مشاهده بیشتر
در سطح محلی، ملی و بین المللی، گردشگری از نظر اقتصادی و زیست محیطی بازیگر مهمی است که قدرت زیادی برای تأثیرگذاری بر توسعه آینده دارد. اما علیرغم تمامی اثرات اقتصادی مثبت و رو به رشد آن در چند دهه اخیر که یکی از پررونقترین بخشهای اقتصاد جهانی محسوب میشود؛ روی دیگر چهره این صنعت، همراه با آثار خارجی منفی متعدد در جنبههای مختلف زیست محیطی، رفاهی و فرهنگی برای جوامع است. صنعت گردشگری در شکل نوین و کنونی خود با کاهش فزاینده منابع طبیعی از طریق استفاده غیربهینه از منابع آبی، جنگلزدایی و کمک به فرسایش خاک، گرمتر شدن کره زمین از طریق انتشار آلایندهها و همچنین از بین بردن تنوع زیستی و زیستگاههای طبیعی در سراسر جهان تاثیرات نامطلوب خود را بر جای گذاشته است.
بخش گردشگری در عصر حاضر به عنوان یکی از اجزای موثر بر رشد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جوامع به شمار میآید. بدیهی است که نتایج حاصل از توسعه این بخش، در کشورهایی که با ورود تعداد بیشتری از گردشگران روبهرو هستند، پر رنگتر نمود پیدا میکند. با این حال باید توجه داشت که ورود حجم بالایی از گردشگران به کشورهای میزبان، تنها به برخورداری از جنبههای مثبت آن ختم نمیشود و پیامدهای مخربی را نیز برای این کشورها در پی دارد. در سال ۲۰۲۱، سه کشور فرانسه، مکزیک و اسپانیا به ترتیب بیشترین ورود گردشگران بینالمللی را ثبت کردهاند که عوامل متعددی را میتوان به عنوان محرکی برای این موضوع برشمرد.
با توجه به مزایای قابل توجهی که توسعه بخش گردشگری برای جوامع به ارمغان میآورد، حرکت به سمت توسعه هر چه بیشتر این بخش، یکی از اولویتهای اساسی در اغلب کشورها محسوب میشود. آثار مثبت ارتقای بخش گردشگری در کشورها، در حوزههای گوناگونی از جمله شرایط اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی آنها نمود پیدا میکند و سبب ترغیب جوامع به میزبانی از گردشگران مختلف میشود. اگرچه این مسئله، پیشنیازهای متعددی را در خود جای میدهد، اما شاید توسعه زیرساختها را بتوان از مهمترین آنها به شمار آورد. بدیهی است که وجود زیرساختهای کافی و بهروز، تاثیر قابل توجهی را بر انتخاب مقصد توسط گردشگران خواهد داشت و از این طریق، نقش بهسزایی را در توسعه اقتصادی کشورها نیز ایفا خواهد کرد.
بخش گردشگری جهان از روند رو به رشدی در سالهای اخیر برخوردار بوده است و منبعی با پتانسیل بالا برای رشد اقتصاد و اشتغال در بسیاری از کشورها به شمار میآید. با این حال، ریسکها و چالشهای متعدد اثرگذار بر این بخش، تا حد زیادی آن را برای ادامه روند خود، آسیبپذیر میکنند. در سالهای اخیر نیز، ریسکهای متعددی به طور مستقیم و غیر مستقیم بر این بخش اثرگذار بودهاند که بحران کرونا، تورم اقتصادی و وقوع جنگ روسیه و اوکراین از آن جملهاند. اگرچه این ریسکها میتوانند گستره بزرگی از توریسم جهانی را تحت تاثیر قرار دهند، اما بدیهی است که بیشترین آسیب را کشورهایی که به اقتصاد حاصل از بخش گردشگری خود وابستگی بالایی دارند متحمل خواهند شد.
بخش گردشگری مجموعهای از سفرها و جابهجاییها، با اهداف و انگیزههای متفاوت را در خود جای میدهد. ماهیت «تفاوت» انسانها و انگیزههای آنها، سبب طبقهبندی توریسم به بخشهای متعددی میشود که از جمله موارد کلی آن میتوان به توریسم داخلی، بینالمللی، کاری و تفریحی اشاره کرد. این بخش در موارد جزئیتر خود، انواع متفاوتی از توریسم همچون توریسم آموزشی، پزشکی، مذهبی، فرهنگی، روستایی و ... را در بر میگیرد که هر یک از آنها، از سهم قابل توجهی در حوزه توریسم برخوردار هستند.
در عصر حاضر، از حوزه گردشگری به عنوان یکی از عناصر جداییناپذیر در رشد و توسعه کشورها یاد میشود. تاثیر توسعه این بخش، گستره بزرگی از وضعیت فرهنگی، اجتماعی و سیاسی تا نقش انکارناپذیر آن در رشد اقتصادی جوامع را به شکل مستقیم و غیرمستقیم در بر میگیرد. از این رو، کشورها علاوه بر سعی در حفظ منابع طبیعی خود، همواره در پی توسعه زیرساختهای لازم برای بهرهمندی حداکثری از مزایای قابل حصول از بخش گردشگری هستند. شاخصهای متعددی برای بررسی کشورهای بزرگ این حوزه وجود دارد که در این گزارش به ارزش افزوده ایجاد شده توسط بخش گردشگری، تعداد شغلهای ایجاد شده و ورود گردشگر بینالمللی پرداخته شده است.
صنعت گردشگری به عنوان بزرگترین صنایع خدماتی جهان در طول دهههای گذشته، با گسترش و تنوع مداوم مواجه بوده است، طوری که امروزه به یکی از بزرگترین و سریعترین بخشهای اقتصادی در جهان تبدیل شده است که توانسته اقتصاد بسیاری از کشورهای فقیر و درحال توسعه را تغذیه کند و روند رشد و توسعه را در آنها به حرکت درآورد. در واقع گردشگری تنها صنعتی محسوب میشود که بدون از دست دادن منابع طبیعی قابل توجه و صادرات هیچ گونه کالای مادی، برای کشورها کسب درآمد به ارمغان دارد.
امروزه افراد با اهداف مختلف تجاری، سیاسی، شغلی، سیاحتی و ... به شهر یا کشور دیگری سفر میکنند. این سفرها در سالهای اخیر به شدت در حال افزایش است، اما آیا در گذشته نیز سفر کردن به سهولت امروز بوده است؟ بررسی تاریخ نشان میدهد که در قرون گذشته به سبب کمبود امکانات و نبود وسایل حملونقل سفر بر حسب ضرورت و به دشواری انجام میشد. در آن زمان اهداف مسافرت اغلب تجاری بود و مشهورترین جهانگرد جهان مارکو پولو نیز با هدف تجارت، اغلب به کشورهای آسیایی مسافرت میکرد. با این حال، در قرن هفدهم اولین تور مسافرتی جهان به نام تور بزرگ برگزار شد که اهداف سیاحتی و تفریحی را دنبال میکرد. این تورها نقطه عطف مسافرتهای نوین بود و با ظهور وسایل نقلیه موتوری به اوج خود رسید. مسافرت که روزی فقط به ثروتمندان اختصاص داشت، امروز در دسترس همگان قرار گرفته و صنعتی جدید به نام گردشگری را ایجاد کرده است.
از آغاز تشکیل اجتماعات بشری، انسان برای حفاظت از خود در برابر آسیبها، جنگ و ... به داشتن بدنی ورزیده و آماده اهمیت میداد و به همین دلیل، از همان زمان فعالیتهای جسمی به زندگی بشر راه یافت. با توجه به علاقه پیشینیان به فنون رزمی، شمشیربازی و ... کمکم ورزش به بخشی از آداب و رسوم و آیینهای مذهبی آنها تبدیل شد. اگرچه این حرکات ورزشی در گذشته خشن بودند و حتی باعث مرگ افراد میشدند، اما با توجه به محبوبیت و جنبههای سرگرمکننده آنها، ورزش به سرتاسر جهان منتقل شد. امروزه ورزش با گذشته تفاوت بسیاری دارد و علاوه بر ورزشهای باستانی، ورزشهای متنوعتری با انواع وسایل ورزشی و قوانین خاص، در زمینهای بازی مخصوص به شکل رقابتی انجام میشوند که این مسئله منجر به ایجاد رویدادهای ورزشی مهیج و پرطرفدار شده است.
بازار محصولات و لوازم ورزشی یکی بازارهای در حال رشد جهان محسوب میشود که در سالهای اخیر و با توجه به تعداد تولیدکنندگان و تنوعهای نوآورانه ایجاد شده در محصولات آن، شرایط رقابتی خاصی را به خود گرفته است. بازار این محصولات در ایران نیز در سالهای اخیر تحولات شگرفی را تجربه کرده است. کاهش حدودا ۵۰ درصدی آمار واردات، رشد ۴ برابری صادرات و افزایش بیش از ۱۰۰ درصدی عملکرد تولید لوازم و تجهیزات ورزشی تنها بخشی از تحولات بازار این محصولات محسوب میشود. فعالان این حوزه تحولات بازار لوازم و تجهیزات ورزشی را بیشتر متاثر از دو عامل کاهش عمومی قدرت خرید مردم و افزایش سرمایهگذاریها در ایجاد و توسعه ظرفیت صنایع یاد شده میدانند که موجب شده است تا در بازار کشور تولیدات داخلی جایگزین محصولات خارجی شوند.
توسعه ورزش از جایگاه ویژهای در بهبود عملکرد نیروی انسانی و در نتیجه افزایش بهرهوری اقتصادی در بخشهای تولیدی و خدماتی برخوردار است. در این راستا سرمایهگذاری در زیرساختهای ورزشی به عنوان مهمترین بخش در توسعه ورزش مورد توجه قرار میگیرد. در کشورهای توسعهیافته که امروزه ورزش در آنها به یک صنعت درآمدزا و سودآور تبدیل شده است، بخش عمدهای از منابع مالی مورد نیاز جهت سرمایهگذاری در زیرساختهای ورزشی از سوی بخش خصوصی تامین میشود. این درحالی است که در ایران به عنوان کشوری در حال توسعه، بخش عمده این منابع را دولت تامین میکند که این مسئله به دلیل افزایش فشارهای اقتصادی در سالهای اخیر، باعث بروز مشکلاتی در توسعه زیرساختهای ورزشی کشور شده است.
امروزه نقش ورزش در بهبود عملکرد نیروی انسانی در محیط کار و ارتقای نشاط و سلامت افراد جامعه و تاثیرات اقتصادی و اجتماعی آن بر کسی پوشیده نیست. به همین دلیل بسیاری از دولتها برنامهریزی و سرمایهگذاریهای گستردهای برای توسعه زیرساختهای ورزش و جلب مشارکت مردم در فعالیتهای مختلف ورزشی کردهاند. زیرساختهای ورزشی به عنوان مهمترین بخش در توسعه ورزش مورد توجه قرار میگیرد، به طوری که بدون برخورداری از زیرساختهای ورزشی موفقیت در توسعه ورزش دشوار خواهد بود. ایران به عنوان کشوری در حال توسعه دارای ۱۱ هزار و ۱۷۲ مکان ورزشی است. بررسیهای اولیه نشان میدهد این زیرساختها به صورت نامتوازن در سراسر کشور توزیع شدهاند، به طوری که میتوان استانهای کشور را از نظر برخورداری از این زیرساختها در سه گروه برخوردار، کمبرخوردار و محروم طبقهبندی کرد و نسبت شاخص تعداد اماکن ورزشی به ازای جمعیت برخوردارترین به محرومترین استان کشور به بیش از ۱۰ برابر میرسد.
