مشاهده بیشتر
امروزه صنعت حمل‌ونقل به جزئی جدایی‌ناپذیر در توسعه اقتصادی کشورها بدل شده و در این بین، صنعت حمل‌ونقل دریایی سهم انکارناپذیری را به خود اختصاص داده است، به طوری که امروزه حدود ۹۰ درصد حمل کالا در تجارت‌های بین‌المللی به شیوه دریایی صورت می‌پذیرد. بر این اساس، کانتینرها به عنوان یکی از اجزای مهم حمل‌ونقل دریایی، نقشی پررنگ را در این صنعت ایفا می‌کنند. از طرف دیگر، سرمایهگذاری در هر صنعت یکی از ملاک‌های توسعه آن صنعت بر شمرده می‌شود و این توسعه با مصرف فلزات امکان‌پذیر خواهد بود. بنابراین صنعت کانتینرسازی نقش تأثیرگذاری در میزان مصرف فلزات دارد. با توجه به اینکه ایران کشوری دریایی محسوب می‌شود و نیز با توجه به حجم حمل‌ونقل دریایی کشور به وسیله کانتینر، توسعه این صنعت برای ایران نیز اهمیت دارد.
دروازه‌های آبی ایران فرصت ارتباط دریایی با بسیاری از بازارهای جهانی را از دوران کهن فراهم ساخته و در کنار موقعیت جغرافیایی منحصربه‌فرد، کشور را در مسیر شاهراه‌های اصلی ترانزیت بین‌المللی قرار داده است. در نتیجه، طی سال‌های ۱۳۸۵ تاکنون، سالانه حدود ۹۵۰ میلیارد تومان (با ارزش ریال ۱۳۹۰) در بخش زیرساخت بندری کشور سرمایهگذاری شده که حدود ۴۸ درصد از آن متعلق به بخش خصوصی بوده است. این حجم از سرمایهگذاری در حوزه توسعه و نوسازی بنادر کشور تقاضای سالانه ۳۷ میلیون دلاری فلزات اساسی را برای کشور به همراه داشته که برآورد می‌شود کاملاً از محل داخل تامین شده است.
در گذشته معمولا قایق‌ها در صنعت ماهی‌گیری و به صورت سنتی مورد استفاده قرار می‌گرفتند، ولی امروزه با پیشرفت تکنولوژی، کاربری‌شان تغییر کرده و گرایش آن‌ها به سمت کاربری تفریحی و ورزشی افزایش یافته است، به طوری که انواع مختلفی از قایق‌هایی صرفاً با کاربری تفریحی و ورزشی در جهان ساخته می‌شود. در کشور ما نیز طی سال‌های اخیر توجه به بخش گردشگری و بالطبع گردشگری دریایی افزایش داشته است. مصرف قابل ملاحظه و چشمگیر انواع فلزات در احداث واحدهای ساخت قایق‌ها موجب می‌شود تا برنامه‌ریزی به منظور توسعه واحدهای مذکور ظرفیت‌های خوبی را برای بازارهای داخلی فلزاتی همچون فولاد، آلومینیوم و مس ایجاد کند. با توجه به این مسئله، در این گزارش به توسعه و سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده در صنعت ساخت قایق‌های ورزشی و تفریحی و تاثیرات آن در در بازارهای داخلی فلزات پرداخته می‌شود.
صنعت قطعات و تجهیزات مورد استفاده صنایع دریایی، که تولیدکننده تجهیزاتی همچون فانوس دریایی، شناوه‌ها و ضربه‌گیرهای بنادر است، یکی از تامین‌کنندگان مهم صنایع دریایی به شمار می‌آید و از همین لحاظ، رشد و توسعه آن تا حد زیادی وابسته به صنایع دریایی است. صرف‌نظر از برخی محصولات این صنعت همچون فانوس و شناوه که در ساخت آن از فلز استفاده می‌شود، احداث و توسعه این بخش از صنعت، خود مستلزم مصرف فلزاتی همچون فولاد، آلومینیوم و مس است. با توجه به رشد مورد انتظار از ظرفیت‌های این صنعت، پیش‌بینی می‌شود که ارزش فلزات مصرف‌شده این بخش سالانه ۱.۳ درصد رشد کند.
یکی از صنایع دریاییِ دارای نقش زیرساختی، صنعت سازه‌های شناور است. سازه‌های تولیدی این صنعت به منظور تامین زیرساخت‌های لازم برای صنایع ساحلی (نظیر بنادر) و فراساحلی (نظیر نفت و گاز) مورد استفاده قرار می‌گیرند. اگرچه تولید سازه‌های شناور نیازمند مصرف فلزات اساسی نظیر فولاد، آلومینیوم و مس است، ایجاد ظرفیت تولید این سازه‌ها نیز به خودی خود به فلزات نیاز دارد. وابستگی قابل ملاحظه توسعه صنعت سازه‌های شناور به رشد تقاضای صنایع ساحلی و فراساحلی سبب شده است تا سرمایهگذاری در این صنعت و به دنبال آن، مصرف فلزات سیری شناور داشته باشد.
با در نظر گرفتن جایگاه خاص صنعت نفت در ایران و حوزه بی‌نظیر نفتی خلیج فارس و کشورهای ساحلی آن و تردد کشتی‌های متعدد حمل نفت در منطقه، ایجاد امکانات و تجهیزات مناسب برای ساخت و تعمیر انواع شناورهای کوچک و متوسط ضروری است. همچنین با وجود مرزهای گسترده در حاشیه دریای خزر، خلیج فارس و دریای عمان، صنعت قایق‌سازی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. بنابراین هر گونه پیشرفت در این صنعت می‌تواند همزمان صنایع وابسته در کشور از قبیل صنعت فلزات اساسی مانند فولاد، مس و آلومینیوم و صنعت تجهیزات و ماشین‌آلات و قطعات مرتبط را فعال کند و ضمن ایجاد اشتغال، زمینه‌ساز پیشرفت و ورود تکنولوژی‌های نوین در صنایع دریایی شود.
حمل‌ونقل دریایی یکی از مهم ترین روش‌های مبادلات بین المللی است که به دلیل حجم بسیار بالای جابه‌جایی کالا و نیز صرفه اقتصادی، به یکی از مناسب ترین روش های حمل کالا بدل شده است. از کشتی به عنوان یک شناور بزرگ برای ترابرد مسافر و بار روی آب‌های آزاد یا رودخانه و دریاچه‌های پهناور استفاده می‌شود. صنعت کشتی‌سازی در جهان یکی از صنایع اساسی و مادر تلقی می‌شود و به سبب ماهیت فنی و تخصصی‌اش، از جایگاه ویژه‌ای در اقتصاد دنیا برخوردار است. در صنعت کشتی‌سازی، تکنولوژی‌های پیشرفته، دستگاه‌های حساس و حفاظتی و حتی سادهترین فعالیت‌های صنعتی کاربرد دارند و به همین دلیل، توسعه این صنعت تاثیراتی چشمگیر در تقاضای داخلی فلزات خواهد داشت. این صنعت ترکیبی از موتورسازی، تراشکاری، ورق‌کاری، جوشکاری، ساخت تجهیزات، نورد و ریخته‌گری است. به همین علت، کشتی‌سازی از صنایع پایهای تلقی می‌شود و نیازمند دانش و تخصص لازم است. کشتی‌سازی مجموعه‌ای از رشتههای مختلف صنعتی سبک و سنگین، صنعتی چندمنظوره و استراتژیک است. در گزارش حاضر به بررسی روند توسعه ظرفیت‌های کشتی‌سازی و تاثیرات آن بر تقاضای داخلی فلزات پرداخته می‌شود.
ایران، با داشتن خط‌های ساحلی در شمال و جنوب كشور و نیز مسیرهای حمل‌ونقل، پتانسیل بالایی برای رشد و توسعه صنایع دریایی دارد. این صنایع، به علت ارتباط نزدیک با ساير صنایع کشور، می‌توانند منجر به رونق سایر بخش‌های صنعت شوند. با این حال و بر خلاف انتظارات، ارزش افزوده این صنعت طی سال‌های ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۷ تقریبا ثابت و برابر یک هزار و ۷۳۰ میلیارد ریال (بر پایه قیمت ثابت ۱۳۹۰) بوده است. این در حالی بود که ارزش صادرات این صنعت جهش قابل توجهی را در سال ۱۳۹۷ تجربه کرد و بیشترین سهم صادرات صنایع دریایی از کل صادرات غیرنفتی در این سال ثبت شد. بخش عمده‌ای از صادرات ایران به کشورهایی بوده که به‌رغم ارزش صادراتی بالا، صادرات به آن‌ها در اطلاعات گمرک ایران گزارش نشده است. در این حالت، یا کشور مقصد قابل شناسایی نبوده و یا به منظور حفظ اطلاعات شرکت صادرکننده، کشور مبدا از افشای اطلاعات خودداری کرده است.
فعالیت و توسعه صنایع دریایی می‌تواند تقاضای گسترده‌ای برای فلزات مختلف ایجاد کند. ایران، با بهره بردن از موقعیت ممتاز جغرافیایی و خطوط گسترده ساحلی، از پتانسیل مناسبی برای توسعه صنایع دریایی برخوردار است، اما بررسی روند سال‌های اخیر این صنعت نشان می‌دهد که ایران نتوانسته است در حوزه دریا به شناگر قابلی تبدیل شود و بدون برنامه‌ریزی و جهت‌گیری مشخص، تنها در شرایط کنونی خود شناور مانده است. قطب‌نمای دریایی نوع خاصی از این تجهیز است که به جای شمال مغناطیسی، شمال حقیقی را نشان می‌دهد. تصویر قطب‌نمای دریایی در واقع تعبیری از لزوم سیاست‌گذاری و تبیین مسیر دقیق و درست (شمال حقیقی، نه شمال مغناطیسی) برای توسعه صنایع دریایی کشور است که تحقق این مهم رونق قابل ملاحظه‌ای را در بازار فلزات کشور ایجاد خواهد کرد.
لوله‌های مورد استفاده در خطوط انتقال خوراک صنایع پتروشیمی از جنس فولاد هستند. از آنجا که برخی از واحدهای فعال در صنعت پتروشیمی ایران در نواحی دور از ذخایر نفت و گاز کشور واقع شده‌اند، تامین خوراک آن‌ها مستلزم احداث خطوط طولانی انتقال خوراک است. با توجه به برنامه‌ریزی‌های گسترده در زمینه توسعه صنایع پتروشیمی کشور در سال‌های آینده و نیز بر اساس جانمایی این پروژه‌ها در نواحی مختلف کشور، به نظر می‌رسد تقاضای زیادی برای احداث خطوط لوله ایجاد می‌شود که این مسئله دورنمای مناسبی را برای رشد تقاضای صنعت فولاد در سال‌های آینده فراهم خواهد کرد. در گزارش پیشِ‌رو به روند توسعه خطوط تامین خوراک برای صنایع پتروشیمی و تاثیرات آن بر مصرف فولاد کشور پرداخته می‌شود.
ایجاد و توسعه صنایع پایین‌دستی پتروشیمی، در بخش‌های ساخت‌وساز، تامین ماشین‌آلات، تامین زیرساخت، حمل‌ونقل و... برای فلزات تقاضای قابل توجهی ایجاد می‌کند. کلیه صنایعی که از محصولات پتروشیمی به عنوان ماده اولیه استفاده می‌کنند، از قطعات پلاستیکی تا لاستیک خودرو، همگی در این بخش قرار می‌گیرند. به موازات توسعه صنایع پتروشیمی مادر در کشور، صنایع پایین‌دستی پتروشیمی کشور نیز درحال‌توسعه است. با توسعه این صنایع به سبب به‌کارگیری ماشین‌آلات و تجهیزات گوناگون و همچنین لزوم تامین زیرساخت‌های تامین مواد اولیه برای این واحدها، تقاضا برای مصرف فلزات اساسی مختلف همچون فولاد، آلومینیوم و مس به عنوان ماده اولیه اصلی تولید ماشین‌آلات و ساخت‌وساز سازه‌های صنعتی افزایش خواهد یافت. در گزارش پیشِ‌رو به بحث تاثیرات توسعه صنایع پایین‌دستی پتروشیمی بر رشد بازار فلزاتی همچون فولاد و آلومینیوم پرداخته می‌شود.
در جهان امروز، لازمه بقا و توسعه هر صنعت، برنامه‌ریزی در راستای تامین قطعات یدکی و مواد مصرفی آن است. واحدهای پتروشیمی و پالایش نفت و گاز، به عنوان یکی از بخش‌های اثرگذار در اقتصاد جهان، مجموعه‌ای پیوسته از فرایندها و تجهیزات مختلف را در خود جای می‌دهند. از این رو، توسعه صنایع پشتیبان بخش پتروشیمی نقشی تعیین‌کننده در عملکرد واحدهای پتروشیمی کشورها خواهد داشت؛ زیرا تامینِ به‌موقع و مناسب قطعات یدکی و مواد مصرفی مورد نیاز در بهبود فرایند تولید و کاهش قیمتِ تمام‌شده محصولات نقشی کلیدی خواهد داشت. این مسئله در مورد صنعت پتروشیمی ایران، که سال‌هاست با چالش تحریم‌ها دست و پنجه نرم می‌کند، اهمیت بیشتری دارد و توسعه این بخش، عنصری کلیدی برای توسعه و افزایش بهره‌وری صنعت پتروشیمی کشور به شمار خواهد رفت.
