مشاهده بیشتر
امنیت انرژی در جهان، همواره به عنوان یک مسئله استراتژیک در نظر گرفته شده، این در حالی است که همگام با پیشرفت جوامع و روند جهانی شدن «Globalization»، اقتصاد جهانی و بازارهای انرژی شاهد پیدایش ریسک‌های ژئوپلیتیکی بوده که هر یک به نحوی بازارهای نفت و گاز طبیعی را تحت تاثیر قرار داده‌اند. سال ۱۹۷۳، یکی از بزرگترین بحران‌های نفتی جهان تا به امروز (به دلیل بالا گرفتن منازعات نظامی میان برخی کشورهای عربی و رژیم صهیونیستی) کلید خورد که تقریبا ۷ سال به طول انجامید و سبب شد تا قیمت جهانی نفت تقریبا ۶ برابر شود. سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ نیز با آغاز نبرد نظامی روسیه و اوکراین و همچنین حمله رژیم صهیونیستی به غزه، به دلیل کاهش قابل ملاحظه صادرات نفت و گاز طبیعی روسیه به اتحادیه اروپا و مختل شدن روند تولید و صادرات گاز طبیعی در منطقه خاورمیانه، مجددا بازارهای انرژی در مقیاس جهانی تا حدی متلاطم شد، با این حال، تاثیر ریسک‌های ژئوپلیتیکی اخیر بر بازار انرژی نسبت به دوره‌های قبل محدودتر شده است. واقعیت آن است که در طول بحران‌های نفتی گذشته، جامعه جهانی به سمت پویایی بیشتر (به خصوص در زمینه تامین و مصرف انرژی) رفته است؛ این مسئله عمدتا به این خاطر است که وقوع بحران‌های نفت و گاز طبیعی در بلندمدت، هم به تامین‌کنندگان و هم به مصرف‌کنندگان انرژی خسارت جدی وارد می‌کند.
بخش عمده ذخایر نفتی در منطقه جنوب کشور قرار گرفته‌اند. این در حالی است که بسیاری از پالایشگاه‌های بزرگ کشور در نواحی مرکزی کشور نظیر تهران و اصفهان احداث شده‌اند که با توجه به این مسئله، مقوله انتقال نفت خام از محل استخراج به پالایشگاه امری کلیدی و تعیین‌کننده است. بخش بزرگی از انتقال نفت خام توسط خطوط لوله انجام می‌شود. این خطوط از قطر بالایی برخوردارند و از جنس فولاد زنگ‌نزن ساخته می‌شوند. هم‌اکنون ظرفیت‌های مناسبی برای تولید داخلی این نوع فولاد در کشور ایجاد شده است که توسعه این ظرفیت‌ها و رشد تولیدات این نوع ورق‌های فولادی می‌تواند موجب خودکفایی و جلوگیری ازخروج ارز از کشور شود؛ مسئله‌ای که نمی‌توان از تاثیرات گسترده آن بر بازار و صنعت فولاد چشم‌پوشی کرد.
بخش اعظم انرژی مصرفی در جهان به سوخت‌های فسیلی اختصاص می‌یابد و به همین دلیل، امروز مقوله نفت سیاست بین‌المللی در جهان را تا حد زیادی تحت‌الشعاع قرار داده است. مسئله دسترسی ارزان و آسان، تامین انرژی برای مصرف‌کنندگان و نیز امنیت مسیرهای انتقال انرژی برای تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان بسیار مهم است. در این میان، ایران از سه ویژگی برجسته برای نقش‌آفرینی در بازار جهانی نفت و گاز جهان برخوردار است: نخست، برخورداری از ذخایر فراوان انرژی‌های فسیلی؛ دوم، قرار گرفتن در مرکز بیضی انرژی جهان؛ سوم، موقعیت ژئوپلیتیکی مناسب و قرار گرفتن در محل تلاقی سه قاره آسیا، اروپا و آفریقا. برخورداری از چنین شرایطی مزیت‌های فراوانی را برای حضور پررنگ در بازار انرژی جهان ایجاد کرده است. یکی از موارد مهم در این زمینه، برخورداری از زیرساخت‌های مناسب و توسعه پایانه‌های صادراتی نفت است که توجه به آن گام بلندی در مسیر افزایش ظرفیت‌ها، رفع چالش‌ها و کاهش هزینه‌ها خواهد بود.
تلاش برای درمان بیماری‌ها و آسیب‌ها در قرون گذشته همواره وجود داشته است. اهمیت سلامتی در بهره‌وری اجتماعی و کیفیت زندگی، منجر به شکل‌گیری سازمان‌های ملی و بین‌المللی و طرح قوانینی شده است تا حوزه سلامت را به بخش دارای ساختار و نظام‌مند تبدیل کند. مروری بر آمارها نشان می‌دهد روند توسعه زیرساخت‌های بهداشتی و سلامتی کشورهای مختلف، تا حد زیادی به شاخص‌های جمعیتی، اجتماعی و اقتصادی آن‌ها وابسته است. در ادامه می‌توان گفت سرمایهگذاری در حوزه سلامت علاوه بر کمک به ارتقای سطح سلامت جامعه و بهبود سیستم‌ها و زیرساخت‌های بهداشتی سبب رشد اقتصادی در جوامع نیز می‌شود. افزایش شدید مخارج دولت‌ها برای سلامت، زمینه‌ساز افزایش هزینه‌های بهداشتی به بالاترین سطح خود در طول تاریخ و رسیدن آن به حدود ۹ تریلیون دلار شد که تقریبا برابر با ۱۱ درصد از تولید ناخالص داخلی جهان است.
بسته به عوامل مختلفی همچون برخورداری از منابع طبیعی، اهمیت نظامی و پتانسیل‌های اقتصادی، مناطق جغرافیایی استراتژیکی در جهان وجود دارند. آبراهه‌های طبیعی یا کانال‌های ساخته شده به دست انسان که اقیانوس‌ها و دریاها را به هم متصل می‌سازند یکی از این مناطق به شمار می‌آیند که نقشی بسیار حساس را در توازن اقتصاد و تجارت کلیه کشورهای صنعتی و کشورهای ساحلی منطقه ایفا می‌کنند، چرا که سالانه حجم زیادی از تجارت بین‌الملل از طریق این آبراهه‌های باریک صورت می‌پذیرد و هر رخدادی که امنیت دریانوردی را در این مناطق تهدید کند به همان نسبت منافع این اقتصادها را به خطر می‌اندازد. همچنین ارزش اقتصادی این نقاط اغلب سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی در تاسیسات بندری، زیرساخت‌های کشتیرانی و سایر صنایع مرتبط با دریانوردی را در این مناطق به دنبال دارد.
سرنوشت کریدورهای اقتصادی را پیش از آن‌که مزیت‌های نسبی جریان‌های تجاری تعیین کنند، سیاست‌های ژئوپلتیکی تعیین می‌کند. برای مثال کشور روسیه در پاسخ به تحریم‌های اقتصادی به دنبال جایگزین‌کردن بازارهای غرب با کشورهای آسیای میانه و شرقی است که به طور قابل توجهی بر نقشه راه تجارت جهانی تاثیر می‌گذارد. ابتکار کمربند و جاده، یکی از بزرگترین پروژه‌های زیرساختی جهان است که پتانسیل بالایی در ترسیم مجدد الگوهای تجارت جهانی دارد. کمربند و جاده، یک استراتژی توسعه زیرساخت جهانی است که توسط دولت چین در سال ۲۰۱۳ برای سرمایه گذاری در بیش از ۱۴۰ کشور اتخاذ شده و بر اساس گفته‌ها می‌تواند به مهمترین ابزار سیاسی پکن در آینده تبدیل شود.
در عصر حاضر حفظ سلامتی جسمی و روانی اعضای جامعه به خصوص نیروی کار به یک پارامتر مهم برای سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان تبدیل شده است، چرا که کاهش بهره‌وری در نتیجه بروز نقصان در سلامتی نیروی کار می‌تواند تبعات سنگینی در سطح کلان برای جوامع به دنبال داشته باشد. از این رو، بسیاری از کشورها مبالغ قابل توجهی را صرف توسعه زیرساخت‌های بهداشتی و درمانی به عنوان لازمه بهبود سطح عمومی سلامت جامعه می‌کنند. در ایران تنها طی دهه ۱۳۹۰، رقمی حدود ۵۰ هزار میلیارد ریال از سوی دولت صرف توسعه زیرساخت‌های بهداشتی و درمانی شده است. این مسئله با خود افزایش چشمگیر مصرف فلزات را به دنبال داشته است.
با توجه به اینکه ایران در رده کشورهای برخوردار از منابع انرژی محسوب می‌شود، توسعه صنعت نفت و گاز همواره یکی از اولویت‌های مهم برنامه‌های توسعه کشور بوده است، برنامه‌هایی که با توجه به تغییر شرایط سیاسی و تحریم‌های شدید، تحقق آن‌ها با اما و اگرهایی مواجه شده و برخی از کارشناسان این عرصه معتقدند که لازم است مورد بازنگری قرار گیرند. در هر صورت، مطابق با شرایط فعلی صنعت نفت و گاز و دورنمای این صنعت، می‌توان سناریوهایی را برای توسعه این صنعت در نظر گرفت. بر اساس این سناریوها، می‌توان چشم‌اندازهایی برای مصرف فلزات در بخش‌های مختلف صنعت نفت و گاز کشور ترسیم کرد.
مخازن گاز و میعانات گازی بخشی استراتژیک و تعیین‌کننده در پایداری تولید زنجیره گاز و تامین امنیت انرژی کشور محسوب می‌شوند. محدودیت در میزان صادرات یا کاهش تولید پالایشگاه‌ها و به دنبال آن کم شدن خوراک آن‌ها سبب افزایش میزان موجودی گاز و میعانات گازی در مخازن می‌شود. با توجه به اهمیت مخازن در فرایند تولید میدان‌های گازی و نیز تامین پایدار نیاز مصرف‌کنندگان و مشتریان، توسعه و احداث مخازن جدید امری ضروری برای رونق و رشد صنعت گاز کشور خواهد بود. مخازن فوق در شکل‌های کروی یا استوانه‌ای از فولاد آلیاژی ساخته می‌شوند. از این رو، توسعه و نوسازی مخازن مذکور را می‌توان از جنبه تاثیرات آن بر میزان فلزات مصرفی مورد بررسی قرار داد.
با شکل‌گیری نظام سلامت و توجه بیشتر به مراقبت‌های بهداشتی و درمانی، فلزات نیز به عنوان عناصر ضروری توسعه این بخش مورد استفاده قرار گرفتند. کاربرد فلزات در نظام سلامت طیف وسیعی از تجهیزات مراقبت‌های بهداشتی، درمانی، خدماتی، زیرساختی را در بر می‌گیرد. فلزات پایه نظیر فولاد، آلومینیوم و مس اغلب در ساخت تجهیزات پزشکی و زیرساخت‌های فیزیکی کاربرد دارند و فلزات کمیاب و گرانبها در تشخیص بیماری‌ها و تجهیزات مراقبتی و شناسایی بیماری با حساسیت بالا مورد استفاده قرار می‌گیرند. با توجه به این مسئله نظام سلامت را می‌توان به عنوان محرک قدرتمندی برای بازار جهانی فلزات قلمداد کرد.
سدها از دیرباز به عنوان نمادی از نبوغ انسانی در بهره‌گیری از منابع آبی تلقی می‌شدند که علاوه بر ذخیره آب در دوران پربارشی، برکات دیگری همچون مهار سیلاب‌ها و تولید انرژی را به همراه دارند. در ایران نیز وجود سدهای تاریخی خرم‌بید، سد شاهی و طاق شاه عباسی، نشان از سابقه طولانی سدسازی در کشور دارد. در حال حاضر ایران با داشتن ۶۴۷ سد بزرگ و کوچک با ظرفیت مخزن ۵۱ میلیارد مترمکعب و ظرفیت تولید بیش از ۲۱ هزار مگاوات (در حدود یک‌چهارم ظرفیت تولید برق کشور) انرژی برق‌‌آبی، پس از ترکیه سیزدهمین کشور دارنده سد در سطح جهان محسوب می‌شود.
گاز طبیعی امروز به یکی از اصلی‌ترین نیازهای بشر و یک منبع استراتژیک انرژی تبدیل شده است. وجود منابع غنی گاز در کشور فرصت بسیار مناسبی را برای تولید فرآورده‌های گازی و حضور در بازارهای بین‌المللی از طریق صادرات گاز فراهم می‌آورد. با توجه به اهمیت بسیار بالای گاز طبیعی در اقتصاد امروز جهان، صادرات فرآورده‌های گازی فرصت مناسبی را برای بهبود صادرات کشور و عبور از شرایط تحریمی کنونی فراهم می‌کند؛ لازمه این امر، احداث خطوط لوله انتقال گاز است. با توجه به میزان فلزات به‌کاررفته در این خطوط لوله، گسترش صادرات گاز طبیعی، خود مصرف میزان قابل‌توجهی از فلزات خصوصا فولاد را در پی خواهد داشت.
