ماهنامه اخبارفلزات

تقویت قوای نظامی یکی از مولفه‌های اساسی و مهم برای حفظ امنیت و دفاع در مقابل تهدیدات خارجی برای هر کشور محسوب می‌شود. این موضوع برای ایران که در چند دهه گذشته به طور مداوم با تحریم‌ها و محدودیت‌های خرید تسلیحات و تجهیزات نظامی دست و پنجه نرم کرده و همواره در معرض تهدیدهای نظامی از سوی کشورهای دیگر بوده است، اهمیت دوچندانی می‌یابد. در همین راستا و در نتیجه اقدامات انجام شده در حوزه توسعه صنایع نظامی، ایران از کشوری که تا ۵۰ سال قبل حتی قادر به تعمیر ساده‌ترین تجهیزات خود نبود، امروز به کشوری تبدیل شده است که محصولات صنایع نظامی آن از قابلیت صادرات به کشورهای دیگر و رقابت با تسلیحات ابرقدرت‌های نظامی جهان برخوردار هستند. از طرف دیگر رشد تولید تسلیحات و تجهیزات نظامی در سال‌های اخیر سبب شده است تا صنایع نظامی، خود به یکی از مصرف‌کنندگان بزرگ بازار فلزات کشور تبدیل شوند. تصویر «توپ جنگی» روی جلد، سمبلی از تجهیزات نظامی است که توسعه صنایع آن در ایران امنیت و خاکریز مطمئنی را برای حفظ کشور در مقابل تهدیدها و خطرات بیرونی ایجاد کرده است.

میزان افزایش جمعیت جهان در دو دهه گذشته تقریبا برابر با تعداد افرادی است که از آغاز تاریخ حیات بشر تا قبل از جنگ جهانی دوم به جمعیت کره زمین افزوده شده بود. با این حال به نظر می‌رسد که این روند در حال متوقف‌شدن است. سازمان ملل متحد پیش‌بینی می‌کند که جمعیت جهان  در سال ۲۰۵۰ به ۹.۷ میلیارد نفر و در سال ۲۱۰۰ به ۱۰.۴ میلیارد نفر برسد. این موضوع می‌تواند آینده اقتصاد جهانی را هم از حیث نیروی کار و هم رکود تدریجی بازارهای مصرف‌کننده فلزات تحت تاثیر قرار دهد. بررسی اطلاعات تاریخی در مورد ساختار جمعیتی ایران از یک روند پرفرازونشیب حکایت دارد. در حالی امروز نرخ رشد جمعیت ایران به زحمت به یک درصد می‌رسد که این عدد در فاصله‌ سال‌های ۱۹۷۰ تا ۱۹۹۰ همواره بالاتر از ۳ درصد بود. اجرای سیاست‌های کنترل جمعیت، افزایش شدید نرخ شهرنشینی، تغییر الگوهای زندگی و شرایط نامناسب اقتصادی از جمله مهمترین عوامل موثر بر این کاهش شدید رشد جمعیت به شمار می‌روند. تصویر «کوپن» روی جلد، سمبلی از افزایش شدید نرخ رشد جمعیت کشور در دهه ۱۳۶۰ است که اقتصاد ایران را با سهمیه‌بندی کالاهای اساسی روبه‌رو می‌کرد، روندی که امروز معکوس شده است و هر بار «سرشماری»، یادآور خطر بزرگ پیری جمعیت و رکود اقتصادی ناشی از آن است که می‌تواند بازار مصرف فلزات کشور را در سال‌های آینده دچار رکودی مضاعف کند.

تعدد بالای همسایگان ایران و ساختارهای منحصربه‌فرد اقتصادی و بازار مصرف این کشورها، فرصت‌های مناسبی را برای توسعه مراودات تجاری با آن‌ها ایجاد می‌کند. با این حال، آمارها نشان می‌دهند سهم ایران از تامین واردات حدود یک هزار و دویست میلیارد دلاری همسایگان خود، کمتر از ۲.۲ درصد است. تصویر نقش قلمو و رنگ روی جلد را می‌توان سمبلی از نقش‌افرینی و سهم ایران در بازارهای کشورهای همسایه دانست. سهمی که بسیار کمتر از پتانسیل‌های واقعی کشور بوده و اصطلاحا «کم‌رنگ» مانده است. بدیهی است، توجه به ظرفیت‌های موجود و تولید و عرضه محصولات قابل‌رقابت در بازارهای جهانی، کلید و عامل اساسی  نقش‌آفرینی پررنگ‌تر ایران در بازار کشورهای همسایه محسوب می‌شود  که فرصت مناسبی را برای رشد مصرف و صادرات غیرمستقیم فلزات اساسی در قالب محصولات ساخته‌شده و نهایی به کشورهای همسایه ایجاد می‌کند.

حدود ۲۵۰ سال پیش، پس از اختراع ماشین بخار، بشر توانست به سرعت ماشین‌آلات صنعتی لازم برای تولید تجاری را توسعه و کمیت و کیفیت آن را افزایش دهد. طی دهه‌های گذشته، صنایع ماشین‌سازی و تولید تجهیزات صنعتی کشور توسعه یافته است، اما همچنان با کشورهای صنعتی فاصله زیادی دارد. برای تبدیل شدن به یکی از کشورهای پیشرو در این زمینه، راه درازی باید پیمود که همت آن فراهم است، اما موانع متعددی باعث شده تا این صنعت به رشد کافی برای تامین نیاز کشور نرسد. تصویر ماشین بخار روی جلد سمبلی از این صنعت است که بدون وجود بخار، یعنی قوانین حمایت‌کننده و مشوق‌های ویژه، ارتباطات جهانی برای انتقال تکنولوژی، صادرات و......، نمی‌تواند به فعالیت خود ادامه دهد.

در همه مکاتب و دیدگاه‌های اقتصادی بر اهمیت نقش‌آفرینی پررنگ دولت‌ها در ایجاد رشد و توسعه اقتصادی تاکید شده است. در این بین، مسئله مهم، میزان و نحوه نقش‌آفرینی و دخالت دولت‌ها در تنظیم بازارها و محیط کسب‌وکار است. تجربه بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته جهان نشان می‌دهد که دولت‌ها با اجرای سیاست‌های توسعه‌ای، حمایت از کسب‌وکارها و ایجاد فضای رقابتی، ساختارهای اقتصادی خود را به بلوغ و تعالی رسانده‌اند. در سمت مقابل، اگرچه نگاهی به شاخص‌ها نشان می‌دهد دولت ایران در زمره کوچکترین دولت‌های جهان قرار می‌گیرد، اما به عقیده بسیاری از اقتصاددانان، سازوکارهای نامناسب دولت در مدیریت بازارها و محیط کسب‌وکار و تعیین قیمت‌ها یکی از چالش‌های مهم محیط کلان اقتصادی کشور بوده است. در واقع گسترده‌شدن دامنه اجرایی دولت در فعالیت‌های مختلف اقتصادی و ایفای نقش تصدی‌گری به جای تنظیم‌گری، هم فضای اقتصاد کشور را به عدم تعادل کشانده و هم موجب افزایش شدید هزینه‌های دولت در مقابل درآمدهای آن شده است. یکی از تبعات منفی این موضوع، کاهش سرمایه‌گذاری‌های دولت در پروژه‌های عمرانی و زیرساختی است که کاهش مصرف فلزات در طرح‌های عمرانی دولت و زیرساخت‌های مربوط به خدمات عمومی کشور را به دنبال دارد. تصویر «کیف پول» روی جلد، نمادی از شرایط اقتصادی کنونی دولت است که «دخل و خرج» آن با هم نمی‌خواند و کسری بودجه ناشی از آن، تبعات و آسیب‌های اقتصادی سنگینی را برای کشور به دنبال داشته است.

در چند دهه گذشته، توسعه دانش و فناوری‌، پیشرفت‌های قابل توجهی را در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات به دنبال داشته که این مسئله، تحولات شگرفی را در الگوهای حیات بشر، محیط کسب‌وکار، فعالیت‌‌های صنعتی و حتی شکل حکمرانی دولت‌ها ایجاد کرده است. ظهور مفاهیم نوینی مانند انقلاب صنعتی چهارم، تحول دیجیتال و دولت‌های الکترونیک همگی بر پایه فناوری‌های جدید حوزه ارتباطات صورت گرفته است. امروزه به جرات می‌توان گفت ارتباط مستقیمی میان سطح توسعه‌یافتگی زیرساخت‌های ارتباطی با عملکرد و رقابت‌‌پذیری اقتصادی کشورها وجود دارد. از طرفی نیز باید به این نکته توجه داشت که توسعه زیرساخت‌های یاد شده با توجه به تجهیزات و تاسیسات مورد نیاز، محرکی برای بازار مصرف فلزات به شمار می‌آید. نگاهی به آمارهای ایران نشان می‌دهد اگرچه در سال‌های اخیر توسعه قابل توجهی در زیرساخت‌های ارتباطی کشور صورت گرفته است اما کماکان فاصله قابل ملاحظه‌ای میان با کشورهای توسعه‌یافته جهان وجود دارد. تصویر «تلفن سکه‌ای» روی جلد سمبلی از  رشد و پیشرفت ناکافی زیرساخت‌های ارتباطی کشور است، موضوعی که در رابطه مستقیمی با «قطع و وصل» کانال‌های تجاری و اقتصادی ایران با جهان است و تداوم یافتن آن می‌تواند ریسک‌های قابل توجهی را متوجه فعالیت بنگاه‌های اقتصادی و صنایع مختلف کشور کند.

مدت زیادی از شروع سال ۲۰۲۳ میلادی نگذشته بود که ورشکستگی بانک سیلیکون ولی و اعلام خبر احتمال ورشکستگی برخی از بانک‌های دیگر ایالات متحده آمریکا، موجی از نگرانی‌ها را در خصوص خطر بروز یک بحران مالی جهانی بزرگ به وجود آورد. تجربه سال‌های ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ نشان می‌دهد وقوع یک بحران مالی در مقیاس جهانی به شدت می‌تواند بازار مصرف فلزاتی مانند فولاد و آلومینیوم را دچار رکود کند و تاثیر قابل ملاحظه‌ای را بر ساختارهای اقتصادی جهان داشته باشد. با این حال شرایط بسته اقتصاد ایران و ارتباط حداقلی آن با ساختارهای مالی دنیا سبب می‌شود تا تاثیرپذیری اقتصاد کشور از چنین بحران‌هایی بیشتر محدود به افت قیمت نفت و کامودیتی‌ها در بازارهای جهانی و به دنبال آن کاهش ارزش صادرات باشد. تصویر «چراغ گردسوز» روی جلد، سمبلی از اهمیت توجه و داشتن نگاهی دقیق به محیط پرابهام اقتصاد دنیا و شناخت فرصت‌ها و چالش‌های ناشی از آن است تا به این ترتیب بتوان در صورت وقوع بحران مالی جهانی، اقتصاد کشور را در این فضای گرگ و میش دنیا در مسیر درست هدایت کرد.

موقعیت جغرافیایی و وضعیت زمین‌شناسی ایران، شرایط پرریسکی را برای نواحی مختلف کشور در زمینه احتمال بروز انواع بلایای طبیعی به ویژه سیل و زلزله ایجاد می‌کند. این در حالی است که در بسیاری از شهرهای کشور، ساختمان‌ها و زیرساخت‌های موجود از شرایط ناایمن و غیراستانداردی برای مقابله با زلزله برخوردار هستند. تجربه زلزله هفته‌های اخیر ترکیه نیز نشان داد در صورت بی‌توجهی به استانداردها و ایمن‌سازی ساختمان‌ها، بروز یک زلزله تا چه میزان کشور را با تلفات جانی و آسیب‌های اقتصادی مواجه خواهد کرد. تصویر «سوت» روی جلد، سمبلی از اعلام هشدار و اخطار برای توجه به رعایت استانداردها در شهرسازی و ایمن‌سازی ساختمان‌ها در مقابل پدیده‌هایی مانند سیل و زلزله است تا به این ترتیب بتوان در صورت رخداد بلایای طبیعی، آمار تلفات و خسارات و پس‌لرزه‌ ناشی از آن‌ها را تا حد امکان کاهش داد. باید توجه داشت حوزه مدیریت بلایای طبیعی هم از جنبه مقاوم‌سازی ساختمان‌ها و هم بازسازی پس از آسیب‌های آن، محرکی برای مصرف فلزات به شمار می‌آید.

تقویت قوای نظامی یکی از مولفه‌های اساسی و مهم برای حفظ امنیت و دفاع در مقابل تهدیدات خارجی برای هر کشور محسوب می‌شود. این موضوع برای ایران که در چند دهه گذشته به طور مداوم با تحریم‌ها و محدودیت‌های خرید تسلیحات و تجهیزات نظامی دست و پنجه نرم کرده و همواره در معرض تهدیدهای نظامی از سوی کشورهای دیگر بوده است، اهمیت دوچندانی می‌یابد. در همین راستا و در نتیجه اقدامات انجام شده در حوزه توسعه صنایع نظامی، ایران از کشوری که تا ۵۰ سال قبل حتی قادر به تعمیر ساده‌ترین تجهیزات خود نبود، امروز به کشوری تبدیل شده است که محصولات صنایع نظامی آن از قابلیت صادرات به کشورهای دیگر و رقابت با تسلیحات ابرقدرت‌های نظامی جهان برخوردار هستند. از طرف دیگر رشد تولید تسلیحات و تجهیزات نظامی در سال‌های اخیر سبب شده است تا صنایع نظامی، خود به یکی از مصرف‌کنندگان بزرگ بازار فلزات کشور تبدیل شوند. تصویر «توپ جنگی» روی جلد، سمبلی از تجهیزات نظامی است که توسعه صنایع آن در ایران امنیت و خاکریز مطمئنی را برای حفظ کشور در مقابل تهدیدها و خطرات بیرونی ایجاد کرده است.

امروزه بخش گردشگری یکی از محورهای مهم ایجاد رشد اقتصادی و کسب درآمدهای بین‌المللی برای بسیاری از کشورها به شمار می‌آید.  ظهور مقاصد جدید گردشگری و تلاش کشورها برای ایجاد زیرساخت‌ها و جذابیت برای ورود گردشگران، گواهی بر اهمیت صنعت توریسم در عصر امروز است. در سمت مقابل، بررسی آمارها از سهم بسیار پایین ایران از ورود گردشگران بین‌المللی حکایت دارد که بخش عمده همین میزان محدود نیز از مبدا ۴ کشور همسایه عراق، افغانستان، آذربایجان و ترکیه بوده است. به جرات می‌توان گفت امروز ایران جایگاه بسیار کم‌رنگی را در بازار جهانی گردشگری دارد که دلیل اصلی آن را باید محدودیت‌های زیرساختی و شرایط حاکم بر فضای فرهنگی و اجتماعی کشور دانست. تصویر «فنجان چای» روی جلد، به عنوان نمادی قدیمی از پذیرایی از مهمان در ایران، سمبلی از شرایط سنتی زیرساختی و فرهنگی کشور است که موجب کاهش جذابیت ایران برای ورود گردشگران و «جای خالی» ایران در این بازار پراهمیت و روبه‌رشد می‌شود.

حوزه ورزش و زیرساخت‌های آن یکی از مولفه‌های تعیین‌کننده در مناسبات اجتماعی و اقتصاد کشورها به شمار می‌آید. اهمیت این حوزه در دنیای امروز به حدی افزایش یافته است که قطر با سرمایه‌گذاری بیش از ۲۰۰ میلیارد دلاری اقدام به برگزاری مسابقات جام جهانی کرد تا بتواند از خود تصویری از یک کشور پیشرفته و مدرن را به جهانیان عرضه کند بررسی شاخص‌های مربوط به زیرساخت‌های ورزشی کشور نشان می‌دهد که این زیرساخت‌ها فاصله قابل توجهی را با استانداردهای جهانی دارند و با توجه به روند سرمایه‌گذاری‌ها در سال‌های گذشته، بهبود آن‌ها در آینده نیز دور از ذهن به نظر می‌رسد. «گل‌کوچیک» یکی از بازی‌های ورزشی قدیمی کشور محسوب می‌شود که برگزاری آن با ساده‌ترین امکانات و لوازم ممکن بود. تصویر «توپ پلاستیکی» نمادی از قدیمی و ناکافی بودن امکانات و زیرساخت‌های ورزشی کشور است که امکان برگزاری رویدادهای ورزشی بین‌المللی را از ایران سلب می‌کند.

توسعه و فعالیت صنایع هوافضا در ایران از قدمتی در حدود نیم قرن برخوردار است. در طول دو دهه گذشته، به دنبال معطوف‌شدن توجه‌ها و افزایش سرمایه‌گذاری‌ها در صنایع هوافضا، عملکرد این صنایع رشد چشمگیری یافت که نتیجه آن،  ثبت دستاوردهایی مانند پرتاب ماهواره‌های متعدد به فضا و طراحی و ساخت انواع هواپیماهای بدون سرنشین بود. با این حال، صنایع هوافضا در چند سال اخیر، متاثر از تحریم‌ها و کاهش شدید سرمایه‌گذاری‌ها و بودجه این صنایع در اثر شرایط نامناسب اقتصاد کشور با رکود بزرگی مواجه شده‌اند. تصویر موشک کاغذی روی جلد، نمادی از شرایط صنایع هوافضای کشور است که از حرکت همگام با آخرین پیشرفت‌های جهان جا مانده و در اصطلاح گرفتار یک «چاله هوایی» شده که روند حرکت این صنایع را کند کرده است. تجربه نشان داده است توجه بیشتر به صنایع هوافضا، افزایش سرمایه‌گذاری‌ها در این صنایع و تکیه بر توان متخصصان داخلی می‌تواند فرصت دوباره‌ای را برای برون‌رفت صنایع هوافضا از شرایط کنونی و درخشش دوباره در جهان فراهم آورد.