مجلات و نشریات

حدود ۲۵۰ سال پیش، پس از اختراع ماشین بخار، بشر توانست به سرعت ماشین‌آلات صنعتی لازم برای تولید تجاری را توسعه و کمیت و کیفیت آن را افزایش دهد. طی دهه‌های گذشته، صنایع ماشین‌سازی و تولید تجهیزات صنعتی کشور توسعه یافته است، اما همچنان با کشورهای صنعتی فاصله زیادی دارد. برای تبدیل شدن به یکی از کشورهای پیشرو در این زمینه، راه درازی باید پیمود که همت آن فراهم است، اما موانع متعددی باعث شده تا این صنعت به رشد کافی برای تامین نیاز کشور نرسد. تصویر ماشین بخار روی جلد سمبلی از این صنعت است که بدون وجود بخار، یعنی قوانین حمایت‌کننده و مشوق‌های ویژه، ارتباطات جهانی برای انتقال تکنولوژی، صادرات و......، نمی‌تواند به فعالیت خود ادامه دهد.

توسعه و فعالیت صنایع هوافضا در ایران از قدمتی در حدود نیم قرن برخوردار است. در طول دو دهه گذشته، به دنبال معطوف‌شدن توجه‌ها و افزایش سرمایه‌گذاری‌ها در صنایع هوافضا، عملکرد این صنایع رشد چشمگیری یافت که نتیجه آن،  ثبت دستاوردهایی مانند پرتاب ماهواره‌های متعدد به فضا و طراحی و ساخت انواع هواپیماهای بدون سرنشین بود. با این حال، صنایع هوافضا در چند سال اخیر، متاثر از تحریم‌ها و کاهش شدید سرمایه‌گذاری‌ها و بودجه این صنایع در اثر شرایط نامناسب اقتصاد کشور با رکود بزرگی مواجه شده‌اند. تصویر موشک کاغذی روی جلد، نمادی از شرایط صنایع هوافضای کشور است که از حرکت همگام با آخرین پیشرفت‌های جهان جا مانده و در اصطلاح گرفتار یک «چاله هوایی» شده که روند حرکت این صنایع را کند کرده است. تجربه نشان داده است توجه بیشتر به صنایع هوافضا، افزایش سرمایه‌گذاری‌ها در این صنایع و تکیه بر توان متخصصان داخلی می‌تواند فرصت دوباره‌ای را برای برون‌رفت صنایع هوافضا از شرایط کنونی و درخشش دوباره در جهان فراهم آورد.

اغلب کشورهای جهان در سال‌های اخیر با سرعت بالایی در مسیر استفاده از منابع تجدیدپذیری مانند انرژی خورشیدی و بادی برای تامین انرژی مورد نیاز خود حرکت کرده‌اند. با این حال، نگاهی به آمارهای مربوط به سبد انرژی ایران نشان می‌دهد بیش از ۹۷ درصد از مصرف انرژی اولیه در کشور از منابع فسیلی نفت و گاز تامین می‌شود. تصویر «کپسول گاز» روی جلد، سمبلی از مصرف گاز طبیعی به عنوان منبع اصلی تامین انرژی در کشور است. با توجه به روند چند سال اخیر به نظر می‌رسد در سیاست‌گذاری‌های حوزه انرژی کشور، به گاز طبیعی به عنوان منبعی «بی‌پایان» نگریسته شده است. با این حال، در شرایط فعلی که تامین انرژی به موضوعی چالش‌برانگیز در کشور تبدیل شده است، حرکت در مسیر استفاده از منابع خورشیدی و بادی می‌تواند گام بلندی در راستای ارتقای امنیت تامین انرژی کشور باشد.

بحث تولید گوشی ملی و تامین بخشی از نیاز بازار موبایل کشور از محصولات داخلی در سال‌های اخیر به شکل‌های مختلفی جریان داشته است. بازار حدودا ۳ میلیارد دلاری تلفن همراه در ایران شرایط جذابی را بر فعالیت واحدهای تولید تلفن همراه و تامین نیاز کاربران داخلی ایجاد می‌کند. علی‌رغم این مسئله، نگاهی به تجربه تولید گوشی تلفن همراه در کشور نشان می‌دهد که فعالیت این صنعت هیچگاه از روش CBU (واردات گوشی کامل و چسباندن لیبل) و یا در بهترین حالت مونتاژ قطعات وارداتی فراتر نرفته است. با این حال، گوشی‌های تلفن همراه ساخت داخل هیچگاه نتوانسته‌اند رضایت کاربران را جلب کنند. تصویر «گوشی موبایل قدیمی» روی جلد را می‌توان نمادی از شرایط سال‌های اخیر این صنعت دانست که به دلیل دسترسی نداشتن به تکنولوژی‌های روز و برخوردار نبودن از قدرت رقابت با برندهای معتبر نتوانسته است به سهم مناسبی از بازار داخل دست یابد و در اصطلاح «بی‌صدا» مانده است.

زیرساخت‌های حمل و نقل عاملی تعیین‌کننده و اساسی در رشد اقتصادی و صنعتی کشورها محسوب می‌شوند. اساسا اجرای برنامه‌های کلان توسعه بدون پرداختن به ظرفیت‌ زیرساخت‌های حمل و نقل و سرمایه‌گذاری در توسعه آن‌ها ممکن نیست. دریچه دوربین عکاسی وظیفه تنظیم میزان عبور نور را بر عهده دارد. اگرچه این دریچه از بیرون تاریک به نظر می‌رسد، اما با عملکرد مطلوب شاتر در شرایط و زمان مناسب، تصویری شفاف و روشن ایجاد خواهد کرد. «دریچه تاریک» تصویر دوربین عکاسی روی جلد را می‌توان تعبیری از  شرایط فعلی و فرصت‌های بخش حمل و نقل کشور دانست که اگر در زمان مطلوب به آن‌ها توجه شود و برنامه‌ریزی مناسبی برای سرمایه‌گذاری و توسعه زیرساخت‌های این بخش صورت گیرد، منافع اقتصادی فراوانی را برای اقتصاد و صنعت کشور به دنبال خواهد داشت. توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل به سبب نیاز به حجم بزرگی از ساختمان‌ها و تاسیسات می‌تواند رشد قابل توجهی را در مصرف فلزات در کشور ایجاد کند.

تحولات اقتصادی و صنعتی جهان در چند دهه گذشته، بخش معدن و صنایع معدنی و فلزی را که صنعت مادر و حلقه نخست زنجیره‌های تامین محسوب می‌شود به سمت افزایش روزافزون بهره‌برداری  از پتانسیل‌های طبیعی و معدنی سوق داده است، به طوری که امروز موضوع کاهش سطوح ذخایر معدنی و احتمال اتمام آن‌ها در سال‌ها و دهه‌های آینده، یکی از ریسک‌های مهم  فضای اقتصادی جهان  به شمار می‌آید. در این بین، ایران اگرچه یکی از کشورهای ثروتمند جهان به لحاظ بهره‌مندی از ذخایر معدنی و طبیعی برشمرده می‌شود اما ارزیابی‌ها نشان می‌دهد میزان بهره‌برداری از ذخایر معدنی و تولید محصولات فلزی در کشور فاصله قابل ملاحظه‌ای را با پتانسیل‌های واقعی و بالقوه دارد که ریشه این مسئله را باید در عواملی مانند عدم استفاده از فناوری‌های پیشرفته اکتشاف، استخراج و فراوری مواد معدنی و جریان نیافتن سرمایه‌گذاری‌ها به بخش معدن جست‌وجو کرد.  تصویر «ظرف سفالی» روی جلد سمبلی از وضعیت فعلی بخش معدن کشور است که کامل شدن آن به فراگیری و استفاده از یک «فوت‌ کوزه‌گری» نیاز دارد تا به این ترتیب  بتوان از طریق فعال‌سازی پتانسیل‌های بالقوه و بهره‌برداری بهینه و کارآمد از منابع ارزشمند کشور،  زمینه رونق و توسعه بخش معدن را فراهم آورد و بستر جهش اقتصادی را ایجاد کرد.

بر اساس پیش‌بینی‌ها تا سال ۲۰۳۰ سهم فروش خودروهای الکتریکی از بازار جهانی خودرو به بیش از ۳۰ درصد می‌رسد. با توجه به ساختار خودروهای الکتریکی و فلزات مصرفی در باتری‌های آن‌ها، افزایش تولید این خودروها در سال‌های آینده، تاثیر قابل توجهی را بر بازار جهانی مصرف فلزاتی مانند مس، نیکل، کبالت و لیتیوم خواهد داشت. مسئله‌ای که با توجه به ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های بالقوه معدنی ایران فرصتی طلایی برای کشور تلقی می‌شود. تصویر «باتری» روی جلد در واقع نماد و سمبلی از نیروی محرکه خودروی الکتریکی است. اگرچه تولید این خودرو در ایران با توجه به شرایط فعلی صنعت خودروسازی کشور قدری دور از ذهن می‌رسد، اما سیاست‌گذاری برای حرکت در مسیر تولید خودروهای الکتریکی در سال‌های آینده به عنوان اندیشه‌ای نوین و خیالی نو، افق‌های روشنی را برای آینده صنعت خودروسازی و صنایع معدنی و فلزی کشور به تصویر می‌کشد.

بحث تولید گوشی ملی و تامین بخشی از نیاز بازار موبایل کشور از محصولات داخلی در سال‌های اخیر به شکل‌های مختلفی جریان داشته است. بازار حدودا ۳ میلیارد دلاری تلفن همراه در ایران شرایط جذابی را بر فعالیت واحدهای تولید تلفن همراه و تامین نیاز کاربران داخلی ایجاد می‌کند. علی‌رغم این مسئله، نگاهی به تجربه تولید گوشی تلفن همراه در کشور نشان می‌دهد که فعالیت این صنعت هیچگاه از روش CBU (واردات گوشی کامل و چسباندن لیبل) و یا در بهترین حالت مونتاژ قطعات وارداتی فراتر نرفته است. با این حال، گوشی‌های تلفن همراه ساخت داخل هیچگاه نتوانسته‌اند رضایت کاربران را جلب کنند. تصویر «گوشی موبایل قدیمی» روی جلد را می‌توان نمادی از شرایط سال‌های اخیر این صنعت دانست که به دلیل دسترسی نداشتن به تکنولوژی‌های روز و برخوردار نبودن از قدرت رقابت با برندهای معتبر نتوانسته است به سهم مناسبی از بازار داخل دست یابد و در اصطلاح «بی‌صدا» مانده است.

نگاهی به آمارها نشان می‌دهد اقتصاد ایران به رغم همه شعارها و سیاست‌گذاری‌ها کماکان در سطح خام‌فروشی باقی مانده است و کالاهای ساخته‌شده و نهایی سهم بسیار کمی را در صادرات کشور دارند. این در حالی است که بخش زیادی از ایجاد ارزش و اشتغالزایی در زنجیره‌های تولید محصولات مختلف، به حلقه‌های انتهایی تعلق دارد. بدیهی است تداوم چنین روندی موجب می‌شود تا فرصت‌های بسیاری برای ارزش‌آفرینی و ایجاد رشد اقتصادی در کشور از بین برود. نمود این مسئله در سرانه پایین مصرف فلزات اساسی در کشور نسبت به متوسط جهانی مشهود است. تصویر «ساعت شنی» روی جلد را می‌توان نمادی از پتانسیل‌های طبیعی ارزشمند کشور در حوزه نفت و گاز و معدن معرفی کرد که به سرعت در حال به اتمام رسیدن هستند و لازم است تا رویکردی جدی‌تر برای تکمیل زنجیره‌های ارزش «باقی‌مانده» ذخایر کشور و تولید محصولات نهایی قابل رقابت در بازارهای جهانی در دستور کار قرار گیرد. مسئله‌ای که موجب رشد مصرف فلزات و ارتقای شاخص‌های اقتصادی کشور خواهد شد.

با نگاهی به برخی شاخص‌های مربوط به زیرساخت‌های شهری در کشور می‌توان دریافت که فاصله معنی‌داری میان وضعیت موجود و استانداردهای جهانی وجود دارد. به نظر می‌رسد توسعه زیرساخت‌های شهری در اولویت دوم اجرای برنامه‌های شهرسازی کشور قرار می‌گیرند که این مسئله در بلندمدت، آسیب‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی زیادی را ایجاد خواهد کرد. «گنبد کبود» به عنوان سمبلی قدیمی از معماری و شهرسازی ایرانی را می‌توان نمادی از شرایط فعلی زیرساخت‌های شهری در ایران در نظر گرفت؛ زیرساخت‌هایی که قدیمی هستند و متناسب با رشد بافت‌های شهری توسعه نیافته‌اند. ایجاد و توسعه زیرساخت‌های مختلف شهری از جمله ساختمان‌های فرهنگی، ورزشی و خدماتی، فضاهای سبز و زیرساخت‌های حمل‌ونقل درون شهری شامل مترو، اتوبوس و خودرو موجب مصرف میزان قابل توجهی فلزات اساسی خواهد شد. تصویر نوستالژیک «بلیط اتوبوس شهری» روی جلد، تداعی‌کننده خاطرات اتوبوس‌های قدیمی به عنوان عضوی از سیستم‌ حمل‌ونقل درون‌شهری است. سیستمی که همانند سایر زیرساخت‌های شهری در کشور نیاز به توسعه و نوسازی دارد.

توسعه بخش کشاورزی از جنبه‌های مختلفی مانند توسعه زیرساخت‌های آبیاری و زهکشی، احداث گلخانه‌ها، واحدهای پرورش دام، طیور و آبزیان و تولید و به‌کارگیری تجهیزات مختلف موجب رشد مصرف فلزات در کشور می‌شود. توسعه بخش کشاورزی ضامن امنیت غذایی کشور در سال‌های آتی خواهد بود. به همین دلیل خودکفایی در تولید محصولات اساسی کشاورزی همواره یکی از سرفصل‌های پراهمیت برنامه‌های توسعه کشور بوده است. تصویر «کیسه گندم» روی جلد در واقع نمایانگر محصول اصلی و اساسی کشاورزی ایران است، عرصه‌ای که امروز با چالش‌هایی مانند شرایط اقلیمی و بروز خشک‌سالی‌ها، ساختار سنتی و تطابق نداشتن آن با دانش روز و الگوهای نامناسب آبیاری و کشت محصولات مواجه است. به نظر می‌رسد لازم است تا سیاست‌گذاری‌های جدیدی در خصوص ارتقای سطح دانش و تکنولوژی کشاورزی کشور، اصلاح الگوها و بهبود زیرساخت‌های این حوزه صورت گیرد، به گونه‌ای که «برداشت» محصولات کشاورزی در ایران به طور کامل پاسخگوی تقاضای کشور باشد.

واردات عرصه‌ای فرصت‌ساز برای پیمودن مسیر توسعه صنعتی و رشد اقتصادی محسوب می‌شود که از جنبه‌های مختلف مانند تامین نهاده‌ها و عوامل تولید، افزایش رقابت‌پذیری، ارتقای سطح کیفیت کالاهای تولید داخلی و نیز ورود فناوری‌های نوین به کشور اهمیت دارد و همچنین به صورت غیرمستقیم  موجب ورود فلزات به صورت غیرمستقیم و در قالب محصولات ساخته‌شده به کشور می‌شود.