مشاهده بیشتر
تجارت برون‌مرزی یکی از عوامل اصلی رشد و پویایی اقتصاد کشورها به شمار می‌آید. از این رو، کشورها می‌کوشند تا جایگاه مناسبی را در عرصه تجارت بین‌المللی کسب کنند. برخورداری از این جایگاه، مستلزم تبادل دوجانبه محصولات است. بررسی آمار تجاری کشورهای توسعه‌یافته نشان می‌دهد که این کشورها خود بزرگ‌ترین واردکنندگان جهان نیز به شمار می‌روند. در واقع این کشورها، با واردات مواد اولیه و منابع انرژی، زمینه را برای توسعه صنایع خود ایجاد می‌کنند. علاوه بر این، ورود کالاهای ساخته‌شده خارجی به بازارهای کشورها می‌تواند موجب افزایش قدرت رقابت محصولات با نمونه‌های خارجی و در نتیجه، توسعه صادرات و افزایش درآمدها شود. نتایج مثبت واردات کالاهایی با اهمیت بالاتر، در کشورهای کمتر توسعه‌یافته بیشتر نمایان می‌شود. از طرف دیگر، باید توجه داشت که سیاست‌گذاری‌های نامناسب در زمینه واردات کالاهای غیرضروری نیز می‌تواند پیامدهای مخربی را برای اقتصاد و تولیدات صنعتی به دنبال داشته باشد.
با شیوع ویروس کرونا از چین و گسترش آن به بسیاری از کشورهای جهان، موجی از ترس جوامع بشری را در بر گرفت و دولت‌ها و سازمان‌های بهداشتی را بر آن داشت تا با انجام اقدامات پیشگیرانه و محدودکننده، گسترش این ویروس را حداقل تا زمان کشف دارو یا واکسن به تعویق بیندازند. اما این نخستین باری نیست که یک بیماری، این‌چنین موجب به هم ریختن اوضاع جهان می‌شود. از آغاز حیات بشر تاکنون، در مواردی متعدد، بیماری‌های گوناگونی در سطح جهان گسترش یافته‌اند که به سبب نبود دانش کافی در حوزه پزشکی و درمان، تلفات بسیاری را حتی در مقیاس میلیون نفر به بار آورده‌اند. در گزارش پیشِ رو چند مورد از این بیماری‌ها مورد بحث و بررسی قرار گرفته‌اند.
ویروس کرونا در طول چند ماه گذشته تبدیل به مهم‌ترین موضوع بحث در دنیا شده و جهان را دستخوش اتفاقات ناگوار بی‌شماری ساخته است. این بیماری صدها هزار نفر را به کام مرگ فرستاده، کسب‌وکارها را تعطیل و اقتصاد دنیا را در رکودی وحشتناک متوقف کرده است. تبعات اقتصادی این ویروس به حدی شدید است که شاید کمتر اتفاق یا جنگی در جهان را می‌توان با آن مقایسه کرد. اگرچه نامشخص بودن زمان پایان این بیماری انجام هرگونه تحلیل را دشوار می‌سازد، اما آنچه مشخص است رکود و بیکاری گسترده‌ای است که حتی پس از اتمام این بیماری، تمام کشورها را در بر خواهد گرفت.
تبعات شیوع کرونا در جهان به گونه‌ای افزایش یافته است که هیچ تحلیلگری قادر نیست وضع موجود را به طور دقیق مورد ارزیابی قرار دهد. کسی نمی‌داند امروز جامعه بشری در روزهای پایانی یک بحران قرار دارد و یا این شرایط هنوز نقطه شروع یک فاجعه است. به همین دلیل، نمی‌توان چشم‌انداز مشخصی را برای آینده ترسیم کرد. برخی معتقدند این بحران یک چالش گذرا برای دنیا به شمار می‌رود و برخی دیگر اعتقاد دارند باید با جهان کرونایی خو گرفت. در هر صورت، شیوع ویروس کرونا موجب شده است تا فعالیت کسب‌وکارها و واحدهای مختلف، از خرده‌فروشی‌ها تا کارخانهها و حتی تولیدکنندگان مواد اولیه همچون معادن و کشاورزی، تحت تاثیر قرار گیرند و تعطیل شوند. این تعطیلی‌ها بیکاری‌های فراوانی را به دنبال داشته و مشکلات اقتصادی فراوانی را برای کشورها پدید آورده است.
وقوع جنگ جهانی دوم و بمباران هسته‌ای دو شهر ژاپن موجب شد از این کشور چیزی جز یک ویرانه باقی نماند. چنان‌که در میانه‌های قرن بیستم، شرایط اسفناک اقتصادی، این کشور را تا ورطه نابودی پیش برد. با این حال ژاپن توانست خود را در میان قدرت‌های اقتصادی جهان جای دهد و تبدیل به یکی از پیشرفته‌ترین و توسعه‌یافته‌ترین کشورها شود. به عقیده بسیاری، مطالعه روند توسعه اقتصادی ژاپن می‌تواند الگو و سرمشق مناسبی برای بسیاری از کشورهای در حال توسعه باشد. عمده مناطق کشور ژاپن را نواحی کوهستانی و آتشفشانی تشکیل می‌دهند که همواره چالشی جدی برای توسعه اقتصادی این کشور بوده است، با این حال، تعیین کاربری مناسب زمین‌ها و آمایش سرزمینی موجب شده برنامه‌ریزی مناسبی برای نواحی مختلف این کشور انجام شود و توسعه اقتصادی هر منطقه مبتنی بر پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های آن منطقه شکل بگیرد.
باوجود تمام پیشرفت‌ها و تحولات امروز جهان، بسیاری از طرح‌های تاریخی و عظیم سرزمینی همچنان بهترین الگوها برای سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌های سرزمینی، منطقه‌ای و جهانی محسوب می‌شوند. در دوران معاصر، کشورهای متعددی طرح‌های بزرگ آمایش سرزمین را در دستور کار قرار داده‌اند، اما سابقه مدون و علمی طرح آمایش سرزمین به کشور فرانسه باز می‌گردد که با انگیزه بازسازی خرابی‌های ناشی از جنگ جهانی دوم و تعدیل و توازن میان مناطق گوناگون این کشور، برای نخستین‌بار مبانی و اصول آمایش سرزمین را در جهان تدوین کرد و بر مبنای آن طرح‌های بزرگ ملی خود را به مرحله اجرا رساند.
در آغاز هزاره سوم، تحقق رشد اقتصادی، توجه به معضلات زیست‌محیطی و معادلات جدید ناشی از پدیده جهانی‌شدن، نیاز به آمایش سرزمین را پیش از پیش نمایان کرده است. بهره‌گیری از تجربیات کشورهایی که از پیشینه مناسبی در اجرای طرح‌های آمایش سرزمین برخوردارند می‌تواند شرایط مناسبی برای برنامه‌ریزی در زمینه طرح‌های مربوط به آمایش سرزمین و تحقق‌پذیری آن‌ها فراهم آورد. آلمان، کشوری صنعتی و قدرتمند در سطح جهان به‌شمار می‌رود. تغییرات ژئوپلیتیکی و بروز جنگ‌جهانی دوم، این کشور را تا ورطه نابودی اقتصادی و صنعتی کشاند، اما تمرکز بر موضوع آمایش سرزمین از اوایل قرن بیستم میلادی موجب شد دوباره جایگاه مناسبی در اقتصاد جهان به‌دست آورده و به‌عنوان یکی از کشورهای قدرتمند مطرح شود.
در جهان امروز که فرآیند توسعه نسبت به هر زمان دیگری سرعت بیشتری به خود گرفته است، تکیه بر رویکردهای برنامه‌ریزی سنتی و متمرکز، نه‌تنها کمکی به توسعه و برقراری توازن و عدالت منطقه‌ای نمی‌کند، بلکه با این روش دستیابی به توسعه پایدار و همه‌جانبه هرگز امکان‌پذیر نخواهد بود. بدون شک، هدف اصلی تمام برنامه‌ریزی‌های کلان کشورها، توزیع مناسب فعالیت‌ها و استفاده حداکثری از قابلیت‌های محیطی در فرآیند توسعه مناطق است؛ ازاین‌رو توجه به مسئله آمایش سرزمین و لحاظ کردن پتانسیل‌ها و محدودیت‌های نواحی مختلف در برنامه‌ریزی‌های کلان منطقه‌ای، اهمیت بسیار بالایی در رشد و پیشرفت هماهنگ و متوازن کشورها دارد. تمرکز شدید و ناهمگونی جمعیت و فعالیت‌ها در یک یا چند نقطه جغرافیایی خاص از مشخصه‌های بارز بسیاری از کشورهای جهان سوم است که در سیاست‌گذاری‌های خود به موضوع آمایش سرزمین توجه مناسبی نداشته‌اند.
کشور ترکیه بیش از ۷۸۳ هزار کیلومترمربع مساحت و جمعیتی افزون بر ۸۲ میلیون نفر از ۸۱ استان و ۱۳۹۷ محدوده شهری دارد؛ بنابراین به‌منظور بهره‌مندی درست و مطلوب از منابع موجود در این کشور و همچنین پاسخگویی به نیازهای جامعه، برنامه‌ریزی برای تخصیص منابع براساس دارایی‌های موجود، امری ضروری و مستلزم تمهیداتی است. گزارش حاضر آمایش سرزمین در کشور ترکیه را مورد بررسی قرار داده است.
در سال ۲۰۱۹ موضوع آمایش سرزمین در کشور چین با بیش از ۸۰ برنامه در دستور کار قرار گرفت که بیش از ۲۰ برنامه از آن‌ها براساس قوانین مصوب دنبال می‌شود. برنامه‌ریزی‌های یادشده شامل برنامه‌ریزی‌هایی برای بخش راه‌آهن این کشور ازسوی وزارتخانه خطوط ریلی، برنامه‌ریزی برای جنگل‌ها و مراتع ازسوی اداره ملی آن و همچنین برنامه‌هایی برای حمل‌ونقل دریایی چین بود. در کشور چین برنامه‌ریزی تمام سازمان‌ها، وزارتخانه‌ها و ادارات ازسوی بخش‌های مربوطه انجام می‌شود و هر بخش به زیرمجموعه‌های خود خدمت‌رسانی می‌کند.
کشور آسیایی کره‌جنوبی با دارا بودن سه سطح دولتی و ۱۷ زیرمجموعه متشکل از ۹ استان، ۶ کلان‌شهر و ۲ منطقه ویژه با بهره‌مندی از برنامه‌ریزی درست و مطلوب توانسته است در بین بیست کشور نخست اقتصادی جهان قرار گیرد. این کشور با وجود مساحت اندک و منابع محدود، در امر برنامه‌ریزی و آمایش سرزمینی عملکرد موفقی داشته است و الگوی مناسبی برای دیگر کشورها به‌شمار می‌رود. یکی از دلایل موفقیت این کشور در امر برنامه‌ریزی، شناسایی صنایع ارجح بوده است که بیشتر مورد توجه قرار گرفته‌اند. گزارش حاضر به بررسی برخی ویژگی‌های عمومی و برنامه‌ریزی‌های این کشور می‌پردازد.
