مشاهده بیشتر
با نگاهی به برخی شاخصهای مربوط به زیرساختهای شهری در کشور میتوان دریافت که فاصله معنیداری میان وضعیت موجود و استانداردهای جهانی وجود دارد. به نظر میرسد توسعه زیرساختهای شهری در اولویت دوم اجرای برنامههای شهرسازی کشور قرار میگیرند که این مسئله در بلندمدت، آسیبهای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی زیادی را ایجاد خواهد کرد. «گنبد کبود» به عنوان سمبلی قدیمی از معماری و شهرسازی ایرانی را میتوان نمادی از شرایط فعلی زیرساختهای شهری در ایران در نظر گرفت؛ زیرساختهایی که قدیمی هستند و متناسب با رشد بافتهای شهری توسعه نیافتهاند. ایجاد و توسعه زیرساختهای مختلف شهری از جمله ساختمانهای فرهنگی، ورزشی و خدماتی، فضاهای سبز و زیرساختهای حملونقل درون شهری شامل مترو، اتوبوس و خودرو موجب مصرف میزان قابل توجهی فلزات اساسی خواهد شد. تصویر نوستالژیک «بلیط اتوبوس شهری» روی جلد، تداعیکننده خاطرات اتوبوسهای قدیمی به عنوان عضوی از سیستم حملونقل درونشهری است. سیستمی که همانند سایر زیرساختهای شهری در کشور نیاز به توسعه و نوسازی دارد.
طرح روی جلد، تصویر «ماشین دودی» به عنوان نمادی از صنایع ریلی کشور است. ماشین دودی نام نخستین قطار بینشهری ایران بود که تهران را به ری متصل میکرد. این قطار به دلیل انتشار بخار آب از دودکش آن، در بین عامه مردم به این نام شهرت یافت. میتوان بهرهبرداری از این قطار در سال ۱۲۶۱ خورشیدی را سرآغاز ورود صنعت ریلی به کشور دانست. صنعتی که اگرچه امروز با چالشهای بسیاری ازجمله تحریمها، عدم دسترسی به تکنولوژیهای روز و توسعهنیافتگی زیرساختها دست به گریبان است اما توانسته است در سالهای اخیر بدون توقف در مسیر تامین نیاز داخلی کشور حرکت کند. مسیری که در دورنمای آن توسعه حمل و نقل ریلی، به عنوان زیرساخت اساسی توسعه صنعتی کشور دیده میشود.
بازار خودروی جهان در عصر امروز به بازاری روبهگسترش و رقابتی تبدیل شده است که بازیگران آن برای حفظ و بهبود جایگاه خود ملزم به عرضه محصولاتی پیشرفته و نوآورانه هستند. در واقع رقابتپذیری فعالان صنعت خودرو در جهان تا حد زیادی به عواملی مانند شناسایی و همسو شدن با روندهای حاکم بر حوزه حملونقل و خودرو، توانمندی آنها در عرضه محصولات با بهرهوری و کارآیی بالا و همگام شدن با آخرین پیشرفتهای حوزه دانش و فناوری وابسته است. در مقابل صنعت خودرو در ایران، به رغم تاریخچه و قدمت قابل توجه و همچنین جایگاه استراتژیک آن در اقتصاد کشور، متاثر از عوامل و محدودیتهای خارجی و سیاستگذاریهای داخلی در سالهای اخیر با شرایط دشوار و پرچالشی دست و پنجه نرم کرده است. تصویر «سرعتسنج» روی جلد، سمبلی از سرعت بسیار بالای تحولات بازار خودروی جهان است، بازاری که معضلات و «سرعتگیر»های مسیر فعالیت صنعت خودروسازی، توان این صنعت را برای همگام شدن با تحولات و پیشرفتهای آن دچار چالش کرده است.
در دهههای اخیر همواره تولید و صادرات نفت خام و گاز طبیعی نقش اصلی را در درآمدهای ارزی و تولید ناخالص داخلی کشور داشته است، چنانکه گویی نفت خام همچون خونی (سیاه رنگ) در رگهای اقتصاد ایران جریان دارد. مسئلهای که به عقیده برخی، عامل اساسی بسیاری از فرصتسوزیها و عقبماندگیها در توسعه صنعتی کشور بوده است. صنعت نفت و گاز از بزرگترین مصرفکنندگان فلزات محسوب میشود و توسعه این صنعت از جنبههای مختلف نظیر احداث دکلها و تاسیسات چاهها، خطوط لوله، مخازن ذخیرهسازی و پایانههای صادراتی موجب مصرف فلزات میشود. تصویر «فانوس» نمادی از جایگاه صنعت نفت و گاز در اقتصاد ایران است. صنعتی که به رغم مصرف و سوزاندن منابع ارزشمند و پایانپذیر انرژی، روشنایی و بازدهی کمی داشته و به نظر نمیرسد که بتواند تضمینکننده رشد اقتصادی کشور برای سالهای پیشرو باشد.
تحولات ژئوپلیتیک و جنگهای نظامی یکی از مهمترین عدمقطعیتهای اقتصاد امروز جهان به شمار میآید که میتواند زنجیرههای تامین را مختل کند، عرضه، تقاضا و مصرف فلزات مختلف را تحت تاثیر قرار دهد و بازارها را دچار تلاطمات شدیدی کند. تجربه نشان میدهد بروز هرگونه جنگ و درگیری نظامی میتواند آسیبهای سنگین و پردامنهای را به اقتصاد و زیرساختهای هر کشور وارد کند و در اصطلاح «خشک و تر» را با هم بسوزاند. در این بین، ایران با توجه به ساختار اقتصادی کامودیتیمحور خود و همچنین قرارگیری در ناحیه جغرافیایی پرتنش خاورمیانه به شکل پررنگتری با این موضوع دست به گریبان است. البته از سوی دیگر باید توجه داشت تحولات ژئوپلیتیک در نقاط مختلف جهان میتواند با افزایش قیمت نفت و فلزات و همچنین ایجاد فرصتهای جدید توسعه بازارهای صادراتی به عنوان بسترساز رشد اقتصادی کشور نیز عمل کند. تصویر «بیسیم جنگی» روی جلد، سمبلی از ریسکهای ژئوپلیتیک و لزوم آمادگی برای مواجهه با آنهاست تا بتوان ضمن ارتقای قدرت مقاومت، فرصتهای اقتصادی آن را نیز به خوبی شناسایی و از آنها استفاده کرد.
واردات عرصهای فرصتساز برای پیمودن مسیر توسعه صنعتی و رشد اقتصادی محسوب میشود که از جنبههای مختلف مانند تامین نهادهها و عوامل تولید، افزایش رقابتپذیری، ارتقای سطح کیفیت کالاهای تولید داخلی و نیز ورود فناوریهای نوین به کشور اهمیت دارد و همچنین به صورت غیرمستقیم موجب ورود فلزات به صورت غیرمستقیم و در قالب محصولات ساختهشده به کشور میشود.
صنعت ساختمانسازی یکی از صنایع تعیینکننده و اثرگذار در اقتصاد کشور است و رونق آن میتواند تا حد زیادی باعث به حرکت درآمدن چرخهای بخش صنعت و رشد قابل توجه مصرف فلزات در کشور شود. با این حال، فاصله میان آمار احداث ساختمانها، به خصوص در حوزه مسکن، با تقاضای موجود و اهداف پیشبینی شده در اسناد بالادستی نشان میدهد سیاستهای اتخاذشده موثر نبوده و این صنعت با چالشهایی نظیر تامین مالی، صنعتی نبودن و همگام نشدن با پیشرفتهای جهانی دست به گریبان است. تصویر «شاقول» روی جلد، نمادی از صنعت ساختمانسازی و لزوم اصلاح سیاستها و تغییر استراتژیها به عنوان خشت اول این صنعت است، چرا که تداوم روند کنونی موجب تکرار نتایج نامطلوب قبلی و در اصطلاح کج رفتن دیوار این صنعت تا ثریا خواهد شد. بر همین اساس به نظر میرسد لازم است تا اقدامی جدی در خصوص عارضهیابی و اصلاح رویکردهای صنعت ساختمانسازی و شاقول کردن دیوار این صنعت صورت پذیرد.
در سالهای اخیر بخش عمده تجارت بینالمللی ایران به صادرات محصولات خام و نیمهساخته و در مقابل واردات محصولات نهایی و ساختهشده اختصاص داشته است. دسترسی نداشتن به دانش و فناوریهای روز و عدم برخورداری از قدرت رقابت در بازارهای بینالمللی، اصلیترین چالش حرکت کشور به سمت تولید و صادرات محصولات نهایی محسوب میشود. با توجه به مصرف بالای فلزات در تولید و بستهبندی اغلب محصولات صنعتی، رشد صادرات محصولات ساختهشده کشور موجب میشود تا میزان قابلملاحظهای از فلزات به صورت غیرمستقیم در قالب این محصولات از کشور صادر شود. تصویر نوار کاست روی جلد، نمادی از شرایط کنونی بخش صنعت است که به سبب عدم هماهنگی با دانش و تکنولوژی روز جهان، قادر به تکمیل حلقه آخر زنجیره ارزش محصولات و نواختن آهنگ رشد صادرات محصولات ساختهشده کشور نیست.
ایران از پتانسیلهای مناسبی برای تولید انواع کالاهای مصرفی بادوام و نقشآفرینی در بازارهای بزرگ این محصولات برخوردار است، با این حال سهم کالاهای مصرفی بادوام از اقتصاد و صادرات کشور بسیار کمتر از ظرفیتهای بالقوه موجود است. این کالاها در انتهای زنجیرههای ارزش قرار گرفته و تولید آنها میتواند اثرات مثبت فراوانی را برای اقتصاد کشور به دنبال داشته باشد. به علاوه با توجه به فلزی بودن اغلب این محصولات، رشد تولید آنها میتواند تحول بزرگی را در مصرف فلزات کشور ایجاد کند. تصویر رادیوی قدیمی روی جلد نمادی از شرایط کلی این صنعت است که تنها به موج کوتاه متصل شده است و قادر به دسترسی کامل به بازارهای بینالمللی و استفاده از فرصتهای موجود نیست.
صنعت لوازم خانگی یک از بزرگترین مصرفکنندگان فلزات اساسی به شمار میآید و به طور متوسط حدود ۵۰ تا ۷۰ درصد از وزن هریک از لوازم خانگی به فلزات مصرفشده در آن اختصاص مییابد. اگرچه صنعت لوازم خانگی در ایران از سابقهای طولانی برخوردار است، اما وابستگی این صنعت به واردات فناوریها و قطعات همواره پاشنه آشیل آن بوده است، به طوری که فشارهای اقتصادی و تحریمها توسعه و تولید آن را با چالشهای بزرگی مواجه ساختهاند. تصویر «اتو ذغالی» روی جلد نمادی از شرایط کلی صنعت لوازم خانگی است که به تکنولوژیهای روز دسترسی نداشته و از سایر رقبای خود عقب مانده است. به رغم این چالشها، صنعت لوازم خانگی توانسته با وجود حضور پررنگ برندهای معتبر لوازم خانگی در بازار کشور، همواره سهم خود را از این بازار حفظ کرده و به عنوان صنعتی سرد و گرم چشیده در مسیر رشد تولید و حتی صادرات حرکت کند.
ایران ذخایر معدنی و فلزی متنوع، گسترده و عظیمی را در خود جای داده است که بهرهبرداری و تکمیل زنجیرههای ارزش هریک از آنها میتواند فرصتهای بیشماری را در زمینه ایجاد ارزش افزوده و نقشآفرینی بخش معدن و صنایع معدنی و فلزی در اقتصاد کشور ایجاد کند. در حال حاضر مقوله اکتشافات، توسعه ذخایر معدنی و تامین مواد اولیه صنایع معدنی و فلزی، اصلیترین چالش بهرهبرداری حداکثری از ظرفیتهای کشور محسوب میشود. تصویر صندوقچه قدیمی دربسته نمادی از شرایط فعلی منابع معدنی کشور است که به رغم ارزش بسیار بالا، بهرهبرداری از ظرفیتهای آن در شرایط فعلی میسّر نیست. منابعی که همچون زیرخاکیِ کمیاب و ارزشمند در دل زمین قرار گرفتهاند و دستیابی به آنها نیازمند اقدامی جدی در راستای سرمایهگذاری و توسعه اکتشافات معدنی کشور است.
از هیدروژن به عنوان سوخت آینده جهان یاد میشود که میتواند بخش قابل توجهی از انرژی دنیا را به شکلی پاک، امن و پایدار تامین کند و به همین سبب، اغلب پیشبینیها حاکی از رشد شدید تولید و مصرف جهانی هیدروژن در سالهای آینده هستند. این مسئله در مورد ایران بسیار حائز اهمیت است، زیرا نظر به بهرهمندی ایران از منابع گازی و نیز لزوم توسعه صنایع تبدیلی، ظرفیت مناسبی برای تولید هیدروژن کمکربن در کشور وجود دارد که این مسئله با توجه به شرایط حاکم بر سبد انرژی کشور و نیز اهمیت همسو شدن با روندهای جهانی در زمینه کاهش انتشار کربن بسیار حائز اهمیت است. تصویر «پریموس نفتی» روی جلد را میتوان سمبلی از وضعیت سنتی حاکم بر سبد انرژی کشور تلقی کرد که ایجاد تحول در آن برای تضمین امنیت انرژی ضروری است و «دیر یا زود» باید به سمت استفاده از اشکال نوین انرژی به ویژه تولید و مصرف هیدروژن کمکربن حرکت کرد.
