مشاهده بیشتر
تاثیر استفاده از مواد اولیه مناسب در ساخت تجهیزات و قطعاتی که تضمینکننده سلامت و ایمنی در عملکرد صنایع هوافضا باشند، امری انکارناپذیر است. با توجه به سرعت پیشرفت تکنولوژی، مواد مورد استفاده در این صنعت در طول زمان دستخوش تحولات قابل توجهی شدهاند. اگرچه در گذشته، فولاد به عنوان حیاتیترین عنصر در صنعت هوافضای جهان شناخته میشد، امروزه در این صنعت از مواد دیگری همچون کامپوزیتها و آلومینیوم به طور گسترده استفاده میشود. با این حال با توجه به خواص فوقالعادهای که هر یک از انواع فولادها ارائه میکنند، از این فلز همچنان به عنوان گزینهای قابل اطمینان در شرایط پیچیده یاد میشود. از این رو، به نظر میرسد که بازار فولاد در صنعت هوافضا همچنان به حیات خود ادامه دهد و نتوان سایر مواد را به سادگی جایگزین فولاد کرد.
صنایع فضایی به عنوان یکی از صنایع هایتک و پیشرفته، قابلیتهای مهمی نظیر انجام مطالعات علمی و پژوهشی، گسترش ارتباطات و کسب اطلاعات از راه دور و در ابعاد جهانی برخوردار است و رشد آن از آن به عنوان نمادی از توسعهیافتگی کشورها یاد میشود. قدمت صنایع فضایی ایران به سالهای پیش از انقلاب باز میگردد، اما فعالیت در این حوزه، به سبب برخی تجربههای تلخ گذشته تا سالها راکد ماند. با توجه به اهمیت صنعت فضایی، بار دیگر پروژههای عملیاتی فضایی در کشور در سالهای اخیر از سر گرفته شد. شروع این پروژهها با موفقیتهای نسبی همراه بود و انتظار میرفت در دهههای بعد پیشرفتهای چشمگیرتری در صنعت فضایی کشور حاصل شود. با این حال، در چند سال گذشته بهرغم پرتابهای موفقیتآمیز ماهواره، ایران هیچ ماهواره مستقلی در مدار زمین ندارد و صنایع فضایی کشور از جایگاه واقعی خود فاصله گرفته است.
فعالیتهای فضایی از گذشته تا کنون، جذابیتها و دستاوردهای فراوانی برای بشر به همراه داشته است. این فعالیتها از ابتداییترین حالت خود یعنی پرتاب ماهواره آغاز شد، و تا فرستادن حیوانات آزمایشگاهی و نهایتا انسانها به فضا و بازگشت آنها به زمین ادامه یافته است. اگرچه در گذشته، بقای انسان در فضا برای زمانی اندک به دغدغهای برای دانشمندان تبدیل شده بود، امروز موضوع کوچ به سیارههای دیگر و آغاز یک زندگی جدید مطرح میشود. کشورهای متعددی در طول تاریخ در حوزه صنایع فضایی فعالیت داشتهاند. با این حال، کشورهای محدودی همچون ایالات متحده آمریکا، روسیه و چین را میتوان به عنوان بازیگران اصلی و پیشرو در این زمینه قلمداد کرد.
مزایای استفاده از تولیدات صنایع فضایی (ماهوارهها) از جمله فراهم کردن بسترهای ارتباطی پایدار و فراگیر در حوزههای مختلف همچون هواشناسی، حملونقل، منابع طبیعی و ارتباطات باعث شده است تا صنایع فضایی در سطح جهان مورد توجه قرار بگیرند. با آغاز عصر فضا و پیشرفتهای چشمگیر صنایع فضایی در سطح جهان، سایر صنایع و علوم مرتبط با صنایع فضایی به سرعت توسعه یافتند. خدمات ارائه شده توسط انواع ماهوارهها در حوزههای مخابراتی و ارتباطی و تاثیری که صنایع فضایی بر پیشرفت سایر صنایع و علوم مرتبط با این صنایع دارد باعث شد تا تعداد ماهوارهها و اشیا پرتاب شده به فضا از زمان آغاز عصر فضا تا کنون به صورت چشمگیری افزایش یابد.
در سالهای اخیر توسعه و دستاوردهای فنی و خدماتی صنایع هوایی، آن را به یکی از بزرگترین محرکهای پیشرفت در جامعه مدرن امروزی و شاخصی مهم در ارزیابی پتانسیلهای رشد اقتصادی تبدیل کرده است، طوری که از حملونقل هوایی به عنوان بازویی برای توسعه و پیوستن به اقتصاد جهانی یاد میشود که حرکت سریع میلیاردها دلار کالا را به بازارهای جهانی میسر میسازد. به رغم اهمیت جایگاه صنایع هوایی، براساس دادههای موجود در ایران تنها ۲ درصد از ارزش افزوده بخش حملونقل کشور به حوزه هوایی تعلق داشته و سهم ناوگان هوایی در جابهجایی مسافر ۱.۱ درصد برآورد میشود.
صنایع هوایی به هرگونه فعالیتی که دسترسی بشر را به محدوده جو زمین امکان پذیر میسازد، اطلاق میشود و به طور کلی صنعت هواپیماسازی، حملونقل و توسعه خطوط هوایی و احداث فرودگاهها را شامل میشود. در دنیای مدرن امروزی صنایع هوانوردی به عنوان یکی از محرکهای توسعه اقتصادی شناخته میشوند که با ارزش بازار ۳ هزار و ۵۰۰ میلیارد دلاری معادل ۴.۱ درصد از اقتصاد جهانی را تشکیل میدهند و از بیش از ۸۷.۷ میلیون شغل در سراسر جهان پشتیبانی میکنند. گفتنی است بالغ بر یک سوم تجارت جهانی (از نظر ارزش) از طریق ناوگان هوایی صورت میپذیرد که این مسئله صنایع هوانوردی را به بخش کلیدی تجارت در سراسر جهان تبدیل کرده است.
در بازار در حال توسعه، رقابتی و پرچالش کمپانیهای هواپیماسازی، پیشرفتهای چشمگیری در حوزه فناوری و ارائه محصولات کارآمدتر رقم خورده، به طوری که از دهه ۱۹۶۰ بازده این صنعت با ضریب بیش از ۳۰ برابر افزایش یافته است. علاوه بر آن افزایش بهرهوری صنعت هواپیماسازی و ظهور ناوگانهای مدرن و بهینهتر با کاهش مدام در هزینههای حملونقل هوایی محرکی کلیدی در توسعه صنعت هوانوردی بوده و سفر هوایی که زمانی به عنوان کالای لوکس و متعلق به طبقه مرفه جامعه به حساب میآمد، امروز به بخشی از زندگی طبقه متوسط جامعه تبدیل کرده است.
صنعت حملونقل به واسطه نقش زیربناییای که به عهده دارد، یکی از اجزای مهم اقتصاد و تعیینکنندههای اصلی رشد اقتصادی به حساب میآید. این صنعت شامل چهار زیربخش جادهای، ریلی، دریایی و هوایی است که از میان آنها صنایع هوایی به دلیل حریم جداگانه حرکت، پایینتر بودن زمان سفر و ایمنی بالاتر در مقایسه با سایر روشها، از اهمیت ویژهای برخوردار است. صنایع هوایی موجبات افزایش حجم تجارت، تولید و اشتغال را با تسریع فرایند جابجایی افراد و کالا فراهم آورده است که این مسئله باعث میشود تا صنایع هوایی مورد توجه بسیاری از برنامهریزان اقتصادی و سرمایهگذاران قرار بگیرد که ماحصل این مسئله، روند روبهرشد این صنعت در سالهای اخیر است.
حملونقل هوایی و کاوشهای فضایی یکی از مهمترین دستاوردهای بشر در صد سال اخیر به شمار میآید که به واسطه محقق شدن بزرگترین آرزوی بشر، یعنی پرواز به دست آمده است. اختراع اولین هواپیما که مدت زمان طولانی میتوانست در هوا پرواز کند، سرآغاز شکلگیری صنعتی جدید در جهان بود. امروزه صنعت هوافضا که به دو بخش هوایی و فضایی تقسیم میشود، طراحی، ساخت، آزمایش، فروش و نگهداری انواع هواپیما، بالگرد، موشک، ماهواره، فضاپیما و قطعات و زیرساختهای آنها را شامل میشود. این صنعت در حیات کوتاهمدت خود تحولات مختلفی را تجربه کرده است و هماکنون نیز روند توسعه را پرشتاب طی میکند.
توسعه و فعالیت صنایع هوافضا در ایران از قدمتی در حدود نیم قرن برخوردار است. در طول دو دهه گذشته، به دنبال معطوفشدن توجهها و افزایش سرمایهگذاریها در صنایع هوافضا، عملکرد این صنایع رشد چشمگیری یافت که نتیجه آن، ثبت دستاوردهایی مانند پرتاب ماهوارههای متعدد به فضا و طراحی و ساخت انواع هواپیماهای بدون سرنشین بود. با این حال، صنایع هوافضا در چند سال اخیر، متاثر از تحریمها و کاهش شدید سرمایهگذاریها و بودجه این صنایع در اثر شرایط نامناسب اقتصاد کشور با رکود بزرگی مواجه شدهاند. تصویر موشک کاغذی روی جلد، نمادی از شرایط صنایع هوافضای کشور است که از حرکت همگام با آخرین پیشرفتهای جهان جا مانده و در اصطلاح گرفتار یک «چاله هوایی» شده که روند حرکت این صنایع را کند کرده است. تجربه نشان داده است توجه بیشتر به صنایع هوافضا، افزایش سرمایهگذاریها در این صنایع و تکیه بر توان متخصصان داخلی میتواند فرصت دوبارهای را برای برونرفت صنایع هوافضا از شرایط کنونی و درخشش دوباره در جهان فراهم آورد.
ایران از دیرباز یکی از تمدنهای نقشآفرین و تعیینکننده در مناسبات و تحولات جهان بوده است. با این حال، نگاهی به آمارها نشان میدهد در طول نیمقرن گذشته، سرعت توسعه اقتصاد ایران از روند رشد جهانی عقب مانده است که دلیل اصلی این مسئله را باید تحریمهایی دانست که موانع بزرگی را بر سر راه مراودات تجاری و دسترسی به تکنولوژیهای روز ایجاد کردهاند. همچنین وابستگی بیش از حد درآمدهای ایران به نفت و کمتوجهی به توسعه و ارتقای سایر بخشهای اقتصادی و صنعتی نیز دیگر چالشی محسوب میشود که موجب آسیبهایپذیری اقتصاد ایران در مقابل تکانهها و عوامل خارجی شده است. تصویر «ماشین تحریر» روی جلد، سمبلی از بیتوجهی به مفهوم توسعه و عقب ماندن از سیر پیشرفت فناوری دنیا محسوب میشود که سبب شده است اقتصاد ایران به عنوان کشوری دیرینه و کهنهکار، نتواند در بازارهای رقابتی جهان نقشآفرینی کند.
بررسی روند بازارهای جهانی فلزات غیرآهنی از جمله مس، آلومینیوم، سرب و روی، از همبستگی میان تقاضای این فلزات و شرایط کلی حاکم بر اقتصاد جهانی حکایت دارد که این مسئله متاثر از نقش ویژه فلزات غیرآهنی به عنوان ماده اولیه در تولید کالاهای صنعتی و الکترونیکی و توسعه زیرساختها است که موجب میشود همگام با رونق اقتصاد جهانی، تقاضای این فلزات نیز افزایش یابد. در کنار کاربردهای گذشته، ظهور تحولات نوینی مانند حرکت جهان به سمت انرژیهای تجدیدپذیر، انقلاب صنعتی چهارم و هوشمندسازی، خودروهای الکتریکی و ... در سالهای آینده بازار جهانی فلزات غیرآهنی را با تقاضای مضاعفی مواجه میکند. به جرات میتوان فلزاتی مانند آلومینیوم، مس و روی را پایه و اساس توسعه اقتصادی جهان دانست.
