

روند رو‌ به‌ رشد حرکت اقتصاد کشورها به سمت فناوری‌های نوین، موضوعی است که در حال حاضر بیش از هر زمان دیگری مشاهده می‌شود. صنعت هوافضا از جمله صنایعی است که توسعه آن برای آسان‌تر ساختن زندگی بشر و همچنین پیشرفت دانش و تکنولوژی روز، امری ضروری است. علاوه بر آن با توجه به نقش پر رنگ و حیاتی فلزات در صنعت هوافضا، توسعه این صنعت نقش به‌سزایی در رونق بخشی به بازار فلزات کشور نیز خواهد داشت. اگرچه جای خالی توسعه بیشتر این حوزه در کشور همچنان ملموس است، اما با این حال گام‌هایی ارزشمند و رو به جلو در این مسیر و به خصوص در بخش فضایی برداشته شده است. بی‌تردید تداوم این روند و سرعت بخشیدن به این اقدامات می‌تواند جایگاه صنعت هوافضای کشور را در جهان، بیش از پیش ارتقا دهد و موجب رشد مصرف فلزات در کشور شود.