تاثیر توسعه و تولید صنایع وسایل نقلیه بدون موتور بر بازار فلزات
مقدمه
از حدود 4 هزار سال پیش از میلاد که چرخ اختراع شد، وسایل نقلیه برای جابه‌جایی انسان و یا حمل بار ابداع شدند و مورد استفاده قرار گرفتند. با گذشت زمان، این وسایل شکل متفاوتی پیدا کردند و وسایل نقلیه موتوری جایگزین وسایل ابتدایی و ساده مانند درشکه، گاری و کالسکه شدند. امروزه، به رغم وجود ماشین‌های متنوع و پیشرفته، هنوز بسیاری از وسایل نقلیه بدون موتور به دلایل مختلفی مورد استفاده هستند. انواع دوچرخه و سه‌چرخه، ویلچر، فرغون و … از جمله وسایل نقلیه بدون موتور محسوب می‌شوند.
روند توسعه صنایع وسایل نقلیه بدون موتور
وسایل نقلیه از ابتدا با هدف سهولت فعالیت‌های روزمره بشر طراحی شدند و مورد استفاده قرار گرفتند. دوچرخه، که سال‌هاست از مهم‌ترین وسایل نقلیه در اغلب کشورها محسوب می‌شود و غالبا بدون موتور و معمولا فقط به واسطه نیروی انسان کار می‌کند، برای جابه‌جایی در مسافت‌های کوتاه بسیار مناسب و کاربردی است. با توجه به تاثیر مستقیم این وسیله نقلیه مفید در کاهش آلودگی هوا، کاهش آلودگی صوتی، کاهش خطر تصادفات درون‌شهری، کاهش ترافیک شهری و افزایش جنبه‌های سلامت و بهداشت جامعه، استفاده از آن در اغلب کشورها توصیه می‌شود. علاوه بر نقش وسایل نقلیه بدون موتور در جابه‌جایی افراد، این دسته از وسایل نقلیه در تسهیل کردن حمل بار نیز تاثیرگذار هستند که از جمله آن‌ها می‌توان به انواع چرخ حمل بار دستی و برقی، سه‌چرخه‌ها، فرغون و … اشاره کرد. علاوه بر موارد فوق، ویلچرها نیز یکی از وسایل نقلیه محسوب می‌شوند و از لوازم حیاتی زندگی افراد ناتوان به شمار می‌روند.
با توجه به نقش تاثیرگذار این وسایل نقلیه در زندگی شهری، ضرورت نگاه ویژه در راستای توسعه تولیدات وسایل نقلیه بدون موتور اهمیت زیادی دارد. تولید ویلچر در کشور طی سال‌های اخیر پیشرفت چشمگیری داشته است و هم‌اکنون، با تولید انواع ویلچرهای مکانیکی و الکتریکی، بخش عمده‌ای از نیاز کشور از محل تولیدات داخلی تامین می‌شود. همچنین سهولت ساخت وسایل حمل بار نظیر فرغون و چرخ دستی باعث شده است که واحدهای متعددی به تولید این وسایل روی آورند.
تولید وسایل نقلیه بدون موتور در سال‌های اخیر در کشور با نوسانات زیادی همراه بوده است. هرچند تولید ویلچر و سایر بخش‌های این صنعت مانند فرغون با رشد همراه شده است، نمی‌توان از کاهش شدید تولید دوچرخه در این صنعت چشم‌پوشی کرد
با این حال، صنعت دوچرخه‌سازی، که سهم بالایی از ظرفیتهای تولید وسایل نقلیه بدون موتور کشور را تشکیل می‌دهد، با فرازونشیب‌های زیادی همراه بوده است، تا جایی که برخی از کارخانه‌های تولیدکننده، با قرار گرفتن در سراشیبی مشکلات، به تعطیلی کشیده شده‌اند. به زعم کارشناسان این حوزه، تعرفه‌های نامناسب گمرکی و کمبود سرمایه در گردش به دلیل کوچک بودن بازار از اصلی‌ترین دلایل افت صنعت دوچرخه‌سازی در ایران است. علاوه بر این، نبود زیرساخت‌هایی همچون مسیر ویژه تردد دوچرخه در کشور موجب شده است که استفاده از این وسیله نقلیه و نیز سرمایه‌گذاری برای تولیدات این صنعت در مقایسه با سایر کشورها از رونق بسیار کمتری برخوردار باشد.
نمودار 1 سرمایه‌مجوز واحدهای فعال در تولید وسایل نقلیه بدون موتور کشور را نشان می‌دهد. چنان‌که مشاهده می‌شود، جهش اصلی سرمایه‌گذاری‌ها در این صنعت به سال 1385 بازمی‌گردد و در ادامه، رکودی طولانی‌مدت دامنگیر این صنعت شده است. سرمایه‌مجوز واحدهای تولیدکننده از 8 هزار و 250 میلیارد ریال (ثابت سال 1390) در سال 1384، با کمی رشد، در سال 1385 به 10 هزار و 791 میلیارد ریال (ثابت سال 1390) رسیده است. در ادامه، سرمایه‌مجوز واحدهای تولیدکننده با رکودی طولانی‌مدت همراه شد و در سال 1397 به 11 هزار و 345 میلیارد ریال (ثابت سال 1390) رسید. گفتنی است که در حال حاضر، طرح‌های متعددی در زمینه تولید وسایل نقلیه بدون موتور کشور فعال هستند که در صورت به بهره‌برداری رسیدن آن‌ها تا سال 1405، مجموع سرمایه‌مجوز این واحدها به 12 هزار و 49 میلیارد ریال (ثابت سال 1390) خواهد رسید.
نمودار 1. سرمایه مجوز واحدهای تولیدکننده وسایل نقلیه بدون موتور در سال‌های اخیر
روند تولید وسایل نقلیه بدون موتور در کشور
تولید وسایل نقلیه بدون موتور در سال‌های اخیر در کشور با نوسانات زیادی همراه بوده است. هرچند تولید ویلچر و سایر بخش‌های این صنعت مانند فرغون با رشد همراه شده است، نمی‌توان از کاهش شدید تولید دوچرخه در این صنعت چشم‌پوشی کرد.
ساده بودن ساختار این وسایل حمل بار بدون موتور و همچنین دسترسی مناسب به مواد اولیه فلزی زمینه‌ای فراهم کرده است تا تولید این بخش رشد مناسبی کند. در حال حاضر، بخش عمده‌ای از ویلچرهای مورد نیاز کشور از طریق محصولات داخلی تامین می‌شود. این در حالی است که به گفته کارشناسان، تولید دوچرخه در داخل کشور در بهترین حالت حدود 5 درصد از نیاز بازار را پاسخ می‌دهد و بخش اعظم تولیدکنندگان دوچرخه در واقع به مونتاژ قطعات واردشده از چین مشغول‌اند. هزینه‌های بالای تولید به همراه واردات گسترده از چین باعث شد تا تولید محصولات برای کارخانه‌های داخلی توجیه اقتصادی نداشته باشد و حتی تولیدکنندگانی با سه دهه قدمت در دوچرخه‌سازی توانایی رقابت را از دست بدهند.
صنعت دوچرخه‌سازی، که سهم بالایی از ظرفیتهای تولید وسایل نقلیه بدون موتور کشور را تشکیل می‌دهد، با فرازونشیب‌های زیادی همراه بوده است، تا جایی که برخی از کارخانه‌های تولیدکننده، با قرار گرفتن در سراشیبی مشکلات، به تعطیلی کشیده شده‌اند
سرمایه‌گذاری در حوزه تولید دوچرخه، که وسیله نقلیه ساده‌ای محسوب می‌شود و ساخت آن به تکنولوژی خاصی نیاز ندارد، می‌تواند زمینه مناسبی را برای قطع نیاز به خارج از کشور و حتی حرکت در مسیر صادرات ایجاد کند. با این حال، گفته می‌شود که به دلیل سود بالای مونتاژ قطعات وارداتی چینی، سرمایه‌گذاران تمایلی به تولید داخلی و ریسک ندارند. این در حالی است که با ایجاد تنوع در محصولات و تولید انواع دوچرخه‌های شهری، کوهستان، هیبریدی، تاشو و …، می‌توان تقاضا برای این وسیله مفید و نشاط‌آور را تا حد زیادی افزایش داد و به سودآوری بالایی رسید. این اقدام برای تولید ویلچر صورت گرفت و هم‌اکنون، با طراحی مناسب و تولید انواع مختلف این محصول در کشور، تقاضا برای ویلچرهای تولید داخل افزایش یافته است و محصولات داخلی توانسته‌اند بخش عمده بازار را به خود اختصاص دهند.
در نمودار 2، آمار ارزش تولید وسایل نقلیه بدون موتور نشان داده شده است. چنان‌که مشاهده می‌شود، ارزش تولید این محصولات از 450 میلیارد و 946 میلیون ریال (ثابت سال 1390) در سال 1384، پس از طی کردن مسیری پرنوسان، تا 164 میلیارد و 18 میلیون ریال (ثابت سال 1390) در سال 1395 افت کرده است. سال 1397 ارزش تولید وسایل نقلیه بدون موتور به 592 میلیارد و 146 میلیون ریال (ثابت سال 1390) افزایش یافت، اما چشم‌انداز روشنی برای سال‌های آتی این صنعت پیش‌بینی نمی‌شود و بر اساس برآوردها، ارزش تولید این محصولات در سال 1405 تا سطح 224 میلیارد و 328 میلیون ریال (ثابت سال 1390) افت خواهد کرد.
نمودار 2. ارزش تولید وسایل نقلیه بدون موتور در کشور
مصرف فلزات در تولید و توسعه ظرفیت‌ها
وسایل نقلیه بدون موتور غالبا برای مدت‌زمانی طولانی مورد استفاده قرار می‌گیرند. اهمیت دوام و استحکام در کنار ویژگی‌های ظاهری در این محصولات باعث شده است تا فلزات مورد استفاده در آن‌ها با دقت انتخاب شوند. برای انتخاب یک دوچرخه، ویلچر، وسایل حمل بار و … که از جمله وسایل نقلیه بدون موتور هستند، علاوه بر دوام قطعات، ویژگی‌های ظاهری آن‌ها نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.
فولاد پرکاربردترین فلز مورد استفاده در تولید وسایل نقلیه بدون موتور محسوب می‌شود. برای ساخت بدنه و قطعات دوچرخه، بدنه ویلچر و متعلقات آن، بخش عمده ترالی و فرغون و دیگر محصولات این صنعت از فولاد استفاده می‌شود. علاوه بر فولاد، با توجه به کاربرد محصولات و اهمیت سبکی در آن‌ها، آلیاژهای آلومینیوم نیز برای ساخت بدنه و قطعات مختلف کاربرد دارند، به طوری که بدنه بسیاری از دوچرخه‌های مسابقه‌ای و کوهستان را از آلومینیوم می‌سازند و اهمیت سبکی در چرخ‌دستی‌ها نیز باعث مصرف آلومینیوم شده است. فلز مس نیز در سیستم برق‌رسانی دوچرخه‌ها و ویلچرها و … کاربرد دارد. علاوه بر نقش فلزات در تولید وسایل نقلیه بدون موتور، به سبب احداث ساختمان‌های صنعتی و تجهیزات بخش تولید، در توسعه ظرفیت‌ها نیز مقادیر قابل‌توجهی فولاد، آلومینیوم و مس به اَشکال مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد.
نمودار 3 ارزش برآوردشده فلزات مصرفی در تولید و توسعه ظرفیتهای تولید وسایل نقلیه بدون موتور در کشور را نشان می‌دهد. با توجه به این نمودار، ارزش مجموع فلزات مصرفی در سال 1384 برابر با 36 میلیون و 129 هزار دلار بوده و پس از طی کردن مسیری پر افت‌وخیز به سبب نوسانات تولید، ارزش مجموع فلزات اساسی در تولید و توسعه ظرفیت‌ها در سال 1397 به 18 میلیون و 212 هزار دلار کاهش یافته است. با توجه به پیش‌بینی افت تولیدات در سال‌های پیشِ‌رو، ارزش فلزات مصرفی در این عرصه در سال 1405 به 9 میلیون و 307 هزار دلار می‌رسد.
نمودار 3. ارزش برآوردشده فلزات مصرفی در تولید و توسعه ظرفیت وسایل نقلیه بدون موتور در کشور
مطالب مرتبط
- تحلیل
- سنگ‌آهن, معدن
در زنجیره فولاد کشور، چالش‌های متعددی نظیر ناترازی انرژی، ضعف در توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل و تامین پایدار مواد اولیه منجر به کاهش بهره‌وری و افزایش آسیب‌ها و عدم‌النفع مالی و فنی شده است که تاثیرات منفی آن را می‌توان در کاهش تولید محصولات زنجیره مشاهده کرد. شرکت صنعتی و معدنی اپال پارسیان سنگان نیز در سال ۱۴۰۳ با حدود ۱۶۰۰ ساعت توقف تولید در واحد گندله‌سازی و ۳۰۰ ساعت توقف در واحد تولید کنسانتره به دلیل ناترازی انرژی روبه‌رو بوده و این عدم استفاده از ظرفیت تولید، موجب از دست رفتن ارزش افزوده قابل توجهی شده است. این شرکت به منظور مدیریت مصرف انرژی و آب و توسعه زیرساخت‌ها در پروژه‌های زیربنایی مختلفی سرمایه‌گذاری کرده است تا بتواند با بهینه‌سازی مصرف منابع، عملکرد خود را بهبود ببخشد.
۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۴
- تحلیل
- آسیا و اقیانوسیه, آمریکای شمالی و جنوبی, اتحادیه اروپا, زیرساخت
با گسترش بی‌سابقه فناوری‌های هوشمند و حرکت به سوی دنیایی که در آن هوش مصنوعی نه‌تنها به رکن اساسی زیرساخت‌های مدرن بدل شده، بلکه در پیکره توسعه اقتصادی و تحول دیجیتال نیز رخنه کرده است، ضرورت تحلیل فرصت‌ها و چالش‌های این عرصه به شکلی بی‌چون‌وچرا برجسته می‌شود، چراکه همزمان با پیشرفت‌های حیرت‌انگیز در بهره‌وری سیستم‌ها، ایجاد شبکه‌های هوشمند و یکپارچه، چالش‌های نوینی همچون مدیریت داده‌های کلان، ارتقای ایمنی سایبری در برابر تهدیدات پیچیده و مهار پیچیدگی‌های فنی، معضلاتی گریزناپذیر را برای سرمایه‌گذاران و سیاست‌گذاران به بار آورده‌اند. در سوی دیگر این معادله، رشد چشمگیر و پرشتاب بازار زیرساخت‌های هوش مصنوعی نمایان است که در سال ۲۰۲۳ به ارزش خیره‌کننده ۳۸ میلیارد دلار رسید؛ پدیده‌ای که حکایت از عزم راسخ و تلاش بی‌وقفه دولت‌ها، شرکت‌ها و ارائه‌دهندگان خدمات ابری در جهت توسعه و بهره‌برداری از ظرفیتهای نوظهور دیجیتال دارد. این ظرفیت‌ها در پرتو مشارکت‌های استراتژیک و بهره‌گیری از زیرساخت‌های پیشرفته، نه‌تنها به ارتقای رقابت‌پذیری در عرصه جهانی انجامیده است، بلکه چشم‌اندازی روشن از آینده‌ای هوشمند، پیچیده و پرچالش را ترسیم کرده است که با مدیریت هوشمندانه و اتخاذ راهبردهای نوآورانه، می‌تواند به نقطه عطفی در تحول زیرساخت‌های مدرن بدل شود.
۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۴
- تحلیل
- صنایع الکترونیکی, صنایع خودروسازی, صنعت
در عصری که مرز میان فناوری و صنایع سنتی با سرعتی بی‌سابقه در حال محو شدن است، هوش مصنوعی نه در حاشیه، بلکه در بطن ساختار تولید، تصمیم‌گیری و نوآوری جای خوش کرده است؛ چنان‌که در پیشرفت‌های بی‌نظیر در طراحی تراشه‌های نانومتری، شبیه‌سازی هوشمند فرمولاسیون‌های دارویی جدید، سیستم‌های پیشرفته در بهینه‌سازی تولیدات غذایی و پوشاک و خودروهای خودران که آینده حمل‌ونقل را متحول می‌سازند، رد پای الگوریتم‌هایی دیده می‌شود که نه فقط سرعت و دقت، بلکه قوه تخیل و قابلیت تطبیق را نیز به فرایندهای صنعتی تزریق کرده‌اند. بررسی چگونگی رسوخ هوش مصنوعی به تاروپود صنایع گوناگون، منظری جامع از اثر آن را در تحولات صنایعی چون خودروسازی، هوافضا، لوازم خانگی، صنایع دارویی و غذایی ترسیم می‌کند تا نشان دهد چگونه این فناوری با چهره‌هایی متفاوت و عملکردهایی بی‌شمار، در حال بازتعریف آینده تولید، مصرف و صنعت است.
۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۴
- تحلیل
- آسیا و اقیانوسیه, آمریکای شمالی و جنوبی, اتحادیه اروپا
هوش مصنوعی همچون انقلابی فناورانه به گونه‌ای بی‌سابقه الگوهای جریان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و سرمایه‌گذاری خطرپذیر را دستخوش دگرگونی کرده و با شکستن ساختارهای پیشین و ایجاد قطب‌های نوظهور فناوری به ویژه در سیلیکون‌ولی، پکن و پاریس، مسیر سرمایه‌های کلان را به سوی خود معطوف ساخته است. این روند، نه‌تنها قطب‌های دیرینه‌ای را با چالشی دشوار در جذب سرمایه مواجه کرده، بلکه با ایجاد همگرایی میان قدرت‌های فناوری، سیستم‌های نوآوری را به شیوه‌ای نوین سازمان‌دهی کرده است؛ جریانی که ضمن تسریع در رشد درآمدی استارت‌آپ‌های هوش مصنوعی و تمرکز سرمایه‌گذاری‌های کلان در تعداد محدودی از شرکت‌ها، به سبب رویکرد همسوی سرمایه‌گذاران و ورود شرکت‌های بزرگ فناوری به این عرصه با چالش‌های پایداری بلندمدت، مسائل اخلاقی، مصرف انرژی و ضرورت یافتن جایگاه‌های خاص در رقابت با بازیگران بزرگ نیز دست‌وپنجه نرم می‌کند. با این همه، مهاجرت بنیان‌گذاران استارت‌آپ‌ها به کانون‌های اصلی سرمایه‌گذاری و تداوم رقابت میان شرکت‌های پیشرو، همچنان بر پیچیدگی‌های این مسیر افزوده و دولت‌ها را به بازاندیشی در سیاست‌های خود برای بهره‌برداری از فرصت‌های سرمایه‌گذاری در حوزه هوش مصنوعی وا داشته است.
۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۴