مشاهده بیشتر
سابقه تاریخی جریانات مالی فرامرزی به ظهور تجارت، اقتصاد و پول بازمیگردد. از اواخر قرن نوزدهم با توسعه تجارت بينالمللي، شکلگیری نظام بانكداري مرکزی، رواج سرمايهگذاري و توافقنامههاي تجاري، جريانات مالي بين كشورها به شکل گستردهتری با محرکهایی مانند وجود شرایط نامطلوب در بازار داخلی، نوسانات در نرخ ارز و اختلاف در نرخ بهره در کشورهای مختلف، به شکل تکاملیافته امروزی خود دست یافتهاند. جريانات مالي فرامرزي امروزه با توجه به پيشرفت فناوري، پيچيدگي بيشتری داشته و تاثيرات عمیقی بر اقتصاد جهاني دارند. از اين رو توسط سازمانهاي بينالمللي نظير صندوق بينالمللي پول، سازمان همكاري و توسعه اقتصادي، و سازمان تجارت جهاني نظارت ميشوند.
شهرنشینی و صنعتی شدن در طول سالهای گذشته به میزان قابل توجهی سرعت گرفته است. این مسئله به دلیل آن که کمیت و کیفیت آب را تحت تاثیر قرار میدهد، تا حدی منجر به تشدید تنش آبی و شکلگیری بحران آب شده است. بررسی آمارها گویای آن است که در سطح جهان طی ۲ دهه قبل میزان پساب تولیدشده، تحت تاثیر گسترش شهرنشینی و تحولات صنعتی تقریبا ۳ برابر شده، در حالی که میزان تصفیه این پسابها به همان نسبت افزایش نیافته است. همچنین سرانه مصرف آب شهری در طول ۳ دهه گذشته تقریبا ۴۴.۵ درصد رشد داشته، در حالی که سرانه منابع آب جهان تقریبا ۲۸ درصد کاهش یافته است. مجموعه این عوامل در کنار افزایش ۲۳ درصدی افزایش مصرف آب در بخش صنعت طی ۳ دهه گذشته از جمله محرکهای تشدید تنش آبی در جهان بودهاند.
صنعت حملونقل به دلیل نقشی که در زنجیره تامین دارد، یکی از استراتژیکترین صنایع جهان محسوب میشود. این صنعت طی چند سال گذشته تحت تاثیر همهگیری ویروس کرونا، درگیری نظامی میان اوکراین و روسیه، الزامات کاهش انتشار کربن و چشماندازهای رشد جمعیت و تولید ناخالص داخلی جهان، دچار عدم قطعیتهایی شده است. پیشبینیها حاکی از آن است که طی ۳ دهه آتی تحت تاثیر سیاستهای کربنزدایی و پیشرفتهای تکنولوژیکی سوگیریهای جدیدی در این صنعت رخ میدهد به طوری که سهم وسایل نقلیه الکتریکی و هوشمند و سوختهای کمکربن در ناوگان حملونقل جهانی به میزان قابل توجهی افزایش خواهد یافت.
اقتصاد دیجیتال به معنای استفاده از فناوریهایی از جمله هوش مصنوعی، بلاکچین، اینترنت اشیا و ... در فعالیتهای اقتصادی و محیط کسبوکار با هدف تغییر رویههای سنتی اقتصادی و افزایش کارایی در کل اقتصاد است. تجارت الکترونیک، یکی از نمودهای دیجیتالیسازی در حوزه اقتصاد است. بر اساس گزارشهای ارائهشده، میزان فروش از طریق خدمات تجارت الکترونیک طی سالهای ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۹ رشد حدود ۱۶۱.۵ درصدی را تجربه کرده است. الکترونیکی شدن دولتها نیز یکی دیگر از پیامدهای رسوخ فناوریهای دیجیتالی در حوزه اقتصاد است. به گزارش ملل متحد، ۱۳۳ کشور جهان دارای شاخص توسعه دولت الکترونیک بالای ۰.۵ هستند و از این نظر در گروه کشورهایی با خدمات دولت الکترونیک مطلوب قرار میگیرند.
تورم، معضلی است که مستقیما بر سطح رفاه گیرندگان درآمدهای نقدی ثابت و صاحبان داراییهای سرمایهای به ترتیب تاثیر منفی و مثبت میگذارد. این در حالی است که اقتصاددانان معتقدند تورم بخشی از اقتصاد است و نمیتوان آن را حذف کرد. از این رو، صاحبان سرمایه در شرایط تورمی همواره بخشی از سرمایههای خود را به سرمایهگذاری امن اختصاص میدهند. بازار فلزات گرانبها یکی از امنترین بسترهایی است که معمولا در چنین دورههایی مورد استقبال سرمایهگذاران قرار میگیرد. بررسیها نشان میدهد که طلا به دلیل آن که بالغ بر ۹۰ درصد مصارف نهایی آن در تولید کالاهای سرمایهای است، مواقعی که تورم وارد سطوح نامتعارف خود میشود، بیش از سایر فلزات گرانبها مورد تقاضا قرار میگیرد. در حالی که فلزات نقره، پلاتین و پالادیوم به دلیل آن که کاربردهای صنعتی بیشتری نسبت به طلا دارند، در سبدهای پوشش تورمی سرمایهگذاران سهم کمتری دارند و یا اصلا در این سبد قرار نمیگیرند.
صنعت فولاد به دلیل آن که در فرآیند تولید خود به شدت به استفاده از زغالسنگ وابسته است، در گروه آلایندهترین صنایع جهان قرار میگیرد. آمارها نشان میدهد که در سالهای اخیر به طور متوسط سالانه حدود ۹/۱ میلیارد تن فولاد در جهان تولید شده که این مسئله منجر به انتشار یافتن ۹/۲ میلیارد تن گاز دیاکسید کربن در اتمسفر شده است. این موضوع باعث شده است تا چشمانداز صنعت فولاد نیز تحت تاثیر سیاستهای اقلیمی و آبوهوایی در دهههای آتی قرار بگیرد. گزارشها حاکی از آن است که میزان انتشار گازهای گلخانهای صنعت فولاد در افق زمانی ۲۰۵۰، در مقایسه با امروز باید حداقل ۵۰ درصد کاهش یابد.
اکتشاف نفت در قرن نوزدهم، گسترش کاربردها و تقاضای آن و متعاقبا ظهور مناطق عمده تولیدکننده نفت از جمله کشورهای خاورمیانه، منجر به شکلگیری بازار گستردهای برای عرضه نفت در سراسر جهان شد. در همین راستا، سازمانهایی از جمله اوپک که در اواسط قرن بیستم تشکیل شد، سطح تولید و قیمت نفت را کنترل میکرد و بازار جهانی نفت را بیشتر شکل میداد. رویدادهای ژئوپلیتیکی در دهههای ۱۹۷۰ و ۱۹۹۰ نوسانات قابل توجهی را در بازار جهانی نفت به وجود آورد. با این حال، پیشرفتهای فناوری در تکنیکهای استخراج منجر به افزایش تولید از منابع غیر سنتی از جمله نفت شیل شد و پویایی عرضه و تقاضا را برای این منبع به وجود آورد. البته باید در نظر داشت، نگرانیهای فزاینده اخیر در مورد تغییرات آبوهوایی منجر به تغییر رویکرد به سمت منابع انرژی تجدیدپذیر شده است که تسلط نفت در ترکیب انرژی جهانی را به چالش میکشد.
صنعت خودروسازی جهانی شبکهای گسترده از تولیدکنندگان، تامین کنندگان، فروشندگان و مصرفکنندگان است که از آن به عنوان یکی از محرکهای اصلی رشد اقتصادی در سراسر جهان یاد میشود. این صنعت به طور مداوم با پیشرفت در فناوری، پایداری و ترجیحات مصرفکنندگان که آینده بخش حملونقل را شکل میدهد، در حال تکامل است و از خودروهای الکتریکی گرفته تا سیستمهای رانندگی خودران، در خط مقدم نوآوری و رقابت قرار دارد. براساس برآوردها انتظار میرود، ارزش بازار این صنعت که در سال ۲۰۲۳ برابر ۲.۵۶ تریلیون دلار بود، به رشد خود در دهه پیش رو ادامه دهد و به بیش از ۳.۵۷ تریلیون دلار در سال ۲۰۳۱ برسد.
جنگهای اقتصادی پتانسیل ایجاد اختلال در اقتصاد جهانی را دارند، به این صورت که با اعمال تعرفهها و سایر موانع تجاری، کشورها را در خطر برهم خوردن زنجیره تامین جهانی و افزایش قیمت تمامشده کالاهای وارداتی قرار میدهند. این امر منجر به افزایش هزینه برای کسبوکارها و مصرفکنندگان و در نتیجه مانع از رشد اقتصادی کشورها میشود. از تحریمهای اعمالشده از سوی ایالات متحده آمریکا بر اقتصاد کشورهای ونزوئلا و روسیه، تا جنگ تجاری این کشور با چین، نمونههایی از مناقشات اقتصادی جهان به شمار میروند که پیامدهای گستردهای از جمله نرخ تورم بالا، کاهش سرمایهگذاری مستقیم خارجی، اعمال تعرفههای وارداتی و همچنین افزایش بدهی عمومی را بر اقتصاد این کشورها برجای گذاشتهاند.
نگرانیهای مرتبط با گرمایش کرهزمین جریان سرمایهگذاری در بخش انرژی را متحول ساخته است و در حالی که به لحاظ تاریخی عمده سرمایهگذاری به سوختهای فسیلی تعلق داشته است در حال حاضر سرمایهگذاری در حوزه انرژیهای پاک سهم بیشتری را به خود اختصاص میدهد. این در حالی است که شتاب روبهرشد سرمایهگذاری در انرژیهای پاک بین کشورها یکسان نیست و کشورهای توسعهیافته بیش از دوسوم از سرمایهگذاری در این بخش را به خود اختصاص میدهند. البته باید توجه داشت که جریان سرمایهگذاری مستقیم خارجی نیز در راستای پر کردن شکاف تامین مالی برای برخی کشورها و تسهیل انتقال فناوری انرژی پاک بین کشورها ظاهر شده است و نقش بیبدیلی در پروژههای سرمایهگذاری انرژی جهانی ایفا میکند.
افزایش تنشهای میان روسیه و اوکراین، چین و تایوان و ناآرامیهای خاورمیانه، مهمترین عوامل افزایش ریسک ژئوپلیتیکی در سالهای اخیر بودهاند. بررسیها نشان میدهد که صنعت و بازار آلومینیوم به شدت تحت تاثیر جنگ میان روسیه و اوکراین قرار گرفت، به طوری که قیمت آن یک رکورد جدید از ابتدای سال ۱۹۹۰ را به ثبت رساند. این مسئله عمدتا به این خاطر بود که شدت انرژی در صنعت آلومینیوم (اولیه) فوقالعاده بالا است و همین موضوع سبب شد تا بحران انرژی ایجادشده تحت تاثیر این جنگ، به سرعت بر عرضه آلومینیوم در اروپا و سایر مناطق جهان تاثیر بگذارد. این در حالی است که بازار جهانی مس، چندان تحت تاثیر جنگ روسیه و اوکراین قرار نگرفت. نگرانی اصلی در خصوص صنعت و بازار مس به روابط میان چین با ایالات متحده آمریکا و اروپا و در نتیجه تاثیرپذیری جریانهای تجاری که از تنگه تایوان عبور میکنند و همچنین روند استخراج سنگ معدن مس از معادن آمریکای جنوبی مربوط میشود؛ موضوعی که از طرفی میتواند جهش قیمت هر تن مس به سطوح بالای ۱۰ هزار و ۵۰۰ دلار و از طرفی نیز سقوط آن را به دنبال داشته باشد.
صنعت خودروسازی جهانی از زمان ساخت اولین وسایل نقلیه موتوری تاکنون، دستخوش تحولات عظیمی شده است. برخی از سازندگان اصلی خودرو با سرمایهگذاری در تحقیق و توسعه به تکامل و توسعه فرایندهای تولید خودرو در این دوره کمک کردهاند. به طور مثال، فناوریهای خودرو را تا حد زیادی بهبود بخشیدهاند و با ایجاد تاسیسات تولیدی بزرگ امکان صرفهجویی در مقیاس تولید را فراهم آوردهاند. در حال حاضر نیز برخی از بازیگران اصلی این صنعت از جمله تویوتاموتورز و جنرال موتورز با سرمایهگذاری مشترک در کشورهای خارجی پاسخگوی تقاضای فزاینده مصرفکنندگان در سراسر جهان هستند. آمارها حاکی از آن هستند که تولیدکنندگان بزرگی مانند تویوتا موتورز، فولکس واگن، هیوندای موتورز و جنرال موتورز، بازار جهانی خودرو را در اختیار دارند و همواره در تلاش هستند تا جایگاه خود را در عرصه جهانی تثبیت کنند.
