مشاهده بیشتر
هزینه‌های تامین برق بیشترین سهم از هزینه‌های بخش یوتیلیتی واحدهای پتروشیمی را دارند. از این رو، اتخاذ استراتژی مناسبی به منظور کاهش این هزینه‌ها در طول سال‌های آتی و همزمان با توسعه این صنعت دور از انتظار نخواهد بود. بر اساس برآوردها و میزان رشد مورد انتظار از صنعت پتروشیمی، به افزایش حداقل پانصدمگاواتی ظرفیت تولید برق نیاز خواهد بود و این میزان، تقاضای سه فلز اصلی یعنی فولاد، آلومینیوم و مس را از این بخش در مجموع بیش از ۳۰ درصد افزایش خواهد داد.
امروزه بسیاری از کشورها سعی دارند از طریق توسعه صنایع پتروشیمی خود، منابع خام انرژی را به محصولات با ارزش افزوده بالاتر تبدیل کنند، چنان‌که در اغلب کشورهای توسعه‌یافته، عمده مبادلات تجاری در حوزه نفت و گاز بر مبنای محصولات تبدیلی و نهایی صورت می‌گیرد. فرایندهای تبدیل منابع نفت و گاز غالبا در مجتمع‌های پتروشیمی، که دارای تاسیسات و تجهیزات پیشرفته هستند، صورت می‌گیرد؛ از این رو، می‌توان گفت یکی از نخستین لازمه‌های توسعه صنعت پتروشیمی و جلوگیری از خام‌فروشی نفت و گاز، استفاده از تجهیزاتی دقیق و مطلوب است. هر قدر سهم تامین داخل تجهیزات پتروشیمی افزایش یابد، تقاضای داخلی برای فلزات نیز افزایش خواهد یافت. گزارش حاضر به بررسی انواع ماشین‌آلات و تجهیزات صنعت پتروشیمی می‌پردازد.
صنعت پتروشیمی به سبب نیاز به حجم بزرگی از تاسیسات و تجهیزات، محرکی بزرگ برای فلزات بازار محسوب می‌شود. این صنعت، همواره یکی از بخش‌های اساسی برنامه‌های توسعه‌ای کشور بوده که این امر دورنمای روشنی را برای فلزات ایجاد می‌کند. حرکت سوزن روی شیار‌های صفحه گرامافون، باعث ایجاد لرزش در صفحه و تولید صدا می‌شود. اگر بین سوزن و صفحه فاصله‌ای وجود داشته باشد صرفا با چرخش صفحه، آهنگی نیز پخش نخواهد شد. فاصله بین سوزن و صفحه در عکس روی جلد، تعبیری از فاصله بین اهداف محقق شده صنعت پتروشیمی و اهداف تعیین شده در اسناد بالادستی است که باعث شده آهنگ دلنشین توسعه که تاثیر مستقیم بر بازار فلزات دارد، طنین‌انداز نشود.
صنعت پتروشیمی یکی از مهم‌ترین بخش‌های زنجیره نفت و گاز است که ارزش افزوده بالایی را در کشور به همراه دارد. به لحاظ اهمیت این صنعت، تجهیزات و قطعات مورد استفاده در صنعت پتروشیمی نیز اهمیت به‌سزایی دارد؛ زیرا به دلیل بزرگی مقیاس این صنعت، در صورت افزایش تامین داخلی تجهیزات، رونق زیادی در صنایع تولیدی ایجاد می‌شود و تقاضا برای بخش‌های تامین‌کننده آن نظیر فلزات افزایش خواهد یافت. بررسی وضعیت حال حاضر و آینده ماشین‌آلات و تجهیزات به‌کاررفته در صنعت پتروشیمی می‌تواند نمایی از میزان تقاضای داخلی فلزات از این بخش را نشان دهد؛ دیگ‌های بخار و بویلرهای صنعتی تجهیزاتی هستند که در صنعت پتروشیمی نقش مهمی دارند.
توسعه صنعت پتروشیمی تقاضایی را برای فلزات از جوانبی مختلف ایجاد می‌کند که اصلی‌ترین بخش آن را می‌توان تجهیزات مورد استفاده در واحدهای پتروشیمی برشمرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که بخش عمده‌ای از این تجهیزات از منابع خارجی تامین می‌شود. با وجود این، تولیدکنندگان داخلی که تقریبا سهمی یک‌چهارمی از تامین تجهیزات پتروشیمی را دارا هستند، نزدیک به یک درصد از کل بازار سه فلز اساسی فولاد، آلومینیوم و مس را تشکیل می‌دهند. انتظار می‌رود که با تداوم رشد بومی‌سازی، بتوان این میزان را تا ۳.۵ درصد افزایش داد.
بدون شک باید صنعت پتروشیمی را یکی از اصلی‌ترین صنایع ایجادکننده ارزش افزوده کشور دانست. همین موضوع سبب شده است تا بسیاری برای شکوفایی اقتصاد کشور چشم امید به این صنعت بدوزند و روی کاغذ، این صنعت را در چنان جایگاه رفیعی تصور کنند که عملا دستیابی به آن غیرممکن و یا بسیار پرمخاطره باشد. هرچند در مسیر توسعه پتروشیمی کشور امید چندانی به تحقق اهداف تعیین‌شده آن نیست، بهره‌مندی صنایع ذی‌نفعی چون تولیدکنندگان فلزات و سازندگان تجهیزات از تراژدی مقصد ناکجاآباد پتروشیمی خواهد کاست و مرهمی بر درد اقتصاد کشور خواهد بود.
صنعت پتروشیمی نقشی تعیین‌کننده در اقتصاد جهان ایفا می‌کند. توسعه این صنعت، خصوصا در کشورهایی که از ذخایر نفت و گاز بهره‌مند هستند، فرصت‌های بسیاری را برای جلوگیری از خام‌فروشی و ایجاد ارزش افزوده بیشتر فراهم می‌سازد. در ایران نیز، به عنوان کشوری نفت‌خیز، ظرفیت‌های مناسبی برای توسعه صنعت پتروشیمی وجود دارد، اما لازمه دستیابی به این امر، در گام نخست، تامین تجهیزات مورد نیاز آن از جمله پمپ‌ها، کمپرسورها و شیرآلات است. بررسی‌های صورت‌گرفته نشان می‌دهند که در سال‌های اخیر برنامه‌ریزی‌های مناسبی برای توسعه ظرفیت‌های تولید پمپ‌ها، کمپرسورها و شیرآلات انجام شده و این امر دورنمای مناسبی را برای صنایع تولیدکننده این تجهیزات ایجاد کرده است.
موتورها و توربین‌ها از مهم‌ترین ماشین‌آلات مورد استفاده در صنایع مختلف هستند که طراحی، ساخت و بهره‌برداری از آن‌ها پیچیدگی‌های خاصی دارد و تکنولوژی پیشرفته‌ای را می‌طلبد. صنعت پتروشیمی یکی از صنایعی است که در فرایند تولید آن به میزان زیادی از توربین‌ها و ماشین‌آلات گوناگون با ابعاد و شکل‌های مختلف استفاده می‌شود. به همین دلیل، توسعه صنعت ساخت این تجهیزات، در کنار تامین نیاز صنایع داخلی و کاهش وابستگی به واردات، می‌تواند زمینه مناسبی را برای رشد صادرات و ارزآوری به کشور، خصوصا در شرایط کنونی تحریم، فراهم سازد. در سال‌های اخیر برنامه‌ریزی مناسبی برای توسعه واحدهای تولیدکننده توربین‌ها و موتورها انجام شده است و برخی از این صنایع توانسته‌اند خود را در زمره صنایع توسعه‌یافته جهان قرار دهند.
صنعت پتروشیمی، به عنوان یکی از بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین صنایع مصرف‌کننده فلز، همواره اهمیت داشته و با توجه به مزیت‌های ایران در زمینه ذخایر گاز و دسترسی به آّب‌های آزاد، زمینه رشد و توسعه این صنعت فراهم بوده است. همچنین در پی افزایش ظرفیت صنعت پتروشیمی، با توجه به مزیت‌های موجود و احداث واحدهای جدید، بازار مصرف فلزات افزایش تقاضا داشته است.
احداث واحدهای بزرگ پتروشیمی مستلزم تامین تجهیزاتی پیشرفته و پیچیده است. به طور کلی صنعت پتروشیمی طیف وسیعی از تجهیزات و ماشین‌آلات صنعتی را در خود جای می‌دهد. تجهیزات مورد استفاده در صنعت پتروشیمی به عنوان تجهیزات فرایندی شناخته می‌شوند که کاربردهای مختلفی همچون ذخیره‌سازی، کنترل جریان و نگهداری واکنش‌های شیمیایی دارند. در گزارش حاضر، تجهیزات عامِ کاربردی در صنایع پتروشیمی بررسی شده‌اند. میانگین استفاده از تجهیزات ساخت داخل با کاربرد عام در صنایع پتروشیمی طی چند سال گذشته حدود ۴۳ درصد بوده است.
صنعت پتروشیمی کشور با رویکرد کاهش خام‌فروشی و تکمیل زنجیره ارزش نفت و گاز پایه‌گذاری شده و توسعه یافته است. ظرفیت تولید محصولات پتروشیمی ایران سهمی ۴ درصدی از ظرفیت کل جهان را دارد. همچنین با ارزش تولید بیش از ۱۱۴ هزار میلیارد تومان محصولات پتروشیمی و شیمیایی در سال ۱۳۹۶، سهم آن از بخش صنعت کشور ۱۶ درصد است؛ این در حالی است که ارزش افزوده این بخش، با میانگین ۱۸ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومانی (ثابت سال ۱۳۹۰)، تنها ۳ درصد از اقتصاد ایران را تشکیل می‌دهد. با توجه به ذخایر فراوان گاز طبیعی کشور، این سهم ناچیز محسوب می‌شود و حرکت به سمت افزایش ظرفیت و تولید محصولات انتهایی زنجیره ضروری است.
محصولات صنعت پتروشیمی زندگی انسان مدرن امروزی را احاطه کرده است. تقریبا به هر سویی که چشم دوخته شود محصولات این صنعت از قبیل انواع پلاستیک‌ها، لاستیک‌ها، الیاف سنتزشده و ... را می‌توان یافت. صنعت پتروشیمی یکی از بزرگ‌ترین صنایع مصرف‌کننده انرژی در جهان به شمار می‌آید، به طوری که بر اساس برآوردهای آژانس بین‌المللی انرژی، حدود ۱۴ درصد از کل نفت و همچنین حدود ۸ درصد از کل گاز طبیعی جهان توسط این صنعت به مصرف می‌رسد و بالغ بر نیمی از کل انرژی مصرفی این صنعت به عنوان ماده اولیه ورودی برای تبدیل به محصولاتی دیگر مصرف می‌شود. هرچند عمده توجهات به این صنعت به سبب مصرف انرژی بالای آن است، اما در این گزارش به نقشِ کمتر دیده‌شده آن در ایجاد تقاضا برای فلزات نگاه می‌شود.
