مشاهده بیشتر
وقوع جنگ جهانی دوم و بمباران هستهای دو شهر ژاپن موجب شد از این کشور چیزی جز یک ویرانه باقی نماند. چنانکه در میانههای قرن بیستم، شرایط اسفناک اقتصادی، این کشور را تا ورطه نابودی پیش برد. با این حال ژاپن توانست خود را در میان قدرتهای اقتصادی جهان جای دهد و تبدیل به یکی از پیشرفتهترین و توسعهیافتهترین کشورها شود. به عقیده بسیاری، مطالعه روند توسعه اقتصادی ژاپن میتواند الگو و سرمشق مناسبی برای بسیاری از کشورهای در حال توسعه باشد. عمده مناطق کشور ژاپن را نواحی کوهستانی و آتشفشانی تشکیل میدهند که همواره چالشی جدی برای توسعه اقتصادی این کشور بوده است، با این حال، تعیین کاربری مناسب زمینها و آمایش سرزمینی موجب شده برنامهریزی مناسبی برای نواحی مختلف این کشور انجام شود و توسعه اقتصادی هر منطقه مبتنی بر پتانسیلها و ظرفیتهای آن منطقه شکل بگیرد.
اقتصاد دیجیتال به معنای استفاده از فناوریهایی از جمله هوش مصنوعی، بلاکچین، اینترنت اشیا و ... در فعالیتهای اقتصادی و محیط کسبوکار با هدف تغییر رویههای سنتی اقتصادی و افزایش کارایی در کل اقتصاد است. تجارت الکترونیک، یکی از نمودهای دیجیتالیسازی در حوزه اقتصاد است. بر اساس گزارشهای ارائهشده، میزان فروش از طریق خدمات تجارت الکترونیک طی سالهای ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۹ رشد حدود ۱۶۱.۵ درصدی را تجربه کرده است. الکترونیکی شدن دولتها نیز یکی دیگر از پیامدهای رسوخ فناوریهای دیجیتالی در حوزه اقتصاد است. به گزارش ملل متحد، ۱۳۳ کشور جهان دارای شاخص توسعه دولت الکترونیک بالای ۰.۵ هستند و از این نظر در گروه کشورهایی با خدمات دولت الکترونیک مطلوب قرار میگیرند.
بشر از ابتدای حیات خود از ابزارها و وسایل مختلفی برای رفع نیازها و تسهیل زندگی خود استفاده میکرده است. این ابزارها به مرور زمان و با رشد سطح دانش و تکنولوژی، تکامل یافته و پیشرفت کردهاند، به طوری که امروز بازار لوازم خانگی جهان به بازاری بزرگ و رقابتی تبدیل شده است که تولیدکنندگان میکوشند با طراحی محصولات جدید و تطبیق آنها با آخرین تکنولوژیهای روز، مشتریان بیشتری را از سراسر جهان جذب کنند. در حال حاضر، صنعت لوازم خانگی از جمله بخشهای بزرگ اقتصاد جهان به شمار میآید که رشد تقاضا و رونق تولیدات آن میتواند طیف گستردهای از صنایع مرتبط را با خود به حرکت درآورد. صنعت لوازم خانگی ایران از جمله صنایع قدیمی کشور به شمار میآید. با این حال و به رغم وجود پتانسیلهای فراوان موجود در ایران، این صنعت هیچگاه نتوانسته است به جایگاهی شایسته در صادرات کشور دست یابد. با توجه به مصرف بالای فلزات در تولید لوازم خانگی، صنایع معدنی و فلزی از جمله صنایعی هستند که همگام با افزایش صادرات و رونق تولیدات لوازم خانگی رشد خواهند یافت.
در عصر امروز دو مقوله ارتباطات و تکنولوژی از یکدیگر قابل تفکیک نیستند. ارتباط همواره از اساسیترین نیازهای بشر بوده و این حوزه در طول تاریخ پیشرفتهای چشمگیری داشته است. همچنین تکنولوژیهای متعددی در سالهای اخیر ظهور پیدا کرده و شکلی از ارتباط را ممکن کردهاند که روزی برای بشر قابل تصور نیز نبوده است. انسانها روزی به دنبال یافتن راهی برای امکان ارتباط با یکدیگر بودند، در حالی که امروز بحث ارتباط میان اشیا و دستگاههای مختلف مطرح است. بنابراین میتوان انتظار داشت که این روند رشد روزافزون تکنولوژیهای ارتباطی در سالهای آتی نیز ادامه یابد و بر کیفیت زندگی افراد تاثیرگذار باشد.
پس از چندین دهه آزمایش و اکتشاف، دانشمندان در نهایت واکنش شکافت هستهای را با موفقیت در سال ۱۹۳۸ به پایان رساندند. اگرچه کشف پتانسیل واکنش زنجیری اتم و در نتیجه تولید بمبهای هستهای منجر شد تا در ابتدا انرژی هستهای برای کاربردهای نظامی مورد توجه قرار گیرد، با این حال این روند با اقدامات جهانی از جمله معاهده منع گسترش سلاحهای هستهای (NPT) نیز همراه بود که منجر به گسترش کاربردهای غیرنظامی فناوری هستهای از جمله تولید الکتریسیته شد. در حالی که موضوع امنیت انرژی در طول دهه ۱۹۷۰ اهمیت انرژی هستهای در سبد انرژی جهانی را افزایش میداد، بیش از چند دهه است که انرژی هستهای به دلیل محدودیتهای تولید و ریسکهای محیطزیستی سهم زیادی را از سبد انرژی دنیا به خود اختصاص نمیدهد.
از مدتها قبل انرژی هستهای به عنوان یک منبع انرژی قابل اعتماد و مقرونبهصرفه پذیرفته شده و از آن موقع تاکنون به عنوان مکملی برای انرژیهای تجدیدپذیر نقش شایان توجهی را در رشد اقتصادی پایدار جهان به نمایش گذاشته است. اگرچه در نگاهی اجمالی به نظر میرسد که توسعه نیروگاههای هستهای به دلیل هزینههای سرمایهای بالا برای احداث آنها تقریبا دشوار باشد اما از آنجایی که اتکا به منابع انرژی وارداتی را تا حد قابل توجهی کاهش میدهد به انتخابی ارجح در اقتصادهای توسعهیافته تبدیل شده است و این کشورها همواره برآنند تا استراتژیهای توسعه نیروگاههای هستهای قابل اعتماد و پایدار را در اهداف کربنزدایی خود بگنجانند. البته بررسیها نشان میدهد که در برخی اقتصادهای کوچک، پتانسیل مالی محدود، روند توسعه نیروگاههای هستهای را برای آنها چالشبرانگیز کرده است.
حملونقل دریایی شریان حیات اقتصاد جهان محسوب میشود و توسعه زیرساختهای حمل دریایی و بندری در هر کشور، به منزله ایجاد فرصتی ارزشمند برای گسترش مراودات تجاری و اقتصادی و حتی کسب درآمد از طریق ارائه خدمات حملونقل است. نگاهی به آمارها نیز نشان میدهد قدرتهای اقتصادی جهان، از جمله چین و ایالات متحده آمریکا، از بیشترین ظرفیتهای زیرساختهای حملونقل دریایی نیز بهره میبرند. باید توجه داشت توسعه زیرساختهای یاد شده، از جنبههای مختلفی مانند احداث ساختمانها و تاسیسات و تجهیزات سبک و سنگین بارگیری و باربرداری، موجب مصرف فلزات مختلف، به ویژه فولاد میشوند.
صنایع غذایی یکی از محورهای اساسی توسعه کشورها به شمار میآید. نیاز انسان به غذا، به عنوان یکی از مهمترین ارکان ادامه حیات، باعث شده است که در همه شرایط و وضعیتهای اقتصادی جامعه، تقاضا برای محصولات غذایی وجود داشته باشد. جایگاه مهم امنیت غذایی سبب تبدیل صنعت غذا و نوشیدنی به یکی از اولویتهای اصلی سیاستها و برنامههای کلان کشورها شده است. شرایط اقلیمی و آبوهوایی مهمترین عامل تاثیرگذار بر توانایی کشور برای رشد صنایع غذایی شمرده میشود. ایران، به دلیل برخورداری از تنوع زیستمحیطی و آبوهوایی بالا، دارای پتانسیل خوبی در زمینه تولید محصولات غذایی است. سرمایهگذاری مناسب در این صنعت، بهویژه در تولید محصولاتی که در آنها دارای مزیت رقابتی است، با فراهم آوردن فرصتهای صادراتی، به بهبود اقتصاد کمک خواهد کرد.
صادرات یک میلیون دستگاه انواع خودروی سواری و ۳۰ هزار دستگاه خودروی تجاری در افق ۱۴۰۴ صرفا بخشی از چشماندازهای تدوینشده برای حوزه حملونقل کشور به شمار میآید. با این حال، نگاهی به حالوروز و شرایط فعلی صنعت خودرو نشان میدهد که نهتنها این صنعت روی ریل خود حرکت نمیکند، بلکه در سالهای اخیر با افت تولید و کاهش صادرات نیز مواجه بوده است. از صنعت خودرو، به سبب ارتباط گستردهای که با سایر صنایع از جمله صنعت فلزات اساسی دارد، به عنوان پیشران اقتصاد کشور یاد میشود و به حرکت درآمدن چرخ آن میتواند محرک قدرتمندی برای رونق اقتصادی کشور باشد.
امروزه باتریها به عنوان اجزایی ضروری در وسایل نقلیه الکتریکی، تجهیزات الکترونیکی مصرفی و سیستمهای ذخیره انرژی شناخته میشوند که این امر تقاضای جهانی برای باتری را در سراسر جهان برانگیخته است. به جرات میتوان گفت، تجارت بینالمللی باتری، عاملی حیاتی برای انتقال انرژی جهانی به سمت سیستمهای پاکتر و پایدارتر است. کشورهایی که از قابلیتهای پیشرفته تولید باتری برخوردار هستند، اغلب باتریها را در راستای پاسخگویی به تقاضای روبهرشد کشورهای دیگر که ممکن است ظرفیت تولید محدودی داشته باشند، صادر میکنند. آمارها نیز حاکی از آن است که مجموع ارزش تجارت بینالمللی باتری در سال ۲۰۲۲ به بیش از ۱۴۱.۳ میلیارد دلار میرسد.
گاز طبیعی از زمان اکتشاف در طول قرن نوزده تاکنون سهم قابل توجهی از ترکیب انرژی جهان را به خود اختصاص داده و به عنوان یک سوخت پاک و راهحلی برای انتقال به انرژی پاک مورد توجه قرار گرفته است. بر همین اساس تقاضای جهانی برای آن همواره وجود دارد. روسیه و خاورمیانه بزرگترین ذخایر گاز طبیعی متعارف جهان را در خود جای دادهاند با این حال اکتشاف و بهرهبرداری از ذخایر گاز طبیعی غیرمتعارف، ایالات متحده آمریکا را به بزرگترین تولیدکننده گاز طبیعی جهان تبدیل کرده است. اگرچه ذخایر گاز طبیعی در بسیاری از نقاط جهان از جمله آفریقا، آمریکای جنوبی و اروپا به دلیل توزیع نامناسب آن رو به اتمام است، با این حال به نظر میرسد خاورمیانه با توجه به جغرافیای غنی از گاز طبیعی خود محرک اصلی انتقال به سمت انرژی پاک در آینده باشد.
سرنوشت کریدورهای اقتصادی را پیش از آنکه مزیتهای نسبی جریانهای تجاری تعیین کنند، سیاستهای ژئوپلتیکی تعیین میکند. برای مثال کشور روسیه در پاسخ به تحریمهای اقتصادی به دنبال جایگزینکردن بازارهای غرب با کشورهای آسیای میانه و شرقی است که به طور قابل توجهی بر نقشه راه تجارت جهانی تاثیر میگذارد. ابتکار کمربند و جاده، یکی از بزرگترین پروژههای زیرساختی جهان است که پتانسیل بالایی در ترسیم مجدد الگوهای تجارت جهانی دارد. کمربند و جاده، یک استراتژی توسعه زیرساخت جهانی است که توسط دولت چین در سال ۲۰۱۳ برای سرمایه گذاری در بیش از ۱۴۰ کشور اتخاذ شده و بر اساس گفتهها میتواند به مهمترین ابزار سیاسی پکن در آینده تبدیل شود.
