تامین مایحتاج واحدهای صنعتی یکی از عوامل مهم و ثمربخش در پیشرفت اقتصادی و صنعتی محسوب می‌شود. تجهیزات و ماشین‌آلات صنعتی، به دلیل نقش مهمی که در افزایش کیفیت، سرعت تولید و بهره‌وری واحدهای صنعتی ایفا می‌کنند، علاوه بر تاثیراتی که بر صنعت می‌گذارند، یکی از بخش‌های موثر بر اقتصاد نیز به شمار می‌روند. به دلیل بالا رفتن تقاضا برای تجهیزات مورد استفاده در صنایع مختلف، تولید این محصولات به صنعتی سودآور تبدیل شده است و تولیدکنندگان سعی دارند تا با طراحی و تولید ماشین‌آلاتی پیشرفته‌تر، در بازارهای جهانی به شکل گسترده‌تری نقش‌آفرینی کنند.
امروزه ماشین‌آلات صنعتی نقش بسیار مهمی در صنایع مختلف ایفا می‌کنند و می‌توان اذعان داشت که در حال حاضر هیچ محصولی بدون استفاده از ماشین‌آلات باکیفیت و پیشرفته نمی‌تواند قابلیت تولید و رقابت داشته باشد. تاثیر حضور ماشین‌آلات صنعتی در بهبود هزینه و راندمان تولید باعث شده است که تقاضای زیادی برای آن‌ها در سال‌های اخیر ایجاد شود. با توجه به اینکه بخش عمده وزن ماشین‌آلات صنعتی به فلزات مصرفی آن‌ها تعلق دارد، افزایش تولید آن‌ها می‌تواند به افزایش مصرف فلزات بینجامد. همچنین توسعه این صنعت از لحاظ احداث ساختمان و تامین زیرساخت‌ها و تجهیزات نیز تقاضای قابل‌توجهی برای فلزات اساسی ایجاد خواهد کرد.
به عقیده بسیاری از کارشناسان، تامین پایدار غذا مهم‌ترین مولفه برای تداوم بقا و توسعه جوامع بشری محسوب می‌شود و این امر اهمیت صنعت غذا در اقتصاد جهان را افزایش داده است. به همین دلیل، در دهه‌های گذشته، به سبب گسترش جمعیت و کمبود منابع اولیه در بسیاری از کشورها، تجهیزات و ماشین‌آلاتی کارآمد با هدف بهینه‌سازی روش‌های تولید در صنایع غذایی پدید آمده‌اند. امروزه ماشین‌آلات پیشرفته ابزار اصلی تولید محصولات غذایی به شمار می‌روند و نقشی اساسی در افزایش بازدهی فرایند تولید و کیفیت محصولات غذایی ایفا می‌کنند. بدیهی است که با گسترش صنایع غذایی در جهان، تقاضا برای این ماشین‌آلات نیز روندی روبه‌رشد خواهد داشت و افزایش تولید و توسعه ظرفیت‌های تولید ماشین‌آلات صنایع غذایی از جنبه‌های گوناگون بر مصرف فلزات تاثیرگذار خواهد بود.
صنعت نساجی، از لحاظ اشتغال‌زایی، یکی از مهم‌ترین صنایع کشور محسوب می‌شود. این صنعت، که از قدمتی طولانی در ایران برخوردار است، به دلیل نیاز به سرمایهگذاری کمتر نسبت به سایر صنایع، نرخ بالای ارزش افزوده، پیوند با سایر بخش‌های اقتصاد و به‌کارگیری نیروهای انسانی قابل‌توجه، دارای ظرفیت‌های بالقوه‌ای برای پیشرفت و نقش‌آفرینی در اقتصاد کشور است. بنابراین توجه به این صنعت و تدوین راهکارهای علمی و عملی برای توسعه آن اهمیت و ضرورت ویژه‌ای در توسعه اقتصادی دارد. تولید داخلی ماشین‌آلات و تجهیزات نساجی از جمله عواملی است که می‌تواند نقش بسزایی در کاهش هزینه‌ها، افزایش راندمان و بهبود کیفیت محصولات این صنعت ایفا کند و به همین سبب، سرمایهگذاری در تولید این ماشین‌آلات از اهمیت بالایی برخوردار است.
امروز دیگر پیمودن مسیر توسعه صنعتی بدون دسترسی و تامین ماشین‌آلات و تجهیزاتِ مناسب میسر نیست. استفاده از ماشین‌آلات مناسب مزیت‌های پرشماری را از جنبه‌های مختلف نظیر بهره‌وری تولید و کاهش بهای تمام‌شده محصولات ایجاد می‌کند. فلزات بخش عمده وزن ماشین‌آلات و تجهیزات صنعتی را تشکیل می‌دهند. به همین دلیل، با رشد صادرات این محصولات، مقدار قابل‌توجهی از فلزات مختلف با حداکثر ارزش افزوده به کشورهای خارجی صادر می‌شود. یکی از چالش‌های اساسی امروز صنعت ماشین‌سازی کشور معضل تحریم‌ها و دسترسی نداشتن به تکنولوژی‌های روز است که موجب شده تا به‌تدریج از ارزش صادرات ماشین‌آلات صنعتی کشور کاسته شود.
پمپ‌ها، موتورها و توربین‌ها از جمله تجهیزاتی هستند که در فرایندهای مختلف تولید اغلب صنایع همچون نفت، گاز و پتروشیمی و نیز صنایع غذایی و معدنی به کار گرفته می‌شوند. به همین دلیل، این محصولات سهم قابل‌توجهی از ارزش تجارت جهان را به خود اختصاص می‌دهند. می‌توان گفت که توسعه ظرفیت‌های صنعتی هر کشور بدون دسترسی و تامین پمپ‌ها، موتورها و توربین‌ها امکان‌پذیر نخواهد بود. ایران نیز، به عنوان کشوری که در مسیر توسعه صنعتی حرکت می‌کند، با توجه به تحریم‌های پردامنه، یکی از رویکردهای خود را بر بومی‌سازی و تولید داخلی این تجهیزات قرار داده است تا بتواند ضمن تامین نیاز داخلی و بی‌نیازی از واردات، به سهم مناسبی از بازار کشورهای خارجی، خصوصا کشورهایی نظیر عراق و افغانستان، دست یابد.
فرآورده‌های صنایع شیمیایی به‌عنوان یك صنعت مادر، مواد اولیه و مصرفی مورد نیاز تعداد قابل توجهی از صنایع دیگر را تامین می‌كنند. رشد و توسعه چشم‌گیر صنایع کشور در سال‌های گذشته، تقاضای شگرفی را برای ماشین‌آلات و تجهیزات مورد استفاده در این صنعت ایجاد کرده است؛ به‌طوری که این امر به خودی خود، به محرکی برای رشد و توسعه صنعت ساخت و تولید ماشین‌آلات و تجهیزات صنایع شیمیایی تبدیل شده است. با این وجود، همچنان ایران در زمره کشورهای واردکننده این تجهیزات شناخته می‌شود و فاصله زیادی تا پوشش نیاز وارداتی کشور از محل تولیدات داخلی به چشم می‌خورد.
به سبب گسترش جمعیت و همچنین تغییر در الگوی زندگی مردم، صنعت غذا به یکی از صنایع مهم و رو به گسترش در جهان بدل شده است. در ایران نیز افزایش جمعیت و همچنین وجود منابع متعدد در کشور موجب توسعه این صنعت طی دهه‌های گذشته شده است. صنایع غذایی در ایران را معمولا بخش خصوصی اداره می‌کند و این امر موجب رقابت‌پذیری این صنعت نسبت به سایر صنایع در کشور شده است. بنابراین توجه به تکنولوژی و ماشین‌آلات نوین، به دلیل لزوم افزایش تولیدات به منظور تامین تقاضا و نیز افزایش کیفیت محصولات به لحاظ رقابت‌پذیری بیشتر و بقا در این صنعت، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
رشد و توسعه چشم‌گیر صنایع غذایی و آشامیدنی در سال‌های گذشته، تقاضای شگرفی را برای ماشین‌آلات و تجهیزات مورد استفاده این صنایع ایجاد کرده است؛ به‌طوری که این امر به خودی خود، به محرکی برای رشد و توسعه صنعت ساخت و تولید ماشین‌آلات و تجهیزات صنایع غذایی و آشامیدنی تبدیل شده است. با این وجود، همچنان ایران در زمره کشورهای واردکننده این تجهیزات شناخته می‌شود و فاصله زیادی تا پوشش نیاز وارداتی کشور از محل تولیدات داخلی به چشم می‌خورد.
صنعت نوشیدنی در ایران، به رغم عملکرد تولیدی خوب، با چالش بزرگ تامین تکنولوژی دست و پنجه نرم می‌کند. صنعت ساخت ماشین‌آلات تهیه و تولید نوشیدنی‌ها فقط قادر به تامین بخشی از تقاضای ماشین‌آلات صنعت نوشیدنی کشور است و مابقی عملا از محل واردات تامین می‌شود. به علاوه، تحریم‌ها فشار مضاعفی بر تولیدکنندگان نوشیدنی کشور وارد آورده‌اند. صنعت ساخت ماشین‌آلات تهیه آشامیدنی‌ها نه‌تنها اندازه‌ای نسبتا کوچک دارد، بلکه سالانه فقط به میزان ۲/۶ میلیارد تومان (به ارزش تومان سال ۱۳۹۰) تولید می‌کند. از سوی دیگر، سهم تقاضای فلزات این صنعت نیز رقم چندان بزرگی نیست؛ مصرف سالانه ۹/۳ میلیون دلار فولاد، مس و آلومینیوم میانگین تقاضای این صنعت طی بیش از یک دهه اخیر بوده است. در مجموع، این صنعت، علاوه بر اندازه کوچک و تولید ماشین‌آلات با ارزش افزوده پایین، مزیت رقابتی با تامین‌کنندگان خارجی تکنولوژی ندارد و علاوه بر طول عمر پایین‌تر، بهای تمام‌شده تولید نوشیدنی را نیز افزایش می‌دهد.
مواد غذایی دلچسب و متنوعی از انواع پیش‌غذاها تا دسرهای شیرین در بازار کشور وجود دارد. تولید تنقلات، شیرینی‌جات، غذاهای نیمه‌آماده و آماده و بسیاری از محصولاتی که روزانه مصرف می‌شوند نیازمند تجهیزات و ماشین‌آلاتی هستند که تنها بخشی از آن‌ها را، در ساده‌ترین و پرکاربردترین شکلشان، تولیدکنندگان داخلی تامین می‌کنند. مطالعات نشان می‌دهد که سالانه بیش از ۹۰ میلیون دلار فلزات اساسی (فولاد، مس و آلومینیوم) برای ساخت ماشین‌آلات تولید مواد غذایی در ایران مصرف شده است. خودکفا نبودن کشور در ساخت تجهیزات صنعت غذا، به همراه ناتوانی در تولید بسیاری از این تجهیزات از منظر فنی، سبب شده است که صنعت ماشین‌آلات تولید مواد غذایی توسعه درخوری نداشته باشد.
صنعت نوشیدنی، در مقایسه با صنعت غذا، صنعتی نوظهور محسوب می‌شود که تجلی آن طی دو دهه اخیر و با بحران کمبود آب شدت یافته است. طی سال‌های گذشته و با اِعمال تحریم‌ها از سوی آمریکا، تامین مواد اولیه و قطعات و تجهیزات تولید از چالش‌های این صنعت بوده است. در این گزارش، با بررسی صنعت تولید تجهیزات و ماشین‌آلات مورد استفاده در صنایع آشامیدنی به عنوان راه‌حلی برای این چالش، میزان مصرف فلزات در این صنعت نیز برآورد می‌شود.
مشاهده بیشتر
