مشاهده بیشتر
موتورها و توربینها از مهمترین ماشینآلات مورد استفاده در صنایع مختلف هستند که طراحی، ساخت و بهرهبرداری از آنها پیچیدگیهای خاصی دارد و تکنولوژی پیشرفتهای را میطلبد. صنعت پتروشیمی یکی از صنایعی است که در فرایند تولید آن به میزان زیادی از توربینها و ماشینآلات گوناگون با ابعاد و شکلهای مختلف استفاده میشود. به همین دلیل، توسعه صنعت ساخت این تجهیزات، در کنار تامین نیاز صنایع داخلی و کاهش وابستگی به واردات، میتواند زمینه مناسبی را برای رشد صادرات و ارزآوری به کشور، خصوصا در شرایط کنونی تحریم، فراهم سازد. در سالهای اخیر برنامهریزی مناسبی برای توسعه واحدهای تولیدکننده توربینها و موتورها انجام شده است و برخی از این صنایع توانستهاند خود را در زمره صنایع توسعهیافته جهان قرار دهند.
صنعت پتروشیمی، به عنوان یکی از بزرگترین و قدیمیترین صنایع مصرفکننده فلز، همواره اهمیت داشته و با توجه به مزیتهای ایران در زمینه ذخایر گاز و دسترسی به آّبهای آزاد، زمینه رشد و توسعه این صنعت فراهم بوده است. همچنین در پی افزایش ظرفیت صنعت پتروشیمی، با توجه به مزیتهای موجود و احداث واحدهای جدید، بازار مصرف فلزات افزایش تقاضا داشته است.
احداث واحدهای بزرگ پتروشیمی مستلزم تامین تجهیزاتی پیشرفته و پیچیده است. به طور کلی صنعت پتروشیمی طیف وسیعی از تجهیزات و ماشینآلات صنعتی را در خود جای میدهد. تجهیزات مورد استفاده در صنعت پتروشیمی به عنوان تجهیزات فرایندی شناخته میشوند که کاربردهای مختلفی همچون ذخیرهسازی، کنترل جریان و نگهداری واکنشهای شیمیایی دارند. در گزارش حاضر، تجهیزات عامِ کاربردی در صنایع پتروشیمی بررسی شدهاند. میانگین استفاده از تجهیزات ساخت داخل با کاربرد عام در صنایع پتروشیمی طی چند سال گذشته حدود ۴۳ درصد بوده است.
صنعت پتروشیمی کشور با رویکرد کاهش خامفروشی و تکمیل زنجیره ارزش نفت و گاز پایهگذاری شده و توسعه یافته است. ظرفیت تولید محصولات پتروشیمی ایران سهمی ۴ درصدی از ظرفیت کل جهان را دارد. همچنین با ارزش تولید بیش از ۱۱۴ هزار میلیارد تومان محصولات پتروشیمی و شیمیایی در سال ۱۳۹۶، سهم آن از بخش صنعت کشور ۱۶ درصد است؛ این در حالی است که ارزش افزوده این بخش، با میانگین ۱۸ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومانی (ثابت سال ۱۳۹۰)، تنها ۳ درصد از اقتصاد ایران را تشکیل میدهد. با توجه به ذخایر فراوان گاز طبیعی کشور، این سهم ناچیز محسوب میشود و حرکت به سمت افزایش ظرفیت و تولید محصولات انتهایی زنجیره ضروری است.
محصولات صنعت پتروشیمی زندگی انسان مدرن امروزی را احاطه کرده است. تقریبا به هر سویی که چشم دوخته شود محصولات این صنعت از قبیل انواع پلاستیکها، لاستیکها، الیاف سنتزشده و ... را میتوان یافت. صنعت پتروشیمی یکی از بزرگترین صنایع مصرفکننده انرژی در جهان به شمار میآید، به طوری که بر اساس برآوردهای آژانس بینالمللی انرژی، حدود ۱۴ درصد از کل نفت و همچنین حدود ۸ درصد از کل گاز طبیعی جهان توسط این صنعت به مصرف میرسد و بالغ بر نیمی از کل انرژی مصرفی این صنعت به عنوان ماده اولیه ورودی برای تبدیل به محصولاتی دیگر مصرف میشود. هرچند عمده توجهات به این صنعت به سبب مصرف انرژی بالای آن است، اما در این گزارش به نقشِ کمتر دیدهشده آن در ایجاد تقاضا برای فلزات نگاه میشود.
بخش صنعت از مهمترین عرصهها در زمینه رشد و پیشرفت اقتصادی هر کشور به شمار میرود. کشورها عمدتا بر اساس عملکرد اقتصادی و در ادامه، در قسمتهای جزئیتری از قبیل صنعت و زیرشاخههای آن ارزیابی میشوند. پویایی این بخش نقش قابل توجهی در اقتصاد کشورهای جهان دارد. بنابراین توجه به عملکرد بخشهای مختلف صنعت، بهویژه تولید ماشینآلات و تجهیزات صنعتی، اهمیت دارد. از این رو، گزارش حاضر به بررسی تولید ماشینآلات و تجهیزات صنعتی و شاخص تولید آنها در جهان میپردازد.
در عصر کنونی که بسیاری از کشورها با چالش عدم دسترسی به منابع اولیه کافی برای صنایع خوراکی و آشامیدنی خود مواجه هستند، مسئله افزایش بهرهوری این صنایع از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. به همین دلیل، امروزه نخستین زیربنای اساسی توسعه صنایع غذایی و آشامیدنی در هر کشور دسترسی به تجهیزات و ماشینآلات مناسب مورد استفاده در این بخش است. در ایران نیز وجود پتانسیلهای فراوان برای رشد صنایع غذایی و آشامیدنی زمینه مناسبی را برای توسعه صنایع تولیدی ماشینآلات این حوزه فراهم آورده است تا با افزایش ظرفیت تولیدات، هم نیاز داخل را برطرف کنند و هم با افزایش صادرات، نقش بزرگی در ارزآوری به کشور داشته باشند.
حدود ۲۵۰ سال پیش، پس از اختراع ماشین بخار، بشر توانست به سرعت ماشینآلات صنعتی لازم برای تولید تجاری را توسعه و کمیت و کیفیت آن را افزایش دهد. طی دهههای گذشته، صنایع ماشینسازی و تولید تجهیزات صنعتی کشور توسعه یافته است، اما همچنان با کشورهای صنعتی فاصله زیادی دارد. برای تبدیل شدن به یکی از کشورهای پیشرو در این زمینه، راه درازی باید پیمود که همت آن فراهم است، اما موانع متعددی باعث شده تا این صنعت به رشد کافی برای تامین نیاز کشور نرسد. تصویر ماشین بخار روی جلد سمبلی از این صنعت است که بدون وجود بخار، یعنی قوانین حمایتکننده و مشوقهای ویژه، ارتباطات جهانی برای انتقال تکنولوژی، صادرات و......، نمیتواند به فعالیت خود ادامه دهد.
در جهان رقابتی امروز، استفاده از تکنولوژیهای روز و مکانیزاسیون از اهمیت بسیار بالایی برخوردار شده است. در این میان، دو بخش ساختمان و معدن بیشتر از سایر بخشها به استفاده از ماشینآلات و تجهیزات مناسب وابستهاند. بهکارگیری ماشینآلات مناسب در این صنایع میتواند تا حد زیادی بر سودآوری کل پروژهها بیفزاید. در ایران، صنعت تولید ماشینآلات معدنی و ساختمانی قدمتی طولانی دارد و بخشی از ماشینآلات مورد نیاز این صنایع در داخل کشور تامین میشود. با این حال، در سالهای اخیر، این صنعت شرایط مناسبی از نظر ایجاد ارزش افزوده نداشته است و با فرض تداوم شرایط کنونی، نمیتوان چشمانداز روشنی را برای توسعه آن متصور بود.
توسعه روزافزون صنعت و پیشرفتهای تکنولوژی چشماندازهای روشنی را پیشِروی بازارهای جهانی فلزات ترسیم کرده است. از این رو، اغلب کشورها سعی دارند تا با رشد صنعت فلزات اساسی خود، جایگاهی مناسب را در آینده اقتصاد جهان به خود اختصاص دهند. در این فضای رقابتی، اهمیت استفاده از فناوریهای نوین در ماشینآلات و تجهیزات مورد استفاده در این صنایع از اهمیت دوچندانی برخوردار شده است. در ایران نیز پتانسیل بسیار مناسبی برای توسعه صنعت فلزات اساسی وجود دارد و تولید و بهکارگیری ماشینآلات و تجهیزات مناسب در این عرصه زمینه مناسبی را برای افزایش صادرات و تولید ناخالص داخلی پدید خواهد آورد.
در شرایطی که تحریمها، صادرات نفت و به دنبال آن درآمد کشور را در تنگنا قرار دادهاند، فرصت مناسبی برای دیگر صنایع فراهم شده است تا با افزایش تولیدات و ایجاد ارزش افزوده بیشتر در محصولات خود، جایگاهی مناسب در اقتصاد کسب کنند و از وابستگی کشور به نفت بکاهند. اما این صنایع نیز در مسیر توسعه خود با چالشهای گوناگونی از جمله تامین ماشینآلات مواجه هستند. بررسی آمارها نشان میدهد که تشکیل سرمایه ثابت ناخالص ماشینآلات اکثر بخشهای اقتصاد کشور در سالهای اخیر کاهش یافته است که این مسئله چشمانداز نامناسبی را برای توسعه اقتصادی و صنعتی کشور در سالهای آینده پدید میآورد؛ زیرا ماشینآلات یکی از مهمترین زیرساختهای تولیدند و عدم سرمایهگذاری مناسب در این حوزه مانع رشد اقتصادی کشور خواهد شد.
صنعت نساجی، با قدمتی طولانی در کشور، حدود ۵ درصد سرمایهگذاریهای بخش صنعت و ۱۳ درصد اشتغال واحدهای صنعتی را در اختیار دارد. گردش مالی صنعت پوشاک در ایران سالانه ١٤ میلیارد دلار برآورد شده و نیاز سالانه پوشاک کشور نیز ۵۲۰ هزار تن تخمین زده شده است. بنابراین تقاضا برای ماشینآلات و تجهیزات صنعتی این بخش همواره وجود داشته است و بدون شک افزایش نیز مییابد. این صنعت، با اشتغالزایی بالا، سرمایهبری کم و ارزش افزوده مناسب، میتواند نقش بسزایی در تولید و اشتغال داشته باشد و سهم بیشتری از تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص دهد. افزایش تولید تجهیزات و ماشینآلات این حوزه در داخل کشور منجر به افزایش تقاضا و مصرف برای انواع فلزات خواهد شد. در گزارش حاضر، صنعت نساجی و در پی آن صنعت تولید ماشینآلات و تجهیزات صنعتی این حوزه، با هدف ارائه تصویری از وضعیت کلی گذشته، حال و آینده، بررسی شده است.
