گزارش‌ های صنعت، معادن و نفت

هوش مصنوعی مفهومی است که در طول دهه‌های اخیر مورد توجه و تحقیق قرار گرفته و به یک ابزار کاربردی و مهم برای پاسخ به پرسش‌ها، حل چالش‌ها و معضلات و خلق مسیرهای نوآورانه در حوزه‌های مختلف تبدیل شده است. تکنولوژی‌های مبتنی بر هوش مصنوعی در زمینه‌های پزشکی و سلامت، تولید صنعتی و معدنی، آموزش، امور مالی، امنیت سایبری، انرژی‌های پاک و ...، در دهه اخیر زمینه‌ساز تحولات چشمگیری شدند. این تحولات، از طریق تسهیل امور، افزایش دقت، سرعت، کیفیت و همچنین کاهش هزینه‌ها، مسیر حرکت و رویکردهای اتخاذی جوامع را تا به امروز تحت تاثیر قرار داده‌اند؛ تاثیری که انعکاس آن را در بهبود نسبی سبک زندگی انسان‌ها و ارتقای سطوح رفاه اجتماعی می‌توان دید.

هوش مصنوعی در قالب فناوری هوشمند و تحول‌آفرینی که همچون رکنی سرنوشت‌ساز در گستره صنعت انرژی رخ نموده، با نفوذی گسترده و چندلایه در ابعاد گوناگون تولید، توزیع و بهینه‌سازی مصرف، در مسیر دگرگونی ساختاری این عرصه گام برداشته است؛ گامی که افزون بر گشودن افق‌های تازه‌ای از کارآمدی و پایداری در این حوزه، با چالش‌های امنیتی و مخاطرات سایبری نیز دست‌وپنجه نرم می‌کند. در این میان، کشورهایی همچون آمریکا، چین، آلمان، هندوستان و حتی مناطق کمتر توسعه‌یافته‌ای مانند خاورمیانه و آفریقا، هر یک با رویکردهایی ویژه در تلاش‌اند تا از ظرفیت‌های هوش مصنوعی برای بهبود مدیریت انرژی و ارتقای بهره‌وری استفاده کنند، به نحوی که هر کدام در روند رشد چشمگیر بازار این فناوری در حوزه انرژی تا سال ۲۰۳۲، نقشی انکارناپذیر خواهند یافت. واکاوی تحولات پیش‌رو، چالش‌های بنیادین و فرصت‌های نوظهور در این عرصه، تصویری دقیق و جامع را از مسیر خلق آینده‌ای سبز و پایدار ارائه می‌دهد.

پیشرفت هوش مصنوعی در دهه اخیر زمینه‌ساز تحولات و شکل‌گیری روندهای مختلفی بوده است. روند تحولات زنجیره‌های ارزش فلزاتی همچون فولاد و آلومینیوم از جمله موضوعاتی هستند که متاثر از فناوری هوش مصنوعی دچار تغییر و دگرگونی شده‌اند. ابزارهای مبتنی بر این فناوری از یک سو، با افزایش میزان تولید، بهره‌وری و سرعت کار و همچنین با کاهش هزینه‌ها و میزان مصرف انرژی نقش مهمی در تکامل صنایع فلزی و بازار آن‌ها ایفا می‌کنند. از سوی دیگر، به‌کارگیری این ابزارها در راستای بهبود کیفیت تولید و برخورداری از مزایای آن‌ها نیازمند مصرف فولاد و آلومینیوم است که در ساخت تجهیزات و سخت‌افزارهای اجراکننده الگوریتم‌ها به کار می‌روند. بنابراین می‌توان گفت هر دو حوزه با تاثیرات متقابلی که بر هم دارند، می‌توانند مسیر حرکت جهان و سایر روندهای اقتصادی، صنعتی و ... را با خود همسو کنند.

در عصری که سرعت تحول فناوری از ظرفیت واکنش سیاست‌گذاران اقتصاد نیز پیشی گرفته، ورود بی‌محابای هوش مصنوعی به بطن صنایع گوناگون، نه‌تنها قواعد بازار کار جهانی را از نو تعریف کرده، بلکه موازنه‌های دیرپای میان تولید، بهره‌وری و اشتغال را نیز در معرض دگرگونی‌هایی عمیق و گاه برگشت‌نا‌پذیر قرار داده است. از تاثیر این فناوری بر رشد تولید ناخالص داخلی کشورهای پیشرفته و نوظهور گرفته تا بازتاب‌های نابرابر آن بر نرخ بیکاری در اقشار و جغرافیاهای مختلف، آنچه پیش روی ماست، فراتر از نوآوری و یک بازآرایی ساختاری ا‌ست که اقتصاد قرن بیست‌ویکم را بازنویسی می‌کند. به عبارتی، این تحول نه‌تنها چارچوبی تازه را برای نقش و جایگاه لایه‌های مختلف اشتغال و سهم صنایع در رشد GDP ترسیم می‌کند، بلکه سیاست‌گذاران اقتصادی را نیز به واکنشی سنجیده، دقیق و بر پایه داده‌های آینده‌نگر فرا‌می‌خواند، چراکه غفلت از فهم عمق این تغییر، بی‌تردید به شکاف‌های اجتماعی و اقتصادی ابعادی تازه خواهد بخشید.

تامین انرژی، یکی از مهمترین مسائل روز جهان است. در این راستا، خطوط لوله انتقال نفت خام و گاز طبیعی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند. مجموع طول خطوط انتقال نفت و گاز در جهان به حدود یک میلیون و ۸۲۸ هزار کیلومتر می‌رسد که بالغ بر سه‌چهارم آن‌ها مربوط به انتقال گاز هستند. حیاتی‌ترین خطوط لوله انتقال نفت و گاز جهان در میانه روسیه و اروپا و همچنین منطقه خاورمیانه قرار دارند که از جمله مهمترین آن‌ها می‌توان به خط لوله انتقال گاز طبیعی یامال اروپا و همچنین «Nord Stram» و همچنین خط لوله انتقال نفت خام «Druzhba» اشاره کرد. آمارها حاکی از آن است که چین و هندوستان در سال‌های اخیر در توسعه خطوط لوله انتقال نفت خام و گاز طبیعی در مقیاس جهانی پیشتاز بوده‌اند. بر اساس آخرین گزارش‌های ارائه‌شده، طول پروژه‌های خط لوله انتقال نفت و گاز در دست ساخت چین و هندوستان به ترتیب حدود ۳۰ هزار و ۷۵۳ کیلومتر و ۱۶ هزار و ۹۱۳ کیلومتر است که برآورد می‌شود مجموعا معادل ۶۰.۴ درصد از طول کل پروژه‌های در دست ساخت انتقال نفت و گاز در جهان باشد.  

در عصری که بازاندیشی در کارکردها و پایداری زیست‌محیطی سنگ‌بنای پیشروی در بخش معدن به شمار می‌آید، هوش مصنوعی همچون نیرویی جهت‌بخش و همه‌جانبه وارد عمیق‌ترین لایه‌های این صنعت شده و از درون، سازوکارهای بهره‌برداری، ایمنی و زیست‌محیطی را دستخوش تحولاتی بنیادین کرده است؛ تحولاتی که نه فقط در فناوری‌های تحلیلی و داده‌محور، بلکه در روندهای سرمایه‌گذاری، رقابت‌های ژئوپلیتیک و نیاز فزاینده به پاسخ‌گویی به الزامات زیست‌محیطی نیز معنا می‌یابند. بررسی این روند در دل خود، مسیر توسعه شرکت‌های پیشگامی را روایت می‌کند که با جسارت تمام به استقبال این تحولات فناورانه رفته‌ و پرده از چالش‌ها، مقاومت‌ها و پیچیدگی‌هایی برمی‌دارد که در مسیر ادغام این فناوری با بخش معدن رخ نموده‌اند. آمارهای جهانی، روندهای نوآورانه، سهم مناطق مختلف، نقش بازیگران صنعتی و تحولات آتی بازار همچون قطعاتی از یک پازل بزرگ کنار هم قرار گرفته‌اند تا تصویری روشن، جامع و تحلیلی را از آینده حوزه‌ای ترسیم کنند که در افق‌های پیش‌رو، بیش از سیستم‌های مکانیکی بر واحدهای پردازش هوشمند استوار خواهد بود.

فناوری هسته‌ای به عنوان زمینه‌ای نوین در دنیای علم و تکنولوژی، تا به امروز دستاوردهای چشمگیری داشته و طی یک قرن اخیر دچار تغییر و تحولات قابل توجهی شده است که این فناوری را از حوزه علوم پایه، به فضای اقتصاد جهانی کشانده است، به گونه‌ای که کانسنگ‌های فلزی اورانیوم و توریوم به عنوان سوخت‌های اصلی فناوری‌های هسته‌ای و همچنین تجهیزات این صنعت اعم از سانتریفیوژ و راکتورهای اتمی، به کالاهایی استراتژیک و تعیین‌کننده در فضای تجارت بین‌الملل تبدیل شده‌اند. بررسی آمارها نیز نشان می‌دهد که ارزش تجارت بین‌المللی کانسنگ‎‌های معدنی عناصر اورانیوم و توریوم و نیز تجهیزات هسته‌ای در سال‌های اخیر افزایش یافته است.

انرزی هسته‌ای اگرچه نوظهور، اما به سرعت به یکی از اجزای جدایی‌ناپذیر سبد انرژی ایران تبدیل شده است. در حالی که ایران با تنوع بخشیدن به سبد انرژی خود با استفاده از انرژی هسته‌ای، به طور موثری تقاضای فزاینده برای انرژی اولیه در داخل کشور را برآورده کرده، نقش انرژی هسته‌ای در تضمین امنیت انرژی و گذار به آینده کم‌کربن نیز حائز اهمیت است. براساس آمارها، نیروگاه اتمی بوشهر در حال حاضر با ظرفیتی بالغ بر یک هزار مگاوات و تولید انرژی اولیه بیش از ۷.۴ تراوات ساعت بخش قابل توجهی از تقاضای انرژی اولیه ایران را برآورده می‌کند. در حالی  که ۳ نیروگاه اتمی دیگر نیز در مرحله احداث قرار دارند، سازمان انرژی اتمی ایران در تلاش است تا در یک چشم‌انداز گسترده‌تر ظرفیت هسته‌ای خود را به بیش از ۲۰ هزار مگاوات در سال ۲۰۴۰ افزایش دهد.

فناوری هسته‌ای به عنوان یکی از تحولات نوین دهه‌های اخیر، تاثیرات متعدد قابل توجهی بر جوامع و مدیریت منابع کشورها گذاشته است و کاربرد آن تنها به تامین انرژی و تولید برق محدود نمی‌شود، بلکه در حوزه‌های بسیاری از جمله داروسازی و پزشکی، کشاورزی و دامداری، حفاظت از محیط‌زیست، باستان‌شناسی و همچنین اکتشافات فضایی نقش تعیین‌کننده‌ای ایفا می‌کند و در بسیاری از موارد از جمله تامین غذا و انرژی، به نوعی حلال مشکلات و چالش‌ها تلقی می‌شود.

در حال حاضر، انرژی هسته‌ای ۱۰ درصد از  سبد برق جهان را تشکیل می‌دهد. در واقع توانایی این بخش در تولید الکتریسیته پایدار و قابل اعتماد، آن را به مکملی برای انرژی‌های تجدیدپذیر و جایگزینی مناسب برای سوخت‌های فسیلی تبدیل کرده و از آنجایی که انتشار گازهای گلخانه‌ای را در مقایسه با سایر منابع به حداقل می‌رساند، در استراتژی کم‌کربن بسیاری از کشورها گنجانده شده است.  این امر به ویژه در کشورهایی مانند فرانسه، اسلواکی و بلژیک مشهود است که انرژی هسته‌ای بخش قابل توجهی از عرضه برق را به خود اختصاص می‌دهد. در حالی که اهمیت انرژی هسته‌ای در تولید برق ایالات متحده آمریکا و چین برکسی پوشیده نیست، سهم کمتری از ترکیب برق این کشورها را به خود اختصاص می‌دهد.

ساخت و توسعه نیروگاه‌های هسته‌ای در جهان تا حد زیادی وابسته به برخی مواد معدنی و عناصر فلزی است که در اجزای ساختاری، تجهیزات و تاسیسات نیروگاه‌ها به مصرف می‌رسند. در واقع مصرف این مواد با توجه به این که کارایی و ایمنی راکتورهای هسته‌ای را تضمین می‌کنند، ضروری است. با توجه به این که فناوری‌های هسته‌ای یکی از اجزای ضروری انتقال به آینده انرژی پاک پیش‌بینی‌های آژانس بین‌المللی انرژی از رشد تقاضای مواد معدنی حیاتی در توسعه و ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای خبر می‌دهند. علاوه بر این با توجه به گزارش‌های انجمن هسته‌ای جهان از راکتورهای در حال ساخت، انتظار می‌رود که این روند به رشد مصرف برخی فلزات اساسی از جمله آلومینیوم، فولاد و مس کمک کند.

مصرف عناصر پرتوزا و شکافت‌پذیر نقش مهمی در شکل دادن به آینده انرژی‌های پاک و توسعه نیروگاه‌های هسته‌ای ایفا خواهد کرد. به طور مثال، اورانیوم به عنوان پر‌کاربردترین سوخت هسته‌ای شناخته می‌شود که بیش از ۹۰ درصد از سوخت راکتورهای هسته‌ای را تشکیل می‌دهد و منابع اصلی آن عمدتا در استرالیا، قزاقستان و کانادا واقع شده‌اند. در حالی که توریوم در مقایسه با اورانیوم در مقیاس کمتری به مصرف می‌رسد، به دلیل مقادیر فراوانی آن به ویژه در کشورهای هندوستان، برزیل و استرالیا مورد توجه قرار گرفته است. در مورد پلوتونیوم شرایط کمی متفاوت است و این عنصر علی‌رغم ماهیت طبیعی خود، اغلب به عنوان یک محصول جانبی در راکتورهای هسته‌ای یا از طریق بازفرآوری سوخت‌های هسته‌ای مصرف‌شده تولید می‌شود.