مشاهده بیشتر
ایران از دیرباز یکی از تمدنهای نقشآفرین و تعیینکننده در مناسبات و تحولات جهان بوده است. با این حال، نگاهی به آمارها نشان میدهد در طول نیمقرن گذشته، سرعت توسعه اقتصاد ایران از روند رشد جهانی عقب مانده است که دلیل اصلی این مسئله را باید تحریمهایی دانست که موانع بزرگی را بر سر راه مراودات تجاری و دسترسی به تکنولوژیهای روز ایجاد کردهاند. همچنین وابستگی بیش از حد درآمدهای ایران به نفت و کمتوجهی به توسعه و ارتقای سایر بخشهای اقتصادی و صنعتی نیز دیگر چالشی محسوب میشود که موجب آسیبهایپذیری اقتصاد ایران در مقابل تکانهها و عوامل خارجی شده است. تصویر «ماشین تحریر» روی جلد، سمبلی از بیتوجهی به مفهوم توسعه و عقب ماندن از سیر پیشرفت فناوری دنیا محسوب میشود که سبب شده است اقتصاد ایران به عنوان کشوری دیرینه و کهنهکار، نتواند در بازارهای رقابتی جهان نقشآفرینی کند.
فلزات از دیرباز تاکنون، پایه و اساس اغلب تحولات مهم در زندگی بشر بودهاند. امروز نیز تامین مایحتاج انسانها و ایجاد هرگونه توسعه و پیشرفت، بدون مصرف فلزات مختلف قابل تصور نیست. همین مسئله بازار جهانی فلزات را به بخشی استراتژیک و تعیینکننده در اقتصاد دنیا تبدیل کرده است که سمت تقاضای آن به خاطر وجود محرکهایی مانند رشد جمعیت، توسعه زیرساختها و پیشرفتهای حوزه تکنولوژی در حال تقویت شدن است. این مسئله برای کشورهایی مانند ایران که از منابع ارزشمند و متنوع معدنی برخوردار هستند، فرصت مناسبی محسوب میشود تا با توسعه ظرفیتها و نقشآفرینی در زنجیره تامین جهانی، در مسیر توسعه و اعتلای خود حرکت کنند. تصویر «چرتکه» روی جلد، سمبل و نمادی از لزوم و اهمیت حسابگری و پیشبینی شرایط آتی بازار جهانی فلزات است تا بتوان با شناخت تحولات جاری و سمتوسوی حرکت این بازار، در مسیر ارزشآفرینی و کسب سهم بیشتر از این بازار گام نهاد.
تعدد بالای همسایگان ایران و ساختارهای منحصربهفرد اقتصادی و بازار مصرف این کشورها، فرصتهای مناسبی را برای توسعه مراودات تجاری با آنها ایجاد میکند. با این حال، آمارها نشان میدهند سهم ایران از تامین واردات حدود یک هزار و دویست میلیارد دلاری همسایگان خود، کمتر از ۲.۲ درصد است. تصویر نقش قلمو و رنگ روی جلد را میتوان سمبلی از نقشافرینی و سهم ایران در بازارهای کشورهای همسایه دانست. سهمی که بسیار کمتر از پتانسیلهای واقعی کشور بوده و اصطلاحا «کمرنگ» مانده است. بدیهی است، توجه به ظرفیتهای موجود و تولید و عرضه محصولات قابلرقابت در بازارهای جهانی، کلید و عامل اساسی نقشآفرینی پررنگتر ایران در بازار کشورهای همسایه محسوب میشود که فرصت مناسبی را برای رشد مصرف و صادرات غیرمستقیم فلزات اساسی در قالب محصولات ساختهشده و نهایی به کشورهای همسایه ایجاد میکند.
اغلب کشورهای جهان در سالهای اخیر با سرعت بالایی در مسیر استفاده از منابع تجدیدپذیری مانند انرژی خورشیدی و بادی برای تامین انرژی مورد نیاز خود حرکت کردهاند. با این حال، نگاهی به آمارهای مربوط به سبد انرژی ایران نشان میدهد بیش از ۹۷ درصد از مصرف انرژی اولیه در کشور از منابع فسیلی نفت و گاز تامین میشود. تصویر «کپسول گاز» روی جلد، سمبلی از مصرف گاز طبیعی به عنوان منبع اصلی تامین انرژی در کشور است. با توجه به روند چند سال اخیر به نظر میرسد در سیاستگذاریهای حوزه انرژی کشور، به گاز طبیعی به عنوان منبعی «بیپایان» نگریسته شده است. با این حال، در شرایط فعلی که تامین انرژی به موضوعی چالشبرانگیز در کشور تبدیل شده است، حرکت در مسیر استفاده از منابع خورشیدی و بادی میتواند گام بلندی در راستای ارتقای امنیت تامین انرژی کشور باشد.
ایران همانند اغلب کشورهای جهان در چند دهه گذشته با پدیدهای به نام کاهش جمعیت خانوار مواجه بوده است. این پدیده از عوامل مختلفی مانند کاهش نرخ فرزندآوری و افزایش تعداد خانوارهای یکنفره نشئت میگیرد. تصویر «کولهپشتی» روی جلد، نمادی از روند فعلی و تمایل افراد به استقلال و «جدایی» از خانواده و تشکیل خانوارهای تکنفره است. پدیدهای که تاثیر زیادی را بر بسیاری از شاخصهای اقتصادی و اجتماعی کشور خواهد داشت، زیرا تقاضای جدیدی را در بازارهای مختلفی مانند مسکن، لوازم خانگی و خودرو ایجاد میکند که تامین آن موجب رشد قابل توجه مصرف فلزات اساسی در کشور میشود.
بر اساس پیشبینیها تا سال ۲۰۳۰ سهم فروش خودروهای الکتریکی از بازار جهانی خودرو به بیش از ۳۰ درصد میرسد. با توجه به ساختار خودروهای الکتریکی و فلزات مصرفی در باتریهای آنها، افزایش تولید این خودروها در سالهای آینده، تاثیر قابل توجهی را بر بازار جهانی مصرف فلزاتی مانند مس، نیکل، کبالت و لیتیوم خواهد داشت. مسئلهای که با توجه به ظرفیتها و پتانسیلهای بالقوه معدنی ایران فرصتی طلایی برای کشور تلقی میشود. تصویر «باتری» روی جلد در واقع نماد و سمبلی از نیروی محرکه خودروی الکتریکی است. اگرچه تولید این خودرو در ایران با توجه به شرایط فعلی صنعت خودروسازی کشور قدری دور از ذهن میرسد، اما سیاستگذاری برای حرکت در مسیر تولید خودروهای الکتریکی در سالهای آینده به عنوان اندیشهای نوین و خیالی نو، افقهای روشنی را برای آینده صنعت خودروسازی و صنایع معدنی و فلزی کشور به تصویر میکشد.
بحث تولید گوشی ملی و تامین بخشی از نیاز بازار موبایل کشور از محصولات داخلی در سالهای اخیر به شکلهای مختلفی جریان داشته است. بازار حدودا ۳ میلیارد دلاری تلفن همراه در ایران شرایط جذابی را بر فعالیت واحدهای تولید تلفن همراه و تامین نیاز کاربران داخلی ایجاد میکند. علیرغم این مسئله، نگاهی به تجربه تولید گوشی تلفن همراه در کشور نشان میدهد که فعالیت این صنعت هیچگاه از روش CBU (واردات گوشی کامل و چسباندن لیبل) و یا در بهترین حالت مونتاژ قطعات وارداتی فراتر نرفته است. با این حال، گوشیهای تلفن همراه ساخت داخل هیچگاه نتوانستهاند رضایت کاربران را جلب کنند. تصویر «گوشی موبایل قدیمی» روی جلد را میتوان نمادی از شرایط سالهای اخیر این صنعت دانست که به دلیل دسترسی نداشتن به تکنولوژیهای روز و برخوردار نبودن از قدرت رقابت با برندهای معتبر نتوانسته است به سهم مناسبی از بازار داخل دست یابد و در اصطلاح «بیصدا» مانده است.
نگاهی به آمارها نشان میدهد اقتصاد ایران به رغم همه شعارها و سیاستگذاریها کماکان در سطح خامفروشی باقی مانده است و کالاهای ساختهشده و نهایی سهم بسیار کمی را در صادرات کشور دارند. این در حالی است که بخش زیادی از ایجاد ارزش و اشتغالزایی در زنجیرههای تولید محصولات مختلف، به حلقههای انتهایی تعلق دارد. بدیهی است تداوم چنین روندی موجب میشود تا فرصتهای بسیاری برای ارزشآفرینی و ایجاد رشد اقتصادی در کشور از بین برود. نمود این مسئله در سرانه پایین مصرف فلزات اساسی در کشور نسبت به متوسط جهانی مشهود است. تصویر «ساعت شنی» روی جلد را میتوان نمادی از پتانسیلهای طبیعی ارزشمند کشور در حوزه نفت و گاز و معدن معرفی کرد که به سرعت در حال به اتمام رسیدن هستند و لازم است تا رویکردی جدیتر برای تکمیل زنجیرههای ارزش «باقیمانده» ذخایر کشور و تولید محصولات نهایی قابل رقابت در بازارهای جهانی در دستور کار قرار گیرد. مسئلهای که موجب رشد مصرف فلزات و ارتقای شاخصهای اقتصادی کشور خواهد شد.
با نگاهی به برخی شاخصهای مربوط به زیرساختهای شهری در کشور میتوان دریافت که فاصله معنیداری میان وضعیت موجود و استانداردهای جهانی وجود دارد. به نظر میرسد توسعه زیرساختهای شهری در اولویت دوم اجرای برنامههای شهرسازی کشور قرار میگیرند که این مسئله در بلندمدت، آسیبهای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی زیادی را ایجاد خواهد کرد. «گنبد کبود» به عنوان سمبلی قدیمی از معماری و شهرسازی ایرانی را میتوان نمادی از شرایط فعلی زیرساختهای شهری در ایران در نظر گرفت؛ زیرساختهایی که قدیمی هستند و متناسب با رشد بافتهای شهری توسعه نیافتهاند. ایجاد و توسعه زیرساختهای مختلف شهری از جمله ساختمانهای فرهنگی، ورزشی و خدماتی، فضاهای سبز و زیرساختهای حملونقل درون شهری شامل مترو، اتوبوس و خودرو موجب مصرف میزان قابل توجهی فلزات اساسی خواهد شد. تصویر نوستالژیک «بلیط اتوبوس شهری» روی جلد، تداعیکننده خاطرات اتوبوسهای قدیمی به عنوان عضوی از سیستم حملونقل درونشهری است. سیستمی که همانند سایر زیرساختهای شهری در کشور نیاز به توسعه و نوسازی دارد.
توسعه بخش کشاورزی از جنبههای مختلفی مانند توسعه زیرساختهای آبیاری و زهکشی، احداث گلخانهها، واحدهای پرورش دام، طیور و آبزیان و تولید و بهکارگیری تجهیزات مختلف موجب رشد مصرف فلزات در کشور میشود. توسعه بخش کشاورزی ضامن امنیت غذایی کشور در سالهای آتی خواهد بود. به همین دلیل خودکفایی در تولید محصولات اساسی کشاورزی همواره یکی از سرفصلهای پراهمیت برنامههای توسعه کشور بوده است. تصویر «کیسه گندم» روی جلد در واقع نمایانگر محصول اصلی و اساسی کشاورزی ایران است، عرصهای که امروز با چالشهایی مانند شرایط اقلیمی و بروز خشکسالیها، ساختار سنتی و تطابق نداشتن آن با دانش روز و الگوهای نامناسب آبیاری و کشت محصولات مواجه است. به نظر میرسد لازم است تا سیاستگذاریهای جدیدی در خصوص ارتقای سطح دانش و تکنولوژی کشاورزی کشور، اصلاح الگوها و بهبود زیرساختهای این حوزه صورت گیرد، به گونهای که «برداشت» محصولات کشاورزی در ایران به طور کامل پاسخگوی تقاضای کشور باشد.
واردات عرصهای فرصتساز برای پیمودن مسیر توسعه صنعتی و رشد اقتصادی محسوب میشود که از جنبههای مختلف مانند تامین نهادهها و عوامل تولید، افزایش رقابتپذیری، ارتقای سطح کیفیت کالاهای تولید داخلی و نیز ورود فناوریهای نوین به کشور اهمیت دارد و همچنین به صورت غیرمستقیم موجب ورود فلزات به صورت غیرمستقیم و در قالب محصولات ساختهشده به کشور میشود.
زیرساختهای حمل و نقل عاملی تعیینکننده و اساسی در رشد اقتصادی و صنعتی کشورها محسوب میشوند. اساسا اجرای برنامههای کلان توسعه بدون پرداختن به ظرفیت زیرساختهای حمل و نقل و سرمایهگذاری در توسعه آنها ممکن نیست. دریچه دوربین عکاسی وظیفه تنظیم میزان عبور نور را بر عهده دارد. اگرچه این دریچه از بیرون تاریک به نظر میرسد، اما با عملکرد مطلوب شاتر در شرایط و زمان مناسب، تصویری شفاف و روشن ایجاد خواهد کرد. «دریچه تاریک» تصویر دوربین عکاسی روی جلد را میتوان تعبیری از شرایط فعلی و فرصتهای بخش حمل و نقل کشور دانست که اگر در زمان مطلوب به آنها توجه شود و برنامهریزی مناسبی برای سرمایهگذاری و توسعه زیرساختهای این بخش صورت گیرد، منافع اقتصادی فراوانی را برای اقتصاد و صنعت کشور به دنبال خواهد داشت. توسعه زیرساختهای حملونقل به سبب نیاز به حجم بزرگی از ساختمانها و تاسیسات میتواند رشد قابل توجهی را در مصرف فلزات در کشور ایجاد کند.
