ماهنامه اخبارفلزات

ایران از دیرباز یکی از تمدن‌های نقش‌آفرین و تعیین‌کننده در مناسبات و تحولات جهان بوده است. با این حال، نگاهی به آمارها نشان می‌دهد در طول نیم‌قرن گذشته، سرعت توسعه اقتصاد ایران از روند رشد جهانی عقب مانده است که دلیل اصلی این مسئله را باید تحریم‌هایی دانست که موانع بزرگی را بر سر راه مراودات تجاری و دسترسی به تکنولوژی‌های روز ایجاد کرده‌اند. همچنین وابستگی بیش از حد درآمدهای ایران به نفت و کم‌توجهی به توسعه و ارتقای سایر بخش‌های اقتصادی و صنعتی نیز دیگر چالشی محسوب می‌شود که موجب آسیب‌های‌پذیری اقتصاد ایران در مقابل تکانه‌ها و عوامل خارجی شده است. تصویر «ماشین‌ تحریر» روی جلد، سمبلی از بی‌توجهی به  مفهوم توسعه و عقب ماندن از سیر پیشرفت فناوری دنیا محسوب می‌شود که سبب شده است اقتصاد ایران به عنوان کشوری دیرینه و کهنه‌کار، نتواند در بازارهای رقابتی جهان نقش‌آفرینی کند.

موقعیت جغرافیایی و وضعیت زمین‌شناسی ایران، شرایط پرریسکی را برای نواحی مختلف کشور در زمینه احتمال بروز انواع بلایای طبیعی به ویژه سیل و زلزله ایجاد می‌کند. این در حالی است که در بسیاری از شهرهای کشور، ساختمان‌ها و زیرساخت‌های موجود از شرایط ناایمن و غیراستانداردی برای مقابله با زلزله برخوردار هستند. تجربه زلزله هفته‌های اخیر ترکیه نیز نشان داد در صورت بی‌توجهی به استانداردها و ایمن‌سازی ساختمان‌ها، بروز یک زلزله تا چه میزان کشور را با تلفات جانی و آسیب‌های اقتصادی مواجه خواهد کرد. تصویر «سوت» روی جلد، سمبلی از اعلام هشدار و اخطار برای توجه به رعایت استانداردها در شهرسازی و ایمن‌سازی ساختمان‌ها در مقابل پدیده‌هایی مانند سیل و زلزله است تا به این ترتیب بتوان در صورت رخداد بلایای طبیعی، آمار تلفات و خسارات و پس‌لرزه‌ ناشی از آن‌ها را تا حد امکان کاهش داد. باید توجه داشت حوزه مدیریت بلایای طبیعی هم از جنبه مقاوم‌سازی ساختمان‌ها و هم بازسازی پس از آسیب‌های آن، محرکی برای مصرف فلزات به شمار می‌آید.

حدود ۲۵۰ سال پیش، پس از اختراع ماشین بخار، بشر توانست به سرعت ماشین‌آلات صنعتی لازم برای تولید تجاری را توسعه و کمیت و کیفیت آن را افزایش دهد. طی دهه‌های گذشته، صنایع ماشین‌سازی و تولید تجهیزات صنعتی کشور توسعه یافته است، اما همچنان با کشورهای صنعتی فاصله زیادی دارد. برای تبدیل شدن به یکی از کشورهای پیشرو در این زمینه، راه درازی باید پیمود که همت آن فراهم است، اما موانع متعددی باعث شده تا این صنعت به رشد کافی برای تامین نیاز کشور نرسد. تصویر ماشین بخار روی جلد سمبلی از این صنعت است که بدون وجود بخار، یعنی قوانین حمایت‌کننده و مشوق‌های ویژه، ارتباطات جهانی برای انتقال تکنولوژی، صادرات و......، نمی‌تواند به فعالیت خود ادامه دهد.

توسعه و فعالیت صنایع هوافضا در ایران از قدمتی در حدود نیم قرن برخوردار است. در طول دو دهه گذشته، به دنبال معطوف‌شدن توجه‌ها و افزایش سرمایه‌گذاری‌ها در صنایع هوافضا، عملکرد این صنایع رشد چشمگیری یافت که نتیجه آن،  ثبت دستاوردهایی مانند پرتاب ماهواره‌های متعدد به فضا و طراحی و ساخت انواع هواپیماهای بدون سرنشین بود. با این حال، صنایع هوافضا در چند سال اخیر، متاثر از تحریم‌ها و کاهش شدید سرمایه‌گذاری‌ها و بودجه این صنایع در اثر شرایط نامناسب اقتصاد کشور با رکود بزرگی مواجه شده‌اند. تصویر موشک کاغذی روی جلد، نمادی از شرایط صنایع هوافضای کشور است که از حرکت همگام با آخرین پیشرفت‌های جهان جا مانده و در اصطلاح گرفتار یک «چاله هوایی» شده که روند حرکت این صنایع را کند کرده است. تجربه نشان داده است توجه بیشتر به صنایع هوافضا، افزایش سرمایه‌گذاری‌ها در این صنایع و تکیه بر توان متخصصان داخلی می‌تواند فرصت دوباره‌ای را برای برون‌رفت صنایع هوافضا از شرایط کنونی و درخشش دوباره در جهان فراهم آورد.

اغلب کشورهای جهان در سال‌های اخیر با سرعت بالایی در مسیر استفاده از منابع تجدیدپذیری مانند انرژی خورشیدی و بادی برای تامین انرژی مورد نیاز خود حرکت کرده‌اند. با این حال، نگاهی به آمارهای مربوط به سبد انرژی ایران نشان می‌دهد بیش از ۹۷ درصد از مصرف انرژی اولیه در کشور از منابع فسیلی نفت و گاز تامین می‌شود. تصویر «کپسول گاز» روی جلد، سمبلی از مصرف گاز طبیعی به عنوان منبع اصلی تامین انرژی در کشور است. با توجه به روند چند سال اخیر به نظر می‌رسد در سیاست‌گذاری‌های حوزه انرژی کشور، به گاز طبیعی به عنوان منبعی «بی‌پایان» نگریسته شده است. با این حال، در شرایط فعلی که تامین انرژی به موضوعی چالش‌برانگیز در کشور تبدیل شده است، حرکت در مسیر استفاده از منابع خورشیدی و بادی می‌تواند گام بلندی در راستای ارتقای امنیت تامین انرژی کشور باشد.

بحث تولید گوشی ملی و تامین بخشی از نیاز بازار موبایل کشور از محصولات داخلی در سال‌های اخیر به شکل‌های مختلفی جریان داشته است. بازار حدودا ۳ میلیارد دلاری تلفن همراه در ایران شرایط جذابی را بر فعالیت واحدهای تولید تلفن همراه و تامین نیاز کاربران داخلی ایجاد می‌کند. علی‌رغم این مسئله، نگاهی به تجربه تولید گوشی تلفن همراه در کشور نشان می‌دهد که فعالیت این صنعت هیچگاه از روش CBU (واردات گوشی کامل و چسباندن لیبل) و یا در بهترین حالت مونتاژ قطعات وارداتی فراتر نرفته است. با این حال، گوشی‌های تلفن همراه ساخت داخل هیچگاه نتوانسته‌اند رضایت کاربران را جلب کنند. تصویر «گوشی موبایل قدیمی» روی جلد را می‌توان نمادی از شرایط سال‌های اخیر این صنعت دانست که به دلیل دسترسی نداشتن به تکنولوژی‌های روز و برخوردار نبودن از قدرت رقابت با برندهای معتبر نتوانسته است به سهم مناسبی از بازار داخل دست یابد و در اصطلاح «بی‌صدا» مانده است.

تعدد بالای همسایگان ایران و ساختارهای منحصربه‌فرد اقتصادی و بازار مصرف این کشورها، فرصت‌های مناسبی را برای توسعه مراودات تجاری با آن‌ها ایجاد می‌کند. با این حال، آمارها نشان می‌دهند سهم ایران از تامین واردات حدود یک هزار و دویست میلیارد دلاری همسایگان خود، کمتر از ۲.۲ درصد است. تصویر نقش قلمو و رنگ روی جلد را می‌توان سمبلی از نقش‌افرینی و سهم ایران در بازارهای کشورهای همسایه دانست. سهمی که بسیار کمتر از پتانسیل‌های واقعی کشور بوده و اصطلاحا «کم‌رنگ» مانده است. بدیهی است، توجه به ظرفیت‌های موجود و تولید و عرضه محصولات قابل‌رقابت در بازارهای جهانی، کلید و عامل اساسی  نقش‌آفرینی پررنگ‌تر ایران در بازار کشورهای همسایه محسوب می‌شود  که فرصت مناسبی را برای رشد مصرف و صادرات غیرمستقیم فلزات اساسی در قالب محصولات ساخته‌شده و نهایی به کشورهای همسایه ایجاد می‌کند.

اغلب کشورهای جهان در سال‌های اخیر با سرعت بالایی در مسیر استفاده از منابع تجدیدپذیری مانند انرژی خورشیدی و بادی برای تامین انرژی مورد نیاز خود حرکت کرده‌اند. با این حال، نگاهی به آمارهای مربوط به سبد انرژی ایران نشان می‌دهد بیش از ۹۷ درصد از مصرف انرژی اولیه در کشور از منابع فسیلی نفت و گاز تامین می‌شود. تصویر «کپسول گاز» روی جلد، سمبلی از مصرف گاز طبیعی به عنوان منبع اصلی تامین انرژی در کشور است. با توجه به روند چند سال اخیر به نظر می‌رسد در سیاست‌گذاری‌های حوزه انرژی کشور، به گاز طبیعی به عنوان منبعی «بی‌پایان» نگریسته شده است. با این حال، در شرایط فعلی که تامین انرژی به موضوعی چالش‌برانگیز در کشور تبدیل شده است، حرکت در مسیر استفاده از منابع خورشیدی و بادی می‌تواند گام بلندی در راستای ارتقای امنیت تامین انرژی کشور باشد.

ایران همانند اغلب کشورهای جهان در چند دهه گذشته با پدیده‌ای به نام کاهش جمعیت خانوار مواجه بوده است. این پدیده از عوامل مختلفی مانند کاهش نرخ فرزندآوری و افزایش تعداد خانوارهای یک‌نفره نشئت می‌گیرد. تصویر «کوله‌پشتی» روی جلد، نمادی از روند فعلی و تمایل افراد به استقلال و «جدایی» از خانواده و تشکیل خانوارهای تک‌نفره است. پدیده‌ای که تاثیر زیادی را بر بسیاری از شاخص‌های اقتصادی و اجتماعی کشور خواهد داشت، زیرا تقاضای جدیدی را در بازارهای مختلفی مانند مسکن، لوازم خانگی و خودرو ایجاد می‌کند که تامین آن موجب رشد قابل توجه مصرف فلزات اساسی در کشور می‌شود.

بر اساس پیش‌بینی‌ها تا سال ۲۰۳۰ سهم فروش خودروهای الکتریکی از بازار جهانی خودرو به بیش از ۳۰ درصد می‌رسد. با توجه به ساختار خودروهای الکتریکی و فلزات مصرفی در باتری‌های آن‌ها، افزایش تولید این خودروها در سال‌های آینده، تاثیر قابل توجهی را بر بازار جهانی مصرف فلزاتی مانند مس، نیکل، کبالت و لیتیوم خواهد داشت. مسئله‌ای که با توجه به ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های بالقوه معدنی ایران فرصتی طلایی برای کشور تلقی می‌شود. تصویر «باتری» روی جلد در واقع نماد و سمبلی از نیروی محرکه خودروی الکتریکی است. اگرچه تولید این خودرو در ایران با توجه به شرایط فعلی صنعت خودروسازی کشور قدری دور از ذهن می‌رسد، اما سیاست‌گذاری برای حرکت در مسیر تولید خودروهای الکتریکی در سال‌های آینده به عنوان اندیشه‌ای نوین و خیالی نو، افق‌های روشنی را برای آینده صنعت خودروسازی و صنایع معدنی و فلزی کشور به تصویر می‌کشد.

بحث تولید گوشی ملی و تامین بخشی از نیاز بازار موبایل کشور از محصولات داخلی در سال‌های اخیر به شکل‌های مختلفی جریان داشته است. بازار حدودا ۳ میلیارد دلاری تلفن همراه در ایران شرایط جذابی را بر فعالیت واحدهای تولید تلفن همراه و تامین نیاز کاربران داخلی ایجاد می‌کند. علی‌رغم این مسئله، نگاهی به تجربه تولید گوشی تلفن همراه در کشور نشان می‌دهد که فعالیت این صنعت هیچگاه از روش CBU (واردات گوشی کامل و چسباندن لیبل) و یا در بهترین حالت مونتاژ قطعات وارداتی فراتر نرفته است. با این حال، گوشی‌های تلفن همراه ساخت داخل هیچگاه نتوانسته‌اند رضایت کاربران را جلب کنند. تصویر «گوشی موبایل قدیمی» روی جلد را می‌توان نمادی از شرایط سال‌های اخیر این صنعت دانست که به دلیل دسترسی نداشتن به تکنولوژی‌های روز و برخوردار نبودن از قدرت رقابت با برندهای معتبر نتوانسته است به سهم مناسبی از بازار داخل دست یابد و در اصطلاح «بی‌صدا» مانده است.

نگاهی به آمارها نشان می‌دهد اقتصاد ایران به رغم همه شعارها و سیاست‌گذاری‌ها کماکان در سطح خام‌فروشی باقی مانده است و کالاهای ساخته‌شده و نهایی سهم بسیار کمی را در صادرات کشور دارند. این در حالی است که بخش زیادی از ایجاد ارزش و اشتغالزایی در زنجیره‌های تولید محصولات مختلف، به حلقه‌های انتهایی تعلق دارد. بدیهی است تداوم چنین روندی موجب می‌شود تا فرصت‌های بسیاری برای ارزش‌آفرینی و ایجاد رشد اقتصادی در کشور از بین برود. نمود این مسئله در سرانه پایین مصرف فلزات اساسی در کشور نسبت به متوسط جهانی مشهود است. تصویر «ساعت شنی» روی جلد را می‌توان نمادی از پتانسیل‌های طبیعی ارزشمند کشور در حوزه نفت و گاز و معدن معرفی کرد که به سرعت در حال به اتمام رسیدن هستند و لازم است تا رویکردی جدی‌تر برای تکمیل زنجیره‌های ارزش «باقی‌مانده» ذخایر کشور و تولید محصولات نهایی قابل رقابت در بازارهای جهانی در دستور کار قرار گیرد. مسئله‌ای که موجب رشد مصرف فلزات و ارتقای شاخص‌های اقتصادی کشور خواهد شد.