مشاهده بیشتر
نوسان نرخ ارز و مشکلات اقتصادی و سیاسی کشور بسیاری از صنایع را با چالش‌هایی اساسی در تولید مواجه کرده است. صنعت لوازم خانگی نیز در کشتی اقتصاد ایران قرار دارد و از جمله صنایعی است که نه‌تنها از شرایط اقتصادی، افزایش نرخ ارز و شرایط تحریم زیان دیده، بلکه تصمیمات و سیاست‌های داخلی نیز منجر به بروز چالش‌های متعددی در این صنعت شده است. صنعت تولید یخچال و فریزر یکی از بخش‌های اصلی صنعت لوازم خانگی به شمار می‌آید. در سال‌های اخیر، برخی از تولیدات لوازم خانگی کشور مانند یخچال و فریزر با تنوع و پیشرفت بیشتری همراه بوده‌اند. با سرمایهگذاری در زمینه این بخش پربازده و پرتقاضای صنعت لوازم خانگی کشور، می‌توان آن را به صنعتی پیشتاز در اقتصاد تبدیل کرد، هرچند هنوز راهی طولانی برای رقابت با محصولات مشابه خارجی پیشِ‌روی این صنعت قرار دارد.
تلاش بشر همواره به گونه‌ای بوده است که بتواند با استفاده از ابزارها و وسایل مختلف، امکانات رفاهی مناسب را برای خود فراهم کند. صنعت لوازم خانگی به دنبال رشد جمعیت و توسعه فناوری و افزایش رفاه عمومی در جهان شکل گرفت. استفاده از وسایل جدید، متنوع و لوکس سبب افزایش تقاضای لوازم خانگی الکتریکی شد، به طوری که امروزه این صنعت بخش بزرگی از اقتصاد جهانی را به خود اختصاص داده است. صنعت لوازم خانگی ایران فعالیت خود را در سال ۱۳۱۶ آغاز کرد و به‌سرعت توانست جایگاه مناسبی را در بازارهای داخلی و خاورمیانه به دست آورد. با این حال، با گذشت بیش از هشتاد سال، این صنعت از رشد خوبی برخودار نبوده و نتوانسته است به سهم شایسته‌ای از اقتصاد کشور دست یابد.
صنعت لوازم خانگی امروزه یکی از مهم‌ترین صنایع جهان به شمار می‌آید که تولید گستره وسیعی از محصولات مختلف از جمله یخچال و فریزر، تجهیزات سرمایشی و گرمایشی و تهویه هوا، لوازم عمل‌آوری غذا و ... را در بر می‌گیرد. لوازم خانگی از گذشته تاکنون با سرعتی برق‌آسا تغییر و تحول یافته‌اند و در حال حاضر از تنوع و فناوری پیشرفته‌ای برخوردار شده‌اند، به گونه‌ای که در بازار امروز لوازم خانگی، هر شخص قادر است تا بسته به نیاز، محصول خود را از میان تنوع بسیار زیاد موجود انتخاب کند. در همین راستا، بِرندها و شرکت‌های متعددی در سراسر جهان در تلاش‌اند تا با بهره‌گیری از تکنولوژی به‌روز، در بازارهای بین‌المللی نقش‌آفرینی کنند.
صنعت لوازم خانگی یکی از مهم‌ترین صنایع و مصرف‌کنندگان بزرگ فلز در جهان به شمار می‌رود. توسعه و تولید صنعت لوازم خانگی، از چندین منظر، می‌تواند باعث رشد بازار تقاضای فلزات مختلف شود. در وهله نخست، توسعه این صنعت از لحاظ محل احداث ساختمان و تامین زیرساخت‌ها، تجهیزات، قطعات و تاسیسات مورد نیاز، تقاضای قابل‌توجهی را برای فلزات اساسی ایجاد خواهد کرد. به این میزان باید ارزش فلزاتی را نیز افزود که در ساخت انواع لوازم خانگی مصرف می‌شوند. بخش‌های مختلفی مانند بدنه و قطعات لوازم خانگی از جنس فلزات مختلف ساخته می‌شوند، به طوری که در لوازم خانگی بزرگ حدود ۶۳ درصد و در لوازم خانگی کوچک حدود ۵۵ درصد از وزن دستگاه به فلزات اختصاص دارد.
صنعت لوازم خانگی یک از بزرگترین مصرف‌کنندگان فلزات اساسی به شمار می‌آید و به طور متوسط حدود ۵۰ تا ۷۰ درصد از وزن هریک از لوازم خانگی به فلزات مصرف‌شده در آن اختصاص می‌یابد. اگرچه صنعت لوازم خانگی در ایران از سابقه‌ای طولانی برخوردار است، اما وابستگی این صنعت به واردات فناوری‌ها و قطعات همواره پاشنه آشیل آن بوده است، به طوری که فشارهای اقتصادی و تحریم‌ها توسعه و تولید آن را با چالش‌های بزرگی مواجه ساخته‌اند. تصویر «اتو ذغالی» روی جلد نمادی از شرایط کلی صنعت لوازم خانگی است که به تکنولوژی‌های روز دسترسی نداشته و از سایر رقبای خود عقب مانده است. به رغم این چالش‌ها، صنعت لوازم خانگی توانسته با وجود حضور پررنگ برندهای معتبر لوازم خانگی در بازار کشور، همواره سهم خود را از این بازار حفظ کرده و به عنوان صنعتی سرد و گرم چشیده در مسیر رشد تولید و حتی صادرات حرکت کند.
خانه، به عنوان مامنی برای انسان‌ها، باید از آب‌وهوایی مطبوع و دلپذیر نیز برخوردار باشد. فراهم کردن هوای معتدل در خانه هنگام فصول گرم یا سرد سال چالشی برای بشر بود تا برای رفع این نیاز، ابداعاتی را برای گرمایش، سرمایش و تهویه خانه پدید آورد. در حال حاضر سیستم‌های متعددی برای بهبود هوای خانه طراحی شده‌اند که هرکدام دارای مزایا و معایب خاص خود هستند. رشد و پیشرفت تکنولوژی و وجود محصولات با امکانات متنوع حق انتخاب بیشتری در اختیار افراد قرار داده است تا با توجه به هزینه مورد نظر و راندمان مصرفی محصول، بهترین تصمیم را اتخاذ کنند. امروزه، با بالا رفتن کیفیت زندگی، تجهیزات الکتریکی سرمایش، گرمایش و تهویه هوا نیز به یکی از اقلام ضروری خانه تبدیل شده‌اند.
صنعت محصولات صوتی و تصویری، به‌خصوص در حوزه تولید تلویزیون، امروز به یکی از صنایع های‌تک جهان تبدیل شده است و تولیدکنندگان و فعالان بزرگ این صنعت همواره می‌کوشند تا با ارائه محصولاتی نوآورانه و قابل‌رقابت، چه از نظر کیفیت و چه از نظر امکانات نوین، از رقبای خود پیشی بگیرند. این صنعت در ایران نیز از قدمتی طولانی برخوردار است. با این حال، به سبب چالش‌های موجود، واحدهای فعال در این حوزه با بخش کوچکی از ظرفیت اسمی تولید مشغول به فعالیت هستند. در حال حاضر سرمایهگذاری در حوزه احداث واحدهای جدید این صنعت چندان قابل‌توجه نیست که قطعا یکی از دلایل اصلی آن را باید چالش‌های پرشمار و ریسک‌های موجود در این صنعت دانست.
امروز دیگر پیمودن مسیر توسعه صنعتی بدون دسترسی و تامین ماشین‌آلات و تجهیزاتِ مناسب میسر نیست. استفاده از ماشین‌آلات مناسب مزیت‌های پرشماری را از جنبه‌های مختلف نظیر بهره‌وری تولید و کاهش بهای تمام‌شده محصولات ایجاد می‌کند. فلزات بخش عمده وزن ماشین‌آلات و تجهیزات صنعتی را تشکیل می‌دهند. به همین دلیل، با رشد صادرات این محصولات، مقدار قابل‌توجهی از فلزات مختلف با حداکثر ارزش افزوده به کشورهای خارجی صادر می‌شود. یکی از چالش‌های اساسی امروز صنعت ماشین‌سازی کشور معضل تحریم‌ها و دسترسی نداشتن به تکنولوژی‌های روز است که موجب شده تا به‌تدریج از ارزش صادرات ماشین‌آلات صنعتی کشور کاسته شود.
توسعه زیرساخت‌ها یکی از عوامل مهم در بالا بردن سطح زندگی مردم و توسعه صنعتی و اقتصادی کشورها محسوب می‌شود. تجهیزات زیرساختی تجهیزاتی هستند که به نوعی در احداث زیرساخت‌ها به مصرف می‌رسند. با توجه به شرایط کشورهای همسایه ایران که اغلب آن‌ها در مرحله توسعه زیرساخت‌های شهری و صنعتی خود به سر می‌برند، به‌راحتی می‌توان دریافت که چه بازار بزرگی پیشِ‌روی صنایع تولیدکننده تجهیزات زیرساختی کشور وجود دارد. اغلب تجهیزات زیرساختی، نظیر تانکرها، مخازن و لوله‌ها، از جنس فلزات به‌خصوص فولاد ساخته می‌شوند و به همین دلیل، سالانه میزان قابل‌توجهی از فلزات مختلف در قالب تجهیزات زیرساختی به کشورهای دیگر صادر می‌گردد.
پمپ‌ها، موتورها و توربین‌ها از جمله تجهیزاتی هستند که در فرایندهای مختلف تولید اغلب صنایع همچون نفت، گاز و پتروشیمی و نیز صنایع غذایی و معدنی به کار گرفته می‌شوند. به همین دلیل، این محصولات سهم قابل‌توجهی از ارزش تجارت جهان را به خود اختصاص می‌دهند. می‌توان گفت که توسعه ظرفیت‌های صنعتی هر کشور بدون دسترسی و تامین پمپ‌ها، موتورها و توربین‌ها امکان‌پذیر نخواهد بود. ایران نیز، به عنوان کشوری که در مسیر توسعه صنعتی حرکت می‌کند، با توجه به تحریم‌های پردامنه، یکی از رویکردهای خود را بر بومی‌سازی و تولید داخلی این تجهیزات قرار داده است تا بتواند ضمن تامین نیاز داخلی و بی‌نیازی از واردات، به سهم مناسبی از بازار کشورهای خارجی، خصوصا کشورهایی نظیر عراق و افغانستان، دست یابد.
امروز بازار جهانی تجهیزات ساختمانی به بازاری رقابتی و بزرگ تبدیل شده است و فعالان آن می‌کوشند تا با ارائه محصولاتی با دوام و کیفیت بالاتر، نقش پررنگ‌تری را در توسعه صنعت ساخت‌وساز کشورها ایفا کنند. شرایط کشورهایی نظیر عراق و افغانستان، که در دوره بازسازی پس از جنگ به سر می‌برند، فرصت مناسبی را برای واحدهای تولید تجهیزات ساختمانی کشور فراهم آورده است تا با حضور در بازار این کشورها و تامین نیاز آن‌ها، گام بلندی را در راستای توسعه صادرات و رشد اقتصادی کشور بردارند؛ مسئله‌ای که با توجه به میزان فلزات مصرف‌شده در تجهیزات مختلف ساختمانی، بر بازار صنایع معدنی و فلزی کشور و تکمیل زنجیره ارزش این صنایع نیز اثرگذار خواهد بود.
در تولید اغلب محصولات صنعتی به شکل‌های مختلف از فلزاتی نظیر فولاد، آلومینیوم و مس استفاده می‌شود و از این رو، رشد صادرات غیرنفتی کشور، خصوصا در حوزه محصولات ساخته‌شده، موجب خواهد شد تا حجم قابل‌توجهی از فلزات در قالب محصولات ساخته‌شده و با ارزش افزوده بسیار بالا از کشور صادر شود. در سال‌های گذشته، بخش اصلی صادرات ایران به نفت و گاز و مواد معدنی خام و یا نیمه‌ساخته تعلق داشته که این امر موجب شده است تا عملا میزان قابل‌توجهی از ظرفیت‌‌ها و پتانسیل‌های موجود در اقتصاد کشور نادیده گرفته شود. با این حال، برنامه‌های توسعه کشور همواره بر تکمیل زنجیره‌های ارزش و صادرات محصولات نهایی تاکید داشته‌اند. تحقق برنامه چشم‌انداز ۱۴۰۴ توسعه کشور موجب خواهد شد که تحول قابل‌توجهی در زمینه رشد صادرات غیرنفتی و به دنبال آن میزان فلزات مصرفی در تولید محصولات صادرشده از کشور پدید آید. در گزارش پیشِ‌رو، حالت‌های مختلف تحقق برنامه توسعه کشور در زمینه صادرات غیرنفتی و تاثیر آن بر مصرف فلزات مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
