ماهنامه شماره 163

• تحلیل
• تولید، هزینه و درآمد ملی, خدمات عمومی, محصولات میانی فولاد خام, مس

اقتصاد چرخشی در ایران از حد مطلوب فاصله زیادی دارد. از جمله مهمترین دلایل این مسئله می‌توان به فقدان ثبات اقتصادی و ضعف قانونی برای مدیریت کالاهای فرسوده اشاره کرد. با این حال، بررسی وضعیت بازیافت و الگوی اقتصاد چرخشی در میان صنایع مختلف نشان می‌دهد که صنایع فلزی در کشور در مقایسه با سایر صنایع از وضعیت به نسبت بهتری برخوردار هستند. برآورد می‌شود در سال ۱۴۰۱، تقریبا ۱۶.۶ درصد از کل فولاد کشور از محل منابع ثانویه تامین شده باشد که در مقایسه با سال ۱۳۹۷، رشد ۲.۱ واحد درصدی را نشان می‌دهد. در سمت مقابل رشد عملکرد صنعت آلومینیوم نیز طی سال‌های اخیر عمدتا بر پایه مصرف آلومینا شکل گرفته است. با این حال، وضعیت در خصوص صنعت مس چندان مطلوب نیست. مروری بر گزارش‌های ارائه‌شده حاکی از آن است که اکثر تولیدکنندگان محصولات مسی در تامین قراضه با چالش‌هایی مواجه هستند که از جمله مهمترین آن‌ها می‌توان به بی‌ثباتی در بازار قراضه مس اشاره کرد.

• تحلیل
• انرژی, تولید، هزینه و درآمد ملی, خدمات عمومی

«اقتصاد چرخشی» که فاز مطالعاتی آن تقریبا از دهه ۱۹۷۰ آغاز شده است، مفهومی نوین برای تسهیل گذار از رویکردهای سنتی توسعه (که منجر به ناپایداری زیست‌محیطی می‌شوند) به رویکرد توسعه پایدار و سازگار با محیط‌زیست است. اهمیت این موضوع برای ایران به عنوان کشوری در حال توسعه و مواجه با وضعیت زیست‌محیطی نسبتا وخیم، دوچندان است. با این حال، به منظور پیاده‌سازی الگوهای اقتصاد چرخشی در کشور نه‌تنها اقدام موثری صورت نگرفته، بلکه در برخی از موارد وضعیت بدتر هم شده است. بهبود بهره‌وری انرژی، استفاده حداکثری از منابع انرژی تجدیدپذیر و افزایش نرخ بازیافت از فاضلاب‌ها و پسماندها، اصلی‌ترین اقداماتی هستند که معمولا در راستای تحقق مفهوم «اقتصاد چرخشی» دنبال می‌شوند. آمارها و گزارش‌های ارائه‌شده حاکی از آن است که ایران در هیچ یک از آن‌ها عملکرد قابل قبول و مطلوبی نداشته است؛ موضوعی که چنانچه به آن توجه ویژه نشود، بدون تردید در آینده‌ای نه‌چندان دور روند توسعه در کشور را به صورت اساسی مختل خواهد کرد.

• تحلیل
• آسیا و اقیانوسیه, آمریکای شمالی و جنوبی, اتحادیه اروپا, خدمات عمومی

امروزه مدیریت پسماند و اقتصاد چرخشی به واسطه اقدامات آن‌ها برای کاهش اثرات زیست‌محیطی پسماندها در هم تنیده شده‌اند. در حالی که مدیریت سنتی و ضعیف پسماند منجر به مصرف خطی منابع و در نتیجه به تخلیه مواد طبیعی و افزایش آلودگی منجر می‌شود. در مقابل، اقتصاد دایره‌ای با هدف به حداقل رساندن تولید پسماند با ترویج استفاده مجدد، بازیافت و استفاده مجدد از مواد، در نتیجه کاهش نیاز به استخراج منابع خام و به حداقل رساندن تخریب محیط‌زیست مورد توجه قرار گرفته است. بنابراین با ادغام اصول اقتصاد چرخشی در شیوه‌های مدیریت پسماند، می‌توان تاثیرات مخرب زیست‌محیطی پسماند را به میزان قابل توجهی کاهش داد. این رابطه همزیستی بین مدیریت پسماند و اقتصاد چرخشی در نهایت به رویکردی پایدارتر و سازگار با محیط‌زیست برای مدیریت پسماند کمک می‌کند.

• تحلیل
• قراضه, مس

طی دهه‌های گذشته، صنعت مس در مقیاس جهانی رشد قابل توجهی را تجربه کرده است. آمارها نشان می‌دهد که همگام با این رشد، فرایندهای تولید کاتد مس تا حدی در راستای توسعه پایدار و اقتصاد چرخشی حرکت کرده است. در سال ۱۹۸۰، سهم مس ثانویه از کل تولید کاتد مس در جهان تقریبا ۱۶ درصد بود. تا سال ۲۰۲۲، این رقم در بدترین و بهترین حالت خود به ۱۴ درصد و ۱۸ درصد تغییر کرده است. در واقع، طی ۴ دهه گذشته، بازیافت قراضه مس در مقیاس جهانی همگام با افزایش میزان تولید کاتد، رشد کرده است. مروری بر گزارش‌ها و آمارهای ارائه‌شده حکایت از آن دارد که تغییرات اساسی صنعت مس معطوف به تغییر رویکرد در تولید مس اولیه بوده است. در این راستا می‌توان به رشد بیش از ۱۰ برابری تولید مس اولیه با استفاده از فناوری استخراج با حلال و الکترووینینگ اشاره کرد که در مقایسه با رویکردهای سنتی، شدت انرژی و انتشار و همچنین رهاسازی پسماند در محیط را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد.

• یاد‌داشت
• معدن

کارآمدی و بهره‌وری منابع انسانی یکی از مولفه‌های اساسی در عملکرد هر بنگاه اقتصادی است. این موضوع در بخش معدن با توجه به پیچیدگی مضاعف فعالیت‌ها و نیز بالابودن سطوح ریسک و مهارت‌های مورد نیاز از اهمیت دوچندانی برخوردار است و به همین دلیل لازم است تا رویکردهای مناسبی برای آموزش منابع انسانی و برقراری ارتباطی مناسب میان دانشگاه و صنعت اتخاذ شود. از آنجایی که یکی از دغدغه‌های تازه فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها، کمبود و یا عدم تجربه کاری در شرایط واقعی صنعت است، رویکرد بهره‌گیری از این افراد به عنوان کارورز در شرکت‌ها و ارائه آموزش‌های همزمان تئوری و عملی به آن‌ها، می‌تواند به شدت به رفع این دغدغه کمک کند. گفتنی است که این مسئله نه تنها کمک قابل توجهی به فارغ التحصیلان دانشگاهی محسوب می‌شود، بلکه برگ برنده‌ای برای این شرکت‌ها نیز به شمار می‌آید. شرکت راهسازی و معدنی مبین نیز از جمله شرکت‌هایی است که رویکرد پذیرش و آموزش فارغ‌التحصیلان و حتی دانشجویان برتر کشور را در قالب کارورز اتخاذ کرده است که بی‌تردید نتیجه‌ای برد- برد برای طرفین این فرایند به همراه خواهد داشت.

• یاد‌داشت
• آهن اسفنجی

مدیریت آموزش رویکردی اساسی برای گسترش و ارتقای سطح دانش و مهارت کارکنان محسوب می‌شود و زمینه رشد و پیشرفت سازمان را در بلندمدت فراهم می‎‌سازد. شرکت صنعت فولاد شادگان به عنوان یکی از شرکت‌های پیشرو در حوزه توسعه منابع انسانی، مدیریت آموزش را جزء جدایی‌ناپذیر برنامه‌های پیشرفت و تعالی سازمانی می‌داند و برنامه‌های آموزشی و تقویتی خود را بر مبنای تجزیه و تحلیل مستمر فضای صنعت و در دو بخش عمومی (مبتدی) و تخصصی (پیشرفته) به صورت گام‌به‌گام تدوین و اجرا می‌کند. این مسئله موجب شده است تا شرکت صنعت فولاد شادگان با دسترسی داشتن به سطح بالایی از دانش و مهارت روز، به تمامی اهداف و برنامه‌های خود جامه عمل بپوشاند.

• تحلیل
• سنگ‌آهن

در محیط کسب‌وکار امروز، آموزش سرمایه‌های انسانی به منزله ورود به پارادایم‌ یادگیری مستمر بر مبنای سیستم‌های مدیریتی نوین است و بر توسعه شایستگی‌های فردی، گروهی و سازمانی تاکید بسیاری دارد. مدیریت آموزش و توسعه شایستگی‌های فردی و گروهی در حوزه صنایع معدنی و فلزی از اکتشاف تا محصول نهایی، به صورت به هم پیوسته و سلسله‌وار بر سایر بخش‌ها اثر می‌گذارد که این مسئله منجر به ارتقای سطح بهره‌وری سازمان و رشد دانش بومی می‌شود. با توجه به اهمیت این مسئله، شرکت صنایع معدنی فولاد سنگان خراسان نقشه راه مدیریت آموزش منابع انسانی را بر اساس مدل‌ هی گروپ (Hay Group) تدوین کرده است. ارزشیابی برنامه‌های آموزشی این شرکت به صورت مستمر از طریق الگوی ارزیابی (CIPPTOO) انجام می‌شود تا آموزش و توسعه مهارت سرمایه‌های انسانی این شرکت در مسیر اهداف کلان شرکت صنایع معدنی فولاد سنگان خراسان قرار بگیرد.

• تحلیل
• محصولات فولادی, محصولات میانی فولاد خام

عملکرد مناسب هر سازمانی بسیار به استفاده کارآمد و موثر منابع انسانی بستگی دارد. از آنجایی که محیط کسب‌وکارها پیوسته در حال تغییر و دگرگونی است، مدیریت موثر آموزش و ایجاد زیرساخت‌های آموزشی به عنوان یک سرمایه‌گذاری بلندمدت و هدفمند می‌تواند این منابع را در جهت تحقق اهداف و برنامه‌های سازمان هدایت کند. شرکت فولاد آلیاژی ایران به عنوان شرکتی دانش‌بنیان و متخصص در تولید فولادهای آلیاژی و خاص، به‌روزرسانی سیستم مدیریت آموزش، تدوین و اجرای برنامه‌های متعدد در حوزه منابع انسانی را از محورهای رویکرد متحولانه خود قرار داده و به نتایج چشمگیری دست یافته است. به نظر می‌رسد که این شرکت با تثبیت و ترویج فرهنگ آموزش و بهبود مهارت‌های فنی و تخصصی سرمایه‌های انسانی به جایگاهی ویژه در صنعت فولاد کشور دست یابد.

• تحلیل
• سنگ‌آهن

شرکت صنعتی و معدنی توسعه فراگیر سناباد (سیمیدکو) به عنوان یکی از بزرگ‌ترین تامین‌کنندگان مواد اولیه زنجیره فولاد ایران در چند سال اخیر در مسیر رشد تولید کنسانتره و درآمدزایی بیشتر حرکت کرده است. این شرکت با برنامه‌ریزی و مدیریت هزینه‌ها و اقداماتی نظیر تامین پایدار مواد اولیه، بومی‌سازی و ساخت تجهیزات در داخل کشور و بسترسازی برای سهولت در فرایند خرید برخی اقلام استراتژیک زمینه رشد درآمدهای عملیاتی را فراهم ساخته است. اقدامات سیمیدکو در حوزه تولید و فروش محصولات، این شرکت را قادر ساخته است سطح درآمدهای خود را افزایش دهد، به طوری که در شش‌ماهه نخست جاری درآمدهای این شرکت نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۲.۷ برابر شده است. با توجه به این مسئله می‌‎توان انتظار داشت که درآمدهای عملیاتی سیمیدکو تا پایان سال رشد چشمگیری را تجربه کند.

• تحلیل
• محصولات میانی فولاد خام

شرکت فولاد هرمزگان به عنوان یکی از بزرگترین بازیگران صنعت فولاد ایران، همواره در مسیر پیشرفت همه‌جانبه و ارتقای شاخص‌های عملکردی در حوزه تولید و درآمدزایی گام برمی‌دارد. این شرکت با استفاده از مزیت‌های رقابتی در دسترس خود و استفاده حداکثری از آن‌ها همواره در صدد رشد تولید فولاد و ارتقای سطح درآمدهای خود بوده و این مسئله با تحقق تولید پایدار موجب رشد درآمدهای داخلی و صادراتی ناشی از فروش محصولات شرکت فولاد هرمزگان شده است. این شرکت طرح‌های توسعه‌ مختلفی را در زمینه افزایش ظرفیت تولید و ایجاد زیرساخت‌ها در دستور کار قرار داده است. علاوه بر این، شرکت فولاد هرمزگان در حوزه فولاد سبز نیز برنامه‌ریزی برای استفاده از گاز هیدروژن در فرایند تولید آهن‌اسفنجی را در دست اقدام دارد. کلیه طرح‌ها و برنامه‌های در دستور کار علاوه بر ایجاد تحولات اساسی، زمینه رشد درآمدهای عملیاتی این شرکت را نیز فراهم می‌سازند.

• یاد‌داشت
• محصولات فولادی, محصولات میانی فولاد خام

صنعت فولاد بخش مهمی از اقتصاد جهانی را تشکیل می‌دهد. هزاران شغل و کسب‌وکار برای حفظ حیات خود به صنعت فولاد وابسته هستند، بنابراین اگر تغییری در این صنعت رخ دهد، اثر موج‌دار آن کل اقتصاد را در بر می‌گیرد. گفتنی است که رشد صنعت فولاد که دارای ماهیت قیمت مناسب، در دسترس و با کاربردهای متنوع است، توسعه صنایع دیگر مانند راه‌آهن، ساختمان‌سازی و ماشین‌سازی را به دنبال دارد. اگرچه عوامل مختلفی به اشکال گوناگون بر عملکرد و سودآوری این صنعت تاثیر می‌گذارند، اما بررسی روندهای موجود نشان می‌دهد که چشم‌انداز بسیار روشنی پیش‌روی بازار فولادهای ویژه به عنوان بخش مهمی از این صنعت قرار دارد.

• تحلیل
• معدن

توسعه بخش معدن و صنایع معدنی و فلزی از جمله مهمترین محرک‌های بهبود و رشد اقتصادی کشور به شمار می‌آید و تحقق این رشد تنها با سرمایه‎‌گذاری هدفمند در این بخش امکان‌پذیر است. شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات به عنوان یکی از شرکت‌های سرمایه‌گذاری مطرح در کشور، با در پیش گرفتن استراتژی توسعه همه‌جانبه بخش معدن و صنایع معدنی و فلزی و برنامه سرمایه‌گذاری هدفمند در این حوزه گام برداشته است. برنامه‌های این شرکت شامل ۶۱ طرح توسعه با سرمایه‌گذاری ۳ میلیارد دلاری در حوزه اکتشاف، استخراج و معدنکاری، تکمیل زنجیره ارزش و احداث کارخانه‌های تامین اقلام مصرفی تعریف شده‌اند. این مسئله نه‌تنها موجب توسعه منسجم زنجیره ارزش در استخراج کانه‌های فلزی و تولید محصولات نهایی می‌شود، بلکه رشد درآمد را برای شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات به همراه دارد.

• تحلیل
• ساختمان, محصولات میانی فولاد خام

شرکت فولاد اکسین خوزستان از برجسته‌ترین فعالان صنعت فولاد کشور و بزرگترین تولیدکننده ورق عریض در ایران و خاورمیانه به شمار می‌آید که محصولات خود را به ۱۹ کشور دنیا عرضه می‌کند. این شرکت موضوع توسعه پایدار و همه‌جانبه را در دستور کار خود قرار داده است. با توجه به اینکه موضوع تامین مسکن به عنوان یکی چالش‌های مهم در استان خوزستان برشمرده می‌شود و مشارکت واحدهای صنعتی بزرگ در به ثمر رسیدن طرح مسکن ملی مطرح شده است، شرکت فولاد اکسین نیز اقدام به همکاری و مشارکت در پروژه مسکن ملی کرده است تا به این ترتیب زمینه احداث یک هزار و ۵۰۰ واحد مسکونی را فراهم آورد. همکاری برای راه‌اندازی و اجرای این طرح، نقش شرکت فولاد اکسین خوزستان را در آبادانی و پیشبرد یک پروژه ملی در استان خوزستان پررنگ‌‎تر می‌کند و گامی در راستای رفع مشکلات و ایجاد رفاه منابع انسانی به شمار می‌آید.

• سنگ‌آهن

شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر به عنوان یکی از بزرگترین بازیگران تامین مواد اولیه زنجیره فولاد کشور، از ابتدای فعالیت خود تاکنون تلاش داشته است تا با همگام شدن با آخرین تحولات حوزه معدن و صنایع معدنی، بالاترین سطوح کارامدی و بهره‌وری را در فرایندهای تولید خود به ثبت برساند. البته در این مسیر، استفاده از توان متخصصان داخلی، بومی‌سازی تجهیزات و قطعات و خودکفایی در امر تولید همواره سرلوحه اقدامات این شرکت بوده است، موضوعی که نتیجه آن به وضوح در شاخص‌های مختلف عملکردی مانند مدیریت هزینه‌ها و رشد تولید و فروش این شرکت قابل مشاهده است.

• یاد‌داشت
• معدن

امروزه نقش و اهمیت بخش روابط عمومی در رشد و پیشرفت سازمان بر کسی پوشیده نیست. در حال حاضر حجم بالایی از اطلاعات و داده‌ها در تمامی ساعات شبانه‌روز در اختیار افراد و جوامع قرار می‌گیرد و تنها زمانی می‌توان انتظار داشت که اخبار و اطلاعات درست منتشر می‌شود که روابط عمومی یک سازمان بتواند با استفاده از ابزارهای مناسب و استراتژی سازنده، مخاطبان خود را از اخبار سازمان مطلع سازد و با در اختیار قرار دادن اطلاعات درست، جایگاه سازمان را در نگاه عمومی تثبیت کند. با توجه به اهمیت این مسئله، روابط عمومی شرکت فولاد اقلید پارس با به‌روزرسانی ابزارهای ارتباطی و در پیش گرفتن استراتژی‌های کارآمد در جهت تعاملات سازنده با مخاطبان خود و عموم جامعه حرکت می‌کند.

• تحلیل
• محصولات میانی فولاد خام

شرکت جهان فولاد سیرجان با هدف تولید محصولات فولادی و تکمیل زنجیره فولاد استان کرمان تاسیس شد و امروز با تولید آهن‌اسفنجی، بریکت سرد، شمش فولادی و میلگرد نقش به‌سزایی در تکمیل زنجیره فولاد کشور ایفا می‌کند. با این حال، این شرکت فعالیت خود را به جایگاه فعلی محدود نکرده و همچنان به تعریف طرح‌های توسعه‌ای در حوزه‌های مختلف می‌پردازد. گفتنی است که بهره‌برداری از این طرح‌ها می‌تواند جایگاه این شرکت را به طور قابل توجهی در بازارهای داخلی و بین‌المللی ارتقا ببخشد و منافع سهامداران و ذی‌نفعان این شرکت را نیز تضمین کند. از طرف دیگر، دستیابی به چشم‌انداز ترسیم‌شده برای صنعت فولاد کشور، نیازمند تحقق مفهوم توسعه در این صنعت است؛ موضوعی که شرکت جهان فولاد سیرجان همواره توجه ویژه‌ای به آن داشته است. گفتنی است که نگاه توسعه‌محور این شرکت در عملکرد تولید و فروش آن نیز نمود پیدا کرده و در رکوردشکنی‌های متعدد این شرکت تنها در بازه هشت ماهه سال جاری نیز به وضوح قابل مشاهده است.