مشاهده بیشتر
بخش اعظم انرژی مصرفی در جهان به سوختهای فسیلی اختصاص مییابد و به همین دلیل، امروز مقوله نفت سیاست بینالمللی در جهان را تا حد زیادی تحتالشعاع قرار داده است. مسئله دسترسی ارزان و آسان، تامین انرژی برای مصرفکنندگان و نیز امنیت مسیرهای انتقال انرژی برای تولیدکنندگان و مصرفکنندگان بسیار مهم است. در این میان، ایران از سه ویژگی برجسته برای نقشآفرینی در بازار جهانی نفت و گاز جهان برخوردار است: نخست، برخورداری از ذخایر فراوان انرژیهای فسیلی؛ دوم، قرار گرفتن در مرکز بیضی انرژی جهان؛ سوم، موقعیت ژئوپلیتیکی مناسب و قرار گرفتن در محل تلاقی سه قاره آسیا، اروپا و آفریقا. برخورداری از چنین شرایطی مزیتهای فراوانی را برای حضور پررنگ در بازار انرژی جهان ایجاد کرده است. یکی از موارد مهم در این زمینه، برخورداری از زیرساختهای مناسب و توسعه پایانههای صادراتی نفت است که توجه به آن گام بلندی در مسیر افزایش ظرفیتها، رفع چالشها و کاهش هزینهها خواهد بود.
امروزه، به سبب تحولات در صنعت خودروسازی، تردد در مسافتهای طولانی امکانپذیر شده است. با توجه به اینکه رفتوآمد در مسیرهای طولانی موجب خستگی رانندگان میشود و این مسئله در بروز حوادث جادهای نیز بسیار تاثیر میگذارد، وجود مجتمعهای خدماتی ـ رفاهی در فواصل مناسب در جادهها بسیار اهمیت دارد. وجود پاسگاههای پلیسراه نیز برای ایجاد نظم و کنترل رعایت مقررات ترافیکی ضروری است. از این رو، ساختمانهایی برای استقرار نیروهای پلیس و ارائه خدمات بینراهی احداث میشوند. مسئله مهم دیگر در جادهها، تعمیر و نگهداری این زیرساختهای حملونقل است که اجرای آن به راهدارخانهها نیاز دارد. با توجه به نقش استراتژیک این واحدها در نظم، امنیت و رفاه جادهها، احداث و استقرار آنها در جادههای کشور ضروری است.
اهمیت مقوله زیرساختهای انرژی و آب در هموار ساختن مسیر توسعه صنعتی و اجتماعی بر کسی پوشیده نیست. با این حال، ظرفیتهای فعلی فاصله قابل توجهی با اهداف پیشبینیشده در برنامههای توسعه کشور دارد که دلیل آن را باید در کاهش شدید سرمایهگذاریها در این حوزه جستوجو کرد. توسعه زیرساختهای تامین انرژی و آب، شامل تولید برق و گاز، تصفیهخانههای آب، خطوط انتقال و توزیع برق و لولههای انتقال و توزیع برق و گاز، مستلزم مصرف حجم قابل توجهی از فلزات مختلف است. بر همین اساس و بر مبنای اهداف پیشبینیشده برای توسعه زیرساختهای انرژی در برنامه توسعه کشور، میتوان سناریوهای مختلفی را برای مصرف فلزات در افزایش ظرفیت زیرساختهای انرژی و آب کشور پیشبینی کرد.
اهمیت صنعت حملونقل و تاثیر آن بر ارتقای سطح اقتصادی کشور بر همگان آشکار است و مقوله زیرساخت سیستمهای حملونقل نیز از گامهای نخست بهبود شاخصهای اقتصادی محسوب میشود. تحریمهای اعمالشده و عدم توجه به فرصتهای پیشرو از عوامل توسعهنیافتگی کشور در بخش سیستمهای حملونقل به شمار میآیند. بنابراین امید است که با رفع چالشهای موجود در سیستمهای حملونقل و افزایش ظرفیت این صنعت، صنایع وابسته به صنعت مذکور نیز روندی صعودی را در توسعه طی کنند و منجر به ارتقای صنایع کشور شوند. همچنین با توجه به نقش و اهمیت فلزات اساسی در افزایش ظرفیت صنعت یادشده، میزان قابل ملاحظهای از فلزات اساسی در این مسیر مصرف میشوند. بنابراین، در خصوص اهمیت صنعت حملونقل و دورنمای این صنعت در توسعهیافتگی کشور، میتوان سناریوهای مختلفی را در خصوص میزان مصرف فلزات اساسی در افزایش ظرفیت زیرساختهای سیستمهای حملونقل پیشبینی کرد.
در جهان امروز، لازمه بقا و توسعه هر صنعت، برنامهریزی در راستای تامین قطعات یدکی و مواد مصرفی آن است. واحدهای پتروشیمی و پالایش نفت و گاز، به عنوان یکی از بخشهای اثرگذار در اقتصاد جهان، مجموعهای پیوسته از فرایندها و تجهیزات مختلف را در خود جای میدهند. از این رو، توسعه صنایع پشتیبان بخش پتروشیمی نقشی تعیینکننده در عملکرد واحدهای پتروشیمی کشورها خواهد داشت؛ زیرا تامینِ بهموقع و مناسب قطعات یدکی و مواد مصرفی مورد نیاز در بهبود فرایند تولید و کاهش قیمتِ تمامشده محصولات نقشی کلیدی خواهد داشت. این مسئله در مورد صنعت پتروشیمی ایران، که سالهاست با چالش تحریمها دست و پنجه نرم میکند، اهمیت بیشتری دارد و توسعه این بخش، عنصری کلیدی برای توسعه و افزایش بهرهوری صنعت پتروشیمی کشور به شمار خواهد رفت.
فلزات از دیرباز نقش اصلی را در ساخت کشتیهای مختلف ایفا میکردهاند. در گذشته، به منظور جلوگیری از ورود آب و نیز برای دستیابی به استحکام و مقاومت بالا در مقابل شرایط دشوار دریانوردی، از فلزات گوناگونی در ساخت کشتیها استفاده میشد. امروز نیز، بهرغم پیشرفتها در زمینه تولید مواد مختلف، کماکان فولاد اصلیترین عنصر ساخت کشتیها برشمرده میشود. ساخت انواع کشتیهای بزرگ و بسیار سنگین، که بخش عمده وزن آنها را فولاد تشکیل میدهد، نمایانگر تقاضای بسیار بالای صنعت کشتیسازی برای فلزات گوناگون، خصوصا فولاد است و در همین راستا، برنامهریزی برای توسعه صنعت کشتیسازی کشور موجب خواهد شد تا تقاضای قابل توجهی برای این فلز ارزشمند در داخل کشور ایجاد شود.
قطعات یدکی و لوازم مصرفی صنایع غذایی از دیگر منابع مصرف فلزات به حساب میآیند. افزایش تولیدات صنایع غذایی و آشامیدنی در سالهای گذشته نیاز به تعمیر و نگهداری تجهیزات و ماشینآلات این صنایع و متعاقبا قطعات یدکی را افزایش داده است. این در حالی است که بررسی برخی از پروژههای احداث ظرفیتهای صنایع غذایی و آشامیدنی کشور نشان داده است که بخش اندکی از این تجهیزات و قطعات در داخل ساخته و عمده آنها از محل واردات تامین میشوند. از این رو، با داخلیسازی این قطعات و تجهیزات، میتوان افزایش چندبرابری تقاضای فلزات را از این محل متصور بود؛ امری که در شرایط تحریمی حال حاضر و با وجود معضلات تامین قطعات از خارج، پتانسیل تحقق بالایی دارد.
توسعه صنایع شیمیایی، از طرق مختلفی سبب رشد بازار فلزات میشود. تجهیزات بهکار رفته برای تولید محصولات شیمیایی، تاسیسات مورد نیاز این واحدها و همچنین بستهبندی برخی از محصولات صنایع شیمیایی، از جمله مهمترین مواردی هستند که در بازار تقاضای فلزات اثر دارند. از این میان، تجهیزات بیشترین سهم را در مصرف فلزات دارند که عمدتا از جنس فلزات خاصی، همچون فولاد زنگنزن ساخته میشوند. بر این اساس، رشد و توسعه این صنایع میتواند رشد و توسعه بازار فلزات خاص را نیز به دنبال داشته باشد.
وابستگی درآمدهای ارزی به صادرات نفت خام همواره پاشنه آشیل اقتصاد کشور بوده است؛ زیرا تحولات و تلاطمات سیاسی و اقتصادی و تحریمها نخستین تاثیر خود را بر بازارهای صادراتی نفت ایران میگذارند. یکی از راهکارهای بهبود این شرایط، جلوگیری از فروش نفت خام و حرکت به سمت تولید و صادرات محصولات نهایی زنجیره صنعت نفت از طریق توسعه ظرفیتهای پالایشگاهی کشور است. با توجه به نقش استراتژیک منابع انرژی نظیر گاز طبیعی، بنزین و گازوئیل در صنعت امروز جهان، رشد صادرات این محصولات و تامین پایدار تقاضای کشورهای صنعتی به نوعی میتواند ضامن درآمدهای ارزی کشور، حتی در صورت ادامه تحریمها باشد.
لوازم مصرفی بادوام دایره گستردهای از انواع کالاهایی هستند که به شکلهای مختلف برای تسهیل و افزایش رفاه زندگی انسان مورد استفاده قرار میگیرند. لوازم مصرفی بادوام در زمره محصولاتی قرار دارند که استفاده از آن در دهههای اخیر رشد داشته است. بنابراین تجارت این محصولات عاملی اثرگذار در اقتصاد کشورها به شمار میرود و این مسئله موجب ایجاد بِرندهایی بزرگ و مختلف در حوزه مذکور شده است. ایران برای تامین نیاز کشور و ایجاد فضای رقابتی میان تولیدکنندگان، با واردکردن لوازم مصرفی بادوام، زمینه را برای پویایی چرخه تجارت مهیا میسازد. همچنین، با توجه به اینکه اصلیترین مواد اولیه ساخت این محصولات فلزات اساسی است، واردات لوازم مصرفی بادوام موجب میشود تا سالانه حجم قابل توجهی از فلزات اساسی به کشور وارد شود.
در سالهای اخیر، مقوله مکانیزاسیون و بهکارگیری ماشینآلات و تجهیزات نوین تاثیرات شگرفی بر توسعه صنعت کشاورزی داشته است. در واقع بهکارگیری تکنولوژیهای جدید در فرایندهای مختلف زراعت، باغبانی و جنگلداری سبب شده است ضمن کاهش تاثیر نیروی انسانی، بهرهوری عوامل تولید صنعت کشاورزی، از جمله آب و خاک، تا حد قابل ملاحظهای افزایش یابد. تولید ماشینآلات و تجهیزات کشاورزی در ایران از قدمتی طولانی برخوردار است. با این حال، این صنعت امروز با چالشهای متعددی در زمینه دسترسی به فناوریهای روز مواجه است که موجب میشود ایران در زمینه تامین برخی از تجهیزات ضروری، نیازمند واردات باشد.
بخش معدن را میتوان تامینکننده اصلی منابع اولیه مورد نیاز صنایع مختلف در جهان به شمار آورد، زیرا به دلیل شناسایی و استخراج مواد معدنی، بسیاری از صنایع شکل گرفته و توسعه یافتهاند. این امر موجب شده است که معدن در اقتصاد کشورها نقشی بیبدیل و سازنده داشته باشد. ایران نیز یکی از کشورهای با پتانسیل بالا در جهان به شمار میرود. با بررسی شاخصهای اقتصادی، به نظر میرسد که از ظرفیتها و پتانسیلهای این بخش بهدرستی استفاده نشده است و این بخش در اقتصاد کشور، در مقایسه با سایر کشورهای دارای ظرفیتهای معدنی، در جایگاهی بسیار پایینتر قرار گرفته است. بنابراین اتخاذ سیاستگذاریها و بهکارگیری روشها و تکنولوژیهای جدید در استخراج مواد معدنی، علاوه بر توسعه صنایع، میتواند رونق اقتصادی را برای کشور به دنبال داشته باشد.
