مشاهده بیشتر
صنعت باتری از جمله صنایع استراژیکی محسوب می‌شود که با سرعت بسیار بالایی هم به لحاظ کمی و هم به لحاظ کیفی در حال پیشرفت است. این مسئله، چشم‌انداز مثبتی را برای بازار جهانی مواد معدنی حیاتی از جمل نیکل، لیتیوم وکبالت ایجاد کرده است. در سال ۲۰۲۲، صنعت باتری، تنها سهم ۱۵ درصدی از تقاضای جهانی نیکل داشت، در حالی که انتظار می‌رود این رقم تا تقریبا دو دهه دیگر (همگام با رشد تقاضا برای این فلز) به بیش از ۴۰ درصد برسد. تقاضای لیتیوم نیز که به عنوان کلید تحقق دستیابی به اهداف کربن‌زدایی و انتقال انرژی در نظر گرفته می‌شود، در سال‌های اخیر رشد قابل توجهی را تجربه کرده و به حدود ۱۳۵ هزار تن رسیده است. انتظار می‌رود تقاضای جهانی لیتیوم در افق زمانی ۲۰۳۰، حداقل به ۴۰۰ هزار تن افزایش یابد.
صنعت باتری، بر جنبه‌های اقتصادی و غیر اقتصادی جوامع اثرگذار است و در پیشرفت اهداف کربن‌زدایی و انتقال انرژی نقش موثری بر عهده دارد. این موضوع، بسیاری از کشورها را بر آن داشته است تا با هدف کسب منافع اقتصادی همواره بر سر تصاحب سهم بیشتر از صنعت باتری جهان به رقابت با یکدیگر بپردازند. در سال‌های اخیر، چین یکه‌تاز تولید باتری در مقیاس جهانی بوده، به طوری که برآورد می‌شود که تقریبا ۷۰ درصد از صنعت باتری جهان به این کشور، ۱۵ درصد به ایالات متحده آمریکا و ۵ درصد به اروپا اختصاص داشته است. مروری بر اندازه بازار و چشم‌انداز آن در سه کشور و منطقه یادشده، حکایت از آن دارد که تا سال ۲۰۳۰، اندازه بازار باتری اروپا رشد ۲۶۰.۷ درصدی، ایالات متحده آمریکا ۱۹۱ درصدی و چین ۱۸۲.۵ درصدی را تجربه خواهد کرد.
از باتری‌های یکبار مصرف ساده تا باتری‌های لیتیوم یونی قابل شارژ، پیشرفت فناوری باتری تاثیر قابل توجهی بر جوامع مدرن بر جای گذاشته است. تکنولوژی ذخیره‌سازی نه‌تنها با ارائه منابع انرژی کارآمدتر انقلابی در وسایل الکترونیکی و وسایل نقلیه ایجاد کرده است، بلکه امکان به‌کارگیری منابع انرژی تجدیدپذیر را در سیستم‌های شبکه برق فراهم می‌آورد. در سال‌های اخیر تکامل باتری‌ها با تحقیقات در مورد باتری‌های حالت جامد و سایر فناوری‌های نوظهور که چگالی انرژی، ایمنی و پایداری بیشتری را به ارمغان می‌آورند، همچنان مرزها را جابه‌جا می‌کنند. علاوه بر این، همگام با گذار به سمت منابع انرژی پاک، تکامل باتری‌ها نقش مهمی در شکل‌دادن به دنیای مدرن برای نسل‌های آینده ایفا خواهد کرد.
با توجه به اینکه بخش عمده‌ای از صنایع دریایی کشور به تعمیر و نوسازی اشتغال دارند، تامین قطعات یدکی در این صنایع اهمیت ویژه‌ای می‌یابد. این قطعات، که عمدتا از جنس فلزات اساسی هستند، یکی از منابع مهم در تعیین تقاضا و مصرف فلزات به حساب می‌آیند. برآوردها اندازه بازار مصرف داخلی فلزات در ساخت قطعات یدکی مورد استفاده صنایع دریایی را حدود ۶۰ میلیون دلار نشان می‌‌دهند. این در حالی است که در صورت تحقق برنامه چشم‌انداز ۱۴۰۴ از وضعیت صنایع دریایی و افزایش داخلی‌سازی این قطعات، پیش‌بینی می‌شود که این بازار با سرعت بیشتری از میزان مورد انتظار رشد کند.
دروازه‌های آبی ایران فرصت ارتباط دریایی با بسیاری از بازارهای جهانی را از دوران کهن فراهم ساخته و در کنار موقعیت جغرافیایی منحصربه‌فرد، کشور را در مسیر شاهراه‌های اصلی ترانزیت بین‌المللی قرار داده است. در نتیجه، طی سال‌های ۱۳۸۵ تاکنون، سالانه حدود ۹۵۰ میلیارد تومان (با ارزش ریال ۱۳۹۰) در بخش زیرساخت بندری کشور سرمایهگذاری شده که حدود ۴۸ درصد از آن متعلق به بخش خصوصی بوده است. این حجم از سرمایهگذاری در حوزه توسعه و نوسازی بنادر کشور تقاضای سالانه ۳۷ میلیون دلاری فلزات اساسی را برای کشور به همراه داشته که برآورد می‌شود کاملاً از محل داخل تامین شده است.
امروزه صنعت حمل‌ونقل به جزئی جدایی‌ناپذیر در توسعه اقتصادی کشورها بدل شده و در این بین، صنعت حمل‌ونقل دریایی سهم انکارناپذیری را به خود اختصاص داده است، به طوری که امروزه حدود ۹۰ درصد حمل کالا در تجارت‌های بین‌المللی به شیوه دریایی صورت می‌پذیرد. بر این اساس، کانتینرها به عنوان یکی از اجزای مهم حمل‌ونقل دریایی، نقشی پررنگ را در این صنعت ایفا می‌کنند. از طرف دیگر، سرمایهگذاری در هر صنعت یکی از ملاک‌های توسعه آن صنعت بر شمرده می‌شود و این توسعه با مصرف فلزات امکان‌پذیر خواهد بود. بنابراین صنعت کانتینرسازی نقش تأثیرگذاری در میزان مصرف فلزات دارد. با توجه به اینکه ایران کشوری دریایی محسوب می‌شود و نیز با توجه به حجم حمل‌ونقل دریایی کشور به وسیله کانتینر، توسعه این صنعت برای ایران نیز اهمیت دارد.
حمل‌ونقل دریایی یکی از مهم ترین روش‌های مبادلات بین المللی است که به دلیل حجم بسیار بالای جابه‌جایی کالا و نیز صرفه اقتصادی، به یکی از مناسب ترین روش های حمل کالا بدل شده است. از کشتی به عنوان یک شناور بزرگ برای ترابرد مسافر و بار روی آب‌های آزاد یا رودخانه و دریاچه‌های پهناور استفاده می‌شود. صنعت کشتی‌سازی در جهان یکی از صنایع اساسی و مادر تلقی می‌شود و به سبب ماهیت فنی و تخصصی‌اش، از جایگاه ویژه‌ای در اقتصاد دنیا برخوردار است. در صنعت کشتی‌سازی، تکنولوژی‌های پیشرفته، دستگاه‌های حساس و حفاظتی و حتی سادهترین فعالیت‌های صنعتی کاربرد دارند و به همین دلیل، توسعه این صنعت تاثیراتی چشمگیر در تقاضای داخلی فلزات خواهد داشت. این صنعت ترکیبی از موتورسازی، تراشکاری، ورق‌کاری، جوشکاری، ساخت تجهیزات، نورد و ریخته‌گری است. به همین علت، کشتی‌سازی از صنایع پایهای تلقی می‌شود و نیازمند دانش و تخصص لازم است. کشتی‌سازی مجموعهای از رشتههای مختلف صنعتی سبک و سنگین، صنعتی چندمنظوره و استراتژیک است. در گزارش حاضر به بررسی روند توسعه ظرفیت‌های کشتی‌سازی و تاثیرات آن بر تقاضای داخلی فلزات پرداخته می‌شود.
در سال‌های گذشته، رونق صنعت ساخت و تعمیر قایق‌های تفریحی و ورزشی موجب شده بود تا تقاضای مناسبی برای فلزات، خصوصا فولاد، در کشور ایجاد شود که این امر دورنمای روشنی را برای بازار فلزات کشور پدید می‌آورد. اما به‌یکباره رکود قابل توجهی در این صنعت ایجاد شد. این رکود متقابلا بر مصرف فلزات در این عرصه نیز اثرگذار بود و موجب شد تا افت شدیدی در تقاضای فولاد کشور پدید آید. این رکود، که در سال‌های اخیر نیز ادامه یافته است، در کنار تاثیرات سوء آن بر اقتصاد و اشتغال کشور، موجب شده است تا امروز بخش بزرگی از تقاضای بالقوه برای فلزات نیز بدون استفاده باقی بماند؛ در صورتی که اگر برنامه‌ریزی مناسبی به منظور توسعه این صنعت سودآور تحقق می‌یافت، امروز تقاضای قابل توجهی برای انواع محصولات فلزی در کشور ایجاد می‌شد.
رشد و توسعه صنایع دریایی در ایران، علاوه بر ایجاد ارزش افزوده برای کشور، می‌تواند محرکی برای رشد بخش اعظمی از زنجیره تامین دیگر صنایع، همچون صنایع فلزی و صنایع تولیدکننده تجهیزات و ماشین‌آلات باشد. حتی رشد این صنایع به توسعه شرکت‌های خدماتی در بخش حمل‌ونقل دریایی نیز، به واسطه بهبود دسترسی به تامین قطعات و شناورها، کمک می‌کند. این در حالی است که توسعه فعالیت حمل‌ونقل دریایی، خود تقاضایی برای فلزات از محل قطعات یدکی و تجهیزاتی همچون جابه‌جاکننده‌ها و کانتینر ایجاد می‌کند. پتانسیل بالای ایران برای رشد این صنایع، به دلیل سهم بالای مرزهای آبی و فعالیت‌های صنعتی فراساحلی همچون استخراج نفت، می‌تواند نقش این صنایع را بسیار پررنگ‌تر کند.
یکی از صنایع دریاییِ دارای نقش زیرساختی، صنعت سازه‌های شناور است. سازه‌های تولیدی این صنعت به منظور تامین زیرساخت‌های لازم برای صنایع ساحلی (نظیر بنادر) و فراساحلی (نظیر نفت و گاز) مورد استفاده قرار می‌گیرند. اگرچه تولید سازه‌های شناور نیازمند مصرف فلزات اساسی نظیر فولاد، آلومینیوم و مس است، ایجاد ظرفیت تولید این سازه‌ها نیز به خودی خود به فلزات نیاز دارد. وابستگی قابل ملاحظه توسعه صنعت سازه‌های شناور به رشد تقاضای صنایع ساحلی و فراساحلی سبب شده است تا سرمایهگذاری در این صنعت و به دنبال آن، مصرف فلزات سیری شناور داشته باشد.
ایران، با داشتن خط‌های ساحلی در شمال و جنوب كشور و نیز مسیرهای حمل‌ونقل، پتانسیل بالایی برای رشد و توسعه صنایع دریایی دارد. این صنایع، به علت ارتباط نزدیک با ساير صنایع کشور، می‌توانند منجر به رونق سایر بخش‌های صنعت شوند. با این حال و بر خلاف انتظارات، ارزش افزوده این صنعت طی سال‌های ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۷ تقریبا ثابت و برابر یک هزار و ۷۳۰ میلیارد ریال (بر پایه قیمت ثابت ۱۳۹۰) بوده است. این در حالی بود که ارزش صادرات این صنعت جهش قابل توجهی را در سال ۱۳۹۷ تجربه کرد و بیشترین سهم صادرات صنایع دریایی از کل صادرات غیرنفتی در این سال ثبت شد. بخش عمده‌ای از صادرات ایران به کشورهایی بوده که به‌رغم ارزش صادراتی بالا، صادرات به آن‌ها در اطلاعات گمرک ایران گزارش نشده است. در این حالت، یا کشور مقصد قابل شناسایی نبوده و یا به منظور حفظ اطلاعات شرکت صادرکننده، کشور مبدا از افشای اطلاعات خودداری کرده است.
صنعت قطعات و تجهیزات مورد استفاده صنایع دریایی، که تولیدکننده تجهیزاتی همچون فانوس دریایی، شناوه‌ها و ضربه‌گیرهای بنادر است، یکی از تامین‌کنندگان مهم صنایع دریایی به شمار می‌آید و از همین لحاظ، رشد و توسعه آن تا حد زیادی وابسته به صنایع دریایی است. صرف‌نظر از برخی محصولات این صنعت همچون فانوس و شناوه که در ساخت آن از فلز استفاده می‌شود، احداث و توسعه این بخش از صنعت، خود مستلزم مصرف فلزاتی همچون فولاد، آلومینیوم و مس است. با توجه به رشد مورد انتظار از ظرفیت‌های این صنعت، پیش‌بینی می‌شود که ارزش فلزات مصرف‌شده این بخش سالانه ۱.۳ درصد رشد کند.
