مشاهده بیشتر
بخش زیادی از ذخایر نفت جهان در زیر سطح دریاها قرار گفته است که این امر موجب شده تا بشر به سمت احداث سکوهای دریایی استخراج نفت حرکت کند؛ مسئله‌ای که به سبب پیچیدگی‌های احداث سازه‌های دریایی، با چالش‌ها و ریسک‌هایی مواجه است. خلیج فارس و دریای خزر ذخایر نفتی فراوانی را در خود جای داده‌اند؛ به همین سبب، حرکت به سمت بهره‌برداری و استخراج از این ذخایر فرصتی مناسب برای اقتصاد کشور محسوب می‌شود. با توجه به این مسئله و نیز حجم فلزات مصرفی در احداث سکوهای نفتی دریایی، می‌توان به بررسی اثر توسعه این بخش بر بازار فلزات کشور پرداخت.
در باب اهمیت و جایگاه تولید و صادرات نفت خام در اقتصاد ایران سخن بسیار گفته شده است. سال‌هاست که بخش بزرگی از اقتصاد ایران با صادرات نفت خام و درآمدهای نفتی گره خورده است. به رغم ذخایر بسیار ارزشمند نفت خام ایران، این مسئله هم‌اکنون به پاشنه آشیل اقتصاد کشور بدل شده است؛ زیرا صادرات و درآمدهای نفتی کشور تحت تاثیر عوامل متعددی از جمله تحریم‌ها، شرایط اقتصادی دنیا و قیمت جهانی نفت قرار دارد و هر گونه تغییر در این شرایط، درآمدهای نفتی به عنوان منبع اصلی درآمد کشور را با چالش و حتی بحران مواجه می‌سازد. نشانه‌های این مسئله، در شرایط اقتصادی کشور در سال‌های اخیر به دنبال اِعمال تحریم‌های نفتی، به‌راحتی قابل مشاهده است.
صنعت نفت و گاز امروز بزرگترین بخش اقتصاد ایران است. در بخش‌های مختلف صنعت نفت و گاز، از اجرای عملیات حفاری و لوله‌گذاری تا استخراج و تاسیسات و تجهیزات مورد نیاز برای آن، حمل نفت و گاز از طریق خط لوله، ذخیره‌سازی در مخازن و فروش محصولات از پایانه‌های صادراتی فلزات نقشی بدون جایگزین را ایفا می‌کنند. از این رو، احداث تاسیسات بزرگ این صنعت و نیز تولید داخلی تجهیزات مورد استفاده در آن موجب افزایش مصرف فلزات در کشور خواهد شد. در گزارش پیشِ‌رو، جنبه‌های مختلف تاثیر توسعه صنعت نفت و گاز بر بازار فلزات کشور به‌اختصار مورد بررسی قرار گرفته است.
در دهه‌های اخیر همواره تولید و صادرات نفت خام و گاز طبیعی نقش اصلی را در درآمدهای ارزی و تولید ناخالص داخلی کشور داشته است، چنان‌که گویی نفت خام همچون خونی (سیاه رنگ) در رگ‌‌های اقتصاد ایران جریان دارد. مسئله‌ای که به عقیده برخی، عامل اساسی بسیاری از فرصت‌سوزی‌ها و عقب‌ماندگی‌ها در توسعه صنعتی کشور بوده است. صنعت نفت و گاز از بزرگترین مصرف‌کنندگان فلزات محسوب می‌شود و توسعه این صنعت از جنبه‌های مختلف نظیر احداث دکل‌ها و تاسیسات چاه‌ها، خطوط لوله، مخازن ذخیره‌سازی و پایانه‌های صادراتی موجب مصرف فلزات می‌شود. تصویر «فانوس» نمادی از جایگاه صنعت نفت و گاز در اقتصاد ایران است. صنعتی که به رغم مصرف و سوزاندن منابع ارزشمند و پایان‌پذیر انرژی، روشنایی و بازدهی کمی داشته و به نظر نمی‌رسد که بتواند تضمین‌کننده رشد اقتصادی کشور برای سال‌های پیش‌رو باشد.
از حملونقل ریلی به عنوان یکی از زیرساخت‌های اساسی اقتصاد کشور یاد می‌شود. در گزارش پیشِ‌رو، شرح مختصری از توسعه جنبه‌های مختلف بخش راه‌آهن کشور بر بازار فلزات کشور مورد بحث قرار گرفته است. نخستین بُعد این مسئله را می‌توان در توسعه زیرساخت‌های قطارهای درون‌شهری از جمله احداث ایستگاه‌ها و تونل‌های مترو جست‌وجو کرد. همچنین توسعه خطوط قطارهای برون‌شهری از جنبه‌های مختلفی مانند خطوط ریلی، تونل‌ها، پل‌ها و ایستگاه‌های قطار موجب مصرف فلزات می‌شود. به‌علاوه، نمی‌توان از تاثیر توسعه ظرفیت‌ها و فعالیت صنایع ریلی کشور در زمینه تولید و نوسازی واگن‌ها، تجهیزات و لوکوموتیوها بر بازار فلزات کشور غافل شد.
تونل‌ها، پل‌ها و گالری‌ها از جمله مهم‌ترین زیرساخت‌های احداث خطوط ریلی برون‌شهری محسوب می‌شوند که احداث آن‌ها با دشواری‌ها و پیچیدگی‌های فراوانی همراه است. همچون هر سازه دیگری، فلزات نقش نخست را در احداث این زیرساخت‌ها ایفا می‌کنند. تونل‌ها باید از پایداری مناسبی در طول زمان برخوردار باشند و به همین دلیل در ساخت آن‌ها از سیستم‌های نگهداری مختلفی استفاده می‌شود که عنصر اصلی اغلب آن‌ها فولاد است. پل‌ها نیز سازه‌هایی بزرگ هستند که غالباً در شرایط دشوار محیطی ساخته می‌شوند و باید از مقاومت مناسبی در مقابل تحمل وزن قطار برخوردار باشند. به همین دلیل، از شکل‌های مختلف مقاطع فولادی در احداث این زیرساخت‌ها استفاده می‌شود.
توسعه‌نیافتگی خطوط ریلی برون‌شهری متناسب با رشد صنعتی کشور، در سال‌های اخیر، همواره یکی از نگرانی‌های اصلی بخش صنعت و معدن کشور بوده است. بر اساس برنامه ۱۴۰۴ توسعه، طول خطوط ریلی کشور باید به دو برابر میزان کنونی برسد که با توجه به شرایط کنونی اقتصاد کشور و روند چند سال اخیر توسعه بخش راه‌آهن، تحقق آن منطقی به نظر نمی‌رسد و این مسئله دورنمای چالش‌برانگیزی را برای لجستیک و حملونقل کشور پدید می‌آورد. ریل‌های قطارها از جنس فولاد ساخته می‌شوند تا از مقاومت کافی در مقابل وزن سنگین قطارها برخوردار باشند. همچنین در ساخت تجهیزات مورد استفاده در خطوط ریلی برون‌شهری از مس، آلومینیوم و فولاد استفاده می‌شود. در گزارش پیشِ‌رو، تاثیرات توسعه خطوط ریلی برون‌شهری بر بازار فلزات کشور مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد.
ایستگاه‌های قطار یکی از مهم‌ترین زیرساخت‌های سیستم‌های راه‌آهن برون‌شهری محسوب می‌شوند. یک ایستگاه قطار شامل بخش‌های مختلف نظیر خطوط ریل، سوزن‌ها، سکوهای مسافری و بارگیری و نیز ساختمان بزرگی می‌شود که بخش‌های مختلف تجاری، اداری و رفاهی مجموعه را در خود جای می‌دهد. در احداث ایستگاه‌های قطار نیز، همچون سایر ساختمان‌ها و تاسیسات، فلزات مختلف از جمله فولاد، آلومینیوم و مس نقش اصلی را ایفا می‌کنند. به این موارد بایستی میزان فولاد مصرفی در خطوط ریل و سوزن‌ها را نیز افزود. با توجه به این مسئله، اثر احداث ایستگاه‌های جدید قطارهای برون‌شهری را می‌توان از منظر ارزش فلزات مصرفی مورد بررسی قرار داد.
طرح روی جلد، تصویر «ماشین دودی» به عنوان نمادی از صنایع ریلی کشور است. ماشین دودی نام نخستین قطار بین‌شهری ایران بود که تهران را به ری متصل می‌کرد. این قطار به دلیل انتشار بخار آب از دودکش آن، در بین عامه مردم به این نام شهرت یافت. می‌توان بهره‌برداری از این قطار در سال ۱۲۶۱ خورشیدی را سرآغاز ورود صنعت ریلی به کشور دانست. صنعتی که اگرچه امروز با چالش‌های بسیاری ازجمله تحریم‌ها، عدم دسترسی به تکنولوژی‌های روز و توسعه‌نیافتگی زیرساخت‌ها دست به گریبان است اما توانسته است در سال‌های اخیر بدون توقف در مسیر تامین نیاز داخلی کشور حرکت کند. مسیری که در دورنمای آن توسعه حمل و نقل ریلی، به عنوان زیرساخت اساسی توسعه صنعتی کشور دیده می‌شود.
امروزه احداث و توسعه خطوط قطارهای شهری یکی از اولویت‌های اصلی برنامه‌ریزی‌های شهرها و کلان‌شهرها محسوب می‌شود که می‌تواند بخش بزرگی از چالش‌های امروز نظیر رفت‌وآمد، مصرف انرژی، اتلاف زمان، ترافیک و حوادث رانندگی را مرتفع سازد. احداث خطوط مترو در شهرها غالبا به روش زیرزمینی انجام می‌شود و به همین دلیل، به سرمایهگذاری بالایی نیاز دارد. برای نگهداری و حفظ پایداری تونل‌های حفرشده، از تجهیزات و سیستم‌های مختلفی استفاده می‌شود که فولاد ماده اولیه اساسی اغلب آن‌هاست. ریل‌های نصب‌شده در تونل‌ها نیز از جنس فولاد هستند. با توجه به این مسئله، احداث خطوط قطارهای شهری از جنبه‌های مختلف موجب افزایش مصرف فلزات در کشور می‌شود.
در بخش‌های مختلف احداث یک ایستگاه مترو انواع گوناگونی از فلزات مصرف می‌شوند. فولاد ماده اولیه اصلی احداث سازه ایستگاه در زیر سطح زمین خواهد بود تا بتواند در طولانی‌مدت، پایداری ایستگاه را تضمین کند. به‌علاوه، در یک ایستگاه مترو، تجیهزات مختلفی برای سهولت استفاده و رفاه افراد پیش‌بینی می‌شود که بخش بزرگی از این تجهیزات نظیر صندلی‌ها، نرده‌ها و ... از انواع مختلف فولاد و همچنین آلومینیوم هستند. همچنین تجهیزات برق‌رسانی و روشنایی در ایستگاه‌های مترو نیز دیگر منبع مصرف فلزاتی نظیر مس، فولاد و آلومینیوم است.
در صنایع ریلی، همچون اغلب واحدهای صنعتی و تولیدی، ماشین‌آلات و تجهیزات مختلف و متعددی مشغول به کار هستند. به همین دلیل، تامین قطعات یدکی و مصرفی این تجهیزات مسئله‌ای مهم برای تولید پایدار و توسعه صنایع ریلی کشور محسوب می‌شود. در شرایطی که تحریم‌ها واردات قطعات یدکی صنایع ریلی را با محدودیت‌هایی مواجه ساخته‌اند، اتخاذ سیاست مناسب به منظور تولید داخلی این قطعات می‌تواند راهگشای صنایع ریلی کشور باشد. با توجه به حجم فلزات مصرفی در ساخت قطعات یدکی این صنایع، تاثیرات تولید داخلی آن را می‌توان از منظر تاثیرات آن بر بازار فلزات کشور نیز مورد بررسی قرار داد.
