مشاهده بیشتر
در بسته‌بندی محصولات آشامیدنی، خصوصا نوشیدنی‌های گازدار، لازم است از موادی استفاده شود که از پایداری مناسبی در مقابل عوامل شیمیایی و فیزیکی برخوردار باشند. به همین دلیل، امروز استفاده از قوطی‌های فلزی از جنس آلومینیوم و فولاد قلع‌اندود برای بسته‌بندی انواع محصولات نوشیدنی به‌شدت گسترش یافته است. رشد روزافزون تولیدات صنایع آشامیدنی کشور و تنوع این محصولات در سال‌های اخیر موجب شده است تا جهشی قابل توجه در تقاضای فلزاتی همچون آلومینیوم و فولاد پدید آید. تداوم روند رو به رشد این صنعت چشم‌اندازهای روشنی را پیشِ‌روی بازار فلزات کشور خواهد گشود.
فلزاتی همچون فولاد قلع‌اندود و آلومینیوم، به سبب استحکام و مقاومت بالا در مقابل عوامل فیزیکی و شیمیایی، مواد اولیه اصلی در بسته‌بندی انواع مواد غذایی محسوب می‌شوند. در سال‌های اخیر، ارزش تولیدات صنایع غذایی بسیار افزایش یافته است و با توجه به اهمیت بسیار بالای مسئله امنیت غذا، خصوصا در شرایط تحریم، پیش‌بینی می‌شود که این روندِ رو به رشد در سال‌های آینده نیز تداوم یابد. این تداوم پیشرفت، در کنار تاثیرات مثبت آن بر رشد اقتصادی و اشتغال‌زایی، در سال‌های پیشِ‌رو تاثیرات قابل توجهی بر مصرف انواع فلزاتی همچون آلومینیوم، فولاد و قلع خواهد داشت و پیش‌بینی می‌شود که مصرف فلزات در این عرصه در سال‌های آینده نیز تداوم یابد.
صنعت نوشیدنی در ایران، به رغم عملکرد تولیدی خوب، با چالش بزرگ تامین تکنولوژی دست و پنجه نرم می‌کند. صنعت ساخت ماشین‌آلات تهیه و تولید نوشیدنی‌ها فقط قادر به تامین بخشی از تقاضای ماشین‌آلات صنعت نوشیدنی کشور است و مابقی عملا از محل واردات تامین می‌شود. به علاوه، تحریم‌ها فشار مضاعفی بر تولیدکنندگان نوشیدنی کشور وارد آورده‌اند. صنعت ساخت ماشین‌آلات تهیه آشامیدنی‌ها نه‌تنها اندازه‌ای نسبتا کوچک دارد، بلکه سالانه فقط به میزان ۲/۶ میلیارد تومان (به ارزش تومان سال ۱۳۹۰) تولید می‌کند. از سوی دیگر، سهم تقاضای فلزات این صنعت نیز رقم چندان بزرگی نیست؛ مصرف سالانه ۹/۳ میلیون دلار فولاد، مس و آلومینیوم میانگین تقاضای این صنعت طی بیش از یک دهه اخیر بوده است. در مجموع، این صنعت، علاوه بر اندازه کوچک و تولید ماشین‌آلات با ارزش افزوده پایین، مزیت رقابتی با تامین‌کنندگان خارجی تکنولوژی ندارد و علاوه بر طول عمر پایین‌تر، بهای تمام‌شده تولید نوشیدنی را نیز افزایش می‌دهد.
مواد غذایی دلچسب و متنوعی از انواع پیش‌غذاها تا دسرهای شیرین در بازار کشور وجود دارد. تولید تنقلات، شیرینی‌جات، غذاهای نیمه‌آماده و آماده و بسیاری از محصولاتی که روزانه مصرف می‌شوند نیازمند تجهیزات و ماشین‌آلاتی هستند که تنها بخشی از آن‌ها را، در ساده‌ترین و پرکاربردترین شکلشان، تولیدکنندگان داخلی تامین می‌کنند. مطالعات نشان می‌دهد که سالانه بیش از ۹۰ میلیون دلار فلزات اساسی (فولاد، مس و آلومینیوم) برای ساخت ماشین‌آلات تولید مواد غذایی در ایران مصرف شده است. خودکفا نبودن کشور در ساخت تجهیزات صنعت غذا، به همراه ناتوانی در تولید بسیاری از این تجهیزات از منظر فنی، سبب شده است که صنعت ماشین‌آلات تولید مواد غذایی توسعه درخوری نداشته باشد.
صنعت تولید مواد غذایی و آشامیدنی در سال‌های اخیر رشد کمی و کیفی بسیار خوبی داشته و در اقتصاد کشور نیز سهم قابل توجهی کسب کرده است. روند رو به رشد این صنعت، افزایش مصرف فلزات را در ایجاد صنایع و همچنین بسته‌بندی محصولات غذایی و آشامیدنی تولید شده به همراه داشته است. با این وجود بخش قابل‌توجهی از ماشین‌آلات مورد نیاز این صنعت از خارج از کشور تامین می‌شوند. تصویر کنسرو نمادی از شرایط کنونی این صنعت است که برخلاف پر بودن و عملکرد بسیار مناسب در زمینه تولید و صادرات محصولات غذایی و آشامیدنی، خالی از ماشین‌آلات و تجهیزات ساخت داخل است.
صنعت نوشیدنی، در مقایسه با صنعت غذا، صنعتی نوظهور محسوب می‌شود که تجلی آن طی دو دهه اخیر و با بحران کمبود آب شدت یافته است. طی سال‌های گذشته و با اِعمال تحریم‌ها از سوی آمریکا، تامین مواد اولیه و قطعات و تجهیزات تولید از چالش‌های این صنعت بوده است. در این گزارش، با بررسی صنعت تولید تجهیزات و ماشین‌آلات مورد استفاده در صنایع آشامیدنی به عنوان راه‌حلی برای این چالش، میزان مصرف فلزات در این صنعت نیز برآورد می‌شود.
رشد و توسعه صنایع دریایی در ایران، علاوه بر ایجاد ارزش افزوده برای کشور، می‌تواند محرکی برای رشد بخش اعظمی از زنجیره تامین دیگر صنایع، همچون صنایع فلزی و صنایع تولیدکننده تجهیزات و ماشین‌آلات باشد. حتی رشد این صنایع به توسعه شرکت‌های خدماتی در بخش حمل‌ونقل دریایی نیز، به واسطه بهبود دسترسی به تامین قطعات و شناورها، کمک می‌کند. این در حالی است که توسعه فعالیت حمل‌ونقل دریایی، خود تقاضایی برای فلزات از محل قطعات یدکی و تجهیزاتی همچون جابه‌جاکننده‌ها و کانتینر ایجاد می‌کند. پتانسیل بالای ایران برای رشد این صنایع، به دلیل سهم بالای مرزهای آبی و فعالیت‌های صنعتی فراساحلی همچون استخراج نفت، می‌تواند نقش این صنایع را بسیار پررنگ‌تر کند.
صنایع دریایی از جمله صنایع استراتژیک کشور است که با وجود پتانسیل‌های گسترده و قابل توجه و نیز تأکیدات مکرر بر اقتصاد دریامحور، طی دوره‌های پنج‌ساله گذشته از برنامه‌های توسعه‌ای، چندان مورد توجه قرار نگرفته است. این در حالی است که برای برنامه‌های توسعه‌ای ششم و هفتم، در مجموع، سرمایهگذاری ۲۷.۵ میلیارد دلاری برای توسعه این صنایع در نظر گرفته شده است و در صورت تحقق این برنامه، کل مصرف فلزات اساسی طی دوره پیش‌بینی‌شده تا ۱۱.۳ میلیارد دلار افزایش خواهد یافت.
با توجه به اینکه بخش عمده‌ای از صنایع دریایی کشور به تعمیر و نوسازی اشتغال دارند، تامین قطعات یدکی در این صنایع اهمیت ویژه‌ای می‌یابد. این قطعات، که عمدتا از جنس فلزات اساسی هستند، یکی از منابع مهم در تعیین تقاضا و مصرف فلزات به حساب می‌آیند. برآوردها اندازه بازار مصرف داخلی فلزات در ساخت قطعات یدکی مورد استفاده صنایع دریایی را حدود ۶۰ میلیون دلار نشان می‌‌دهند. این در حالی است که در صورت تحقق برنامه چشم‌انداز ۱۴۰۴ از وضعیت صنایع دریایی و افزایش داخلی‌سازی این قطعات، پیش‌بینی می‌شود که این بازار با سرعت بیشتری از میزان مورد انتظار رشد کند.
کانتینرسازی، به عنوان یکی از بخش‌های وابسته به صنایع دریایی، سهم مهمی در مصرف فلزات (خصوصا فولاد) دارد. بر اساس پیش‌بینی‌ها، انتظار می‌رود که تا سال ۱۴۰۵، میزان مصرف فولاد ناشی از فعالیت تولیدی واحدهای کانتینرسازی، نسبت به رقم برآوردشده برای سال ۱۳۹۷، رشد دوبرابری داشته باشد؛ هرچند میزان فعالیت این بخش از صنعت، که به شرایط تجاری کشور وابسته است، تحت تاثیر عواملی همچون تحریم‌های بین‌المللی و نیز شیوع ویروس کرونا قرار گرفته است و هر گونه تغییری در این عوامل می‌تواند میزان پیش‌بینی‌شده را افزایش یا کاهش دهد.
در سال‌های گذشته، رونق صنعت ساخت و تعمیر قایق‌های تفریحی و ورزشی موجب شده بود تا تقاضای مناسبی برای فلزات، خصوصا فولاد، در کشور ایجاد شود که این امر دورنمای روشنی را برای بازار فلزات کشور پدید می‌آورد. اما به‌یکباره رکود قابل توجهی در این صنعت ایجاد شد. این رکود متقابلا بر مصرف فلزات در این عرصه نیز اثرگذار بود و موجب شد تا افت شدیدی در تقاضای فولاد کشور پدید آید. این رکود، که در سال‌های اخیر نیز ادامه یافته است، در کنار تاثیرات سوء آن بر اقتصاد و اشتغال کشور، موجب شده است تا امروز بخش بزرگی از تقاضای بالقوه برای فلزات نیز بدون استفاده باقی بماند؛ در صورتی که اگر برنامه‌ریزی مناسبی به منظور توسعه این صنعت سودآور تحقق می‌یافت، امروز تقاضای قابل توجهی برای انواع محصولات فلزی در کشور ایجاد می‌شد.
فلزات از دیرباز نقش اصلی را در ساخت کشتی‌های مختلف ایفا می‌کرده‌اند. در گذشته، به منظور جلوگیری از ورود آب و نیز برای دستیابی به استحکام و مقاومت بالا در مقابل شرایط دشوار دریانوردی، از فلزات گوناگونی در ساخت کشتی‌ها استفاده می‌شد. امروز نیز، به‌رغم پیشرفت‌ها در زمینه تولید مواد مختلف، کماکان فولاد اصلی‌ترین عنصر ساخت کشتی‌ها برشمرده می‌شود. ساخت انواع کشتی‌های بزرگ و بسیار سنگین، که بخش عمده وزن آن‌ها را فولاد تشکیل می‌دهد، نمایانگر تقاضای بسیار بالای صنعت کشتی‌سازی برای فلزات گوناگون، خصوصا فولاد است و در همین راستا، برنامه‌ریزی برای توسعه صنعت کشتی‌سازی کشور موجب خواهد شد تا تقاضای قابل توجهی برای این فلز ارزشمند در داخل کشور ایجاد شود.
