مشاهده بیشتر
به طور کلی، ماشین‌ابزارها نوع خاصی از ماشین‌آلات صنعتی به شمار می‌روند که در تولید و شکل‌دهی قطعات فلزی و سخت به کار گرفته می‌شوند. اساس کار این ماشین‌ها فرایندهای مکانیکی است و با روش‌هایی مختلف، روی قطعات شکل‌دهی یا براده‌برداری انجام می‌دهند. اولین ماشین‌‌ابزاری که مورد استفاده قرار گرفت یک ماشین تراش بود که با عوض کردن چرخ‌دنده‌های تعبیه‌شده روی محور اصلی و محور پیچ‌بری، می‌توانست پیچ‌های مختلفی را بسازد. کار با این ماشین‌ابزار به صورت دستی و به همین دلیل، استفاده از آن بسیار دشوار بود. امروزه این ماشین‌آلات شکل پیچیده‌تری به خود گرفته‌اند و به سبب اتوماتیک بودن و کنترل به وسیله کامپیوترها، کار با آن‌ها بسیار آسان شده است.
در هر واحد صنعتی، تجهیزات و ماشین‌آلات مختلفی به کار گرفته می‌شود و عملکرد مناسب این ماشین‌آلات عامل بسیار مهمی در بهره‌وری کل مجموعه به حساب می‌آید. از این رو، لازم است تا در ساخت تجهیزات صنعتی، استانداردهای خاصی مد نظر قرار بگیرد و این محصولات مطابق با آخرین فناوری‌های روز ساخته شوند. در ایران نیز اگرچه بخش عمده‌ای از ماشین‌آلات و تجهیزات صنعتی از کشورهای خارجی خریداری می‌شوند، بدیهی است که حرکت به سمت تولید این تجهیزات گام بلندی به سمت بی‌نیازی به خارج از کشور و توسعه اقتصادی خواهد بود.
تامین مایحتاج واحدهای صنعتی یکی از عوامل مهم و ثمربخش در پیشرفت اقتصادی و صنعتی محسوب می‌شود. تجهیزات و ماشین‌آلات صنعتی، به دلیل نقش مهمی که در افزایش کیفیت، سرعت تولید و بهره‌وری واحدهای صنعتی ایفا می‌کنند، علاوه بر تاثیراتی که بر صنعت می‌گذارند، یکی از بخش‌های موثر بر اقتصاد نیز به شمار می‌روند. به دلیل بالا رفتن تقاضا برای تجهیزات مورد استفاده در صنایع مختلف، تولید این محصولات به صنعتی سودآور تبدیل شده است و تولیدکنندگان سعی دارند تا با طراحی و تولید ماشین‌آلاتی پیشرفته‌تر، در بازارهای جهانی به شکل گسترده‌تری نقش‌آفرینی کنند.
امروزه ماشین‌آلات صنعتی نقش بسیار مهمی در صنایع مختلف ایفا می‌کنند و می‌توان اذعان داشت که در حال حاضر هیچ محصولی بدون استفاده از ماشین‌آلات باکیفیت و پیشرفته نمی‌تواند قابلیت تولید و رقابت داشته باشد. تاثیر حضور ماشین‌آلات صنعتی در بهبود هزینه و راندمان تولید باعث شده است که تقاضای زیادی برای آن‌ها در سال‌های اخیر ایجاد شود. با توجه به اینکه بخش عمده وزن ماشین‌آلات صنعتی به فلزات مصرفی آن‌ها تعلق دارد، افزایش تولید آن‌ها می‌تواند به افزایش مصرف فلزات بینجامد. همچنین توسعه این صنعت از لحاظ احداث ساختمان و تامین زیرساخت‌ها و تجهیزات نیز تقاضای قابل‌توجهی برای فلزات اساسی ایجاد خواهد کرد.
پمپ‌ها، موتورها و توربین‌ها از جمله تجهیزاتی هستند که در فرایندهای مختلف تولید اغلب صنایع همچون نفت، گاز و پتروشیمی و نیز صنایع غذایی و معدنی به کار گرفته می‌شوند. به همین دلیل، این محصولات سهم قابل‌توجهی از ارزش تجارت جهان را به خود اختصاص می‌دهند. می‌توان گفت که توسعه ظرفیت‌های صنعتی هر کشور بدون دسترسی و تامین پمپ‌ها، موتورها و توربین‌ها امکان‌پذیر نخواهد بود. ایران نیز، به عنوان کشوری که در مسیر توسعه صنعتی حرکت می‌کند، با توجه به تحریم‌های پردامنه، یکی از رویکردهای خود را بر بومی‌سازی و تولید داخلی این تجهیزات قرار داده است تا بتواند ضمن تامین نیاز داخلی و بی‌نیازی از واردات، به سهم مناسبی از بازار کشورهای خارجی، خصوصا کشورهایی نظیر عراق و افغانستان، دست یابد.
امروز دیگر پیمودن مسیر توسعه صنعتی بدون دسترسی و تامین ماشین‌آلات و تجهیزاتِ مناسب میسر نیست. استفاده از ماشین‌آلات مناسب مزیت‌های پرشماری را از جنبه‌های مختلف نظیر بهره‌وری تولید و کاهش بهای تمام‌شده محصولات ایجاد می‌کند. فلزات بخش عمده وزن ماشین‌آلات و تجهیزات صنعتی را تشکیل می‌دهند. به همین دلیل، با رشد صادرات این محصولات، مقدار قابل‌توجهی از فلزات مختلف با حداکثر ارزش افزوده به کشورهای خارجی صادر می‌شود. یکی از چالش‌های اساسی امروز صنعت ماشین‌سازی کشور معضل تحریم‌ها و دسترسی نداشتن به تکنولوژی‌های روز است که موجب شده تا به‌تدریج از ارزش صادرات ماشین‌آلات صنعتی کشور کاسته شود.
رشد و توسعه چشم‌گیر صنایع غذایی و آشامیدنی در سال‌های گذشته، تقاضای شگرفی را برای ماشین‌آلات و تجهیزات مورد استفاده این صنایع ایجاد کرده است؛ به‌طوری که این امر به خودی خود، به محرکی برای رشد و توسعه صنعت ساخت و تولید ماشین‌آلات و تجهیزات صنایع غذایی و آشامیدنی تبدیل شده است. با این وجود، همچنان ایران در زمره کشورهای واردکننده این تجهیزات شناخته می‌شود و فاصله زیادی تا پوشش نیاز وارداتی کشور از محل تولیدات داخلی به چشم می‌خورد.
هزینه‌های تامین برق بیشترین سهم از هزینه‌های بخش یوتیلیتی واحدهای پتروشیمی را دارند. از این رو، اتخاذ استراتژی مناسبی به منظور کاهش این هزینه‌ها در طول سال‌های آتی و همزمان با توسعه این صنعت دور از انتظار نخواهد بود. بر اساس برآوردها و میزان رشد مورد انتظار از صنعت پتروشیمی، به افزایش حداقل پانصدمگاواتی ظرفیت تولید برق نیاز خواهد بود و این میزان، تقاضای سه فلز اصلی یعنی فولاد، آلومینیوم و مس را از این بخش در مجموع بیش از ۳۰ درصد افزایش خواهد داد.
در عصر کنونی که بسیاری از کشورها با چالش عدم دسترسی به منابع اولیه کافی برای صنایع خوراکی و آشامیدنی خود مواجه هستند، مسئله افزایش بهره‌وری این صنایع از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. به همین دلیل، امروزه نخستین زیربنای اساسی توسعه صنایع غذایی و آشامیدنی در هر کشور دسترسی به تجهیزات و ماشین‌آلات مناسب مورد استفاده در این بخش است. در ایران نیز وجود پتانسیل‌های فراوان برای رشد صنایع غذایی و آشامیدنی زمینه مناسبی را برای توسعه صنایع تولیدی ماشین‌آلات این حوزه فراهم آورده است تا با افزایش ظرفیت تولیدات، هم نیاز داخل را برطرف کنند و هم با افزایش صادرات، نقش بزرگی در ارزآوری به کشور داشته باشند.
مواد غذایی دلچسب و متنوعی از انواع پیش‌غذاها تا دسرهای شیرین در بازار کشور وجود دارد. تولید تنقلات، شیرینی‌جات، غذاهای نیمه‌آماده و آماده و بسیاری از محصولاتی که روزانه مصرف می‌شوند نیازمند تجهیزات و ماشین‌آلاتی هستند که تنها بخشی از آن‌ها را، در ساده‌ترین و پرکاربردترین شکلشان، تولیدکنندگان داخلی تامین می‌کنند. مطالعات نشان می‌دهد که سالانه بیش از ۹۰ میلیون دلار فلزات اساسی (فولاد، مس و آلومینیوم) برای ساخت ماشین‌آلات تولید مواد غذایی در ایران مصرف شده است. خودکفا نبودن کشور در ساخت تجهیزات صنعت غذا، به همراه ناتوانی در تولید بسیاری از این تجهیزات از منظر فنی، سبب شده است که صنعت ماشین‌آلات تولید مواد غذایی توسعه درخوری نداشته باشد.
صنعت نوشیدنی در ایران، به رغم عملکرد تولیدی خوب، با چالش بزرگ تامین تکنولوژی دست و پنجه نرم می‌کند. صنعت ساخت ماشین‌آلات تهیه و تولید نوشیدنی‌ها فقط قادر به تامین بخشی از تقاضای ماشین‌آلات صنعت نوشیدنی کشور است و مابقی عملا از محل واردات تامین می‌شود. به علاوه، تحریم‌ها فشار مضاعفی بر تولیدکنندگان نوشیدنی کشور وارد آورده‌اند. صنعت ساخت ماشین‌آلات تهیه آشامیدنی‌ها نه‌تنها اندازه‌ای نسبتا کوچک دارد، بلکه سالانه فقط به میزان ۲/۶ میلیارد تومان (به ارزش تومان سال ۱۳۹۰) تولید می‌کند. از سوی دیگر، سهم تقاضای فلزات این صنعت نیز رقم چندان بزرگی نیست؛ مصرف سالانه ۹/۳ میلیون دلار فولاد، مس و آلومینیوم میانگین تقاضای این صنعت طی بیش از یک دهه اخیر بوده است. در مجموع، این صنعت، علاوه بر اندازه کوچک و تولید ماشین‌آلات با ارزش افزوده پایین، مزیت رقابتی با تامین‌کنندگان خارجی تکنولوژی ندارد و علاوه بر طول عمر پایین‌تر، بهای تمام‌شده تولید نوشیدنی را نیز افزایش می‌دهد.
ایجاد و توسعه صنایع پایین‌دستی پتروشیمی، در بخش‌های ساخت‌وساز، تامین ماشین‌آلات، تامین زیرساخت، حمل‌ونقل و... برای فلزات تقاضای قابل توجهی ایجاد می‌کند. کلیه صنایعی که از محصولات پتروشیمی به عنوان ماده اولیه استفاده می‌کنند، از قطعات پلاستیکی تا لاستیک خودرو، همگی در این بخش قرار می‌گیرند. به موازات توسعه صنایع پتروشیمی مادر در کشور، صنایع پایین‌دستی پتروشیمی کشور نیز درحال‌توسعه است. با توسعه این صنایع به سبب به‌کارگیری ماشین‌آلات و تجهیزات گوناگون و همچنین لزوم تامین زیرساخت‌های تامین مواد اولیه برای این واحدها، تقاضا برای مصرف فلزات اساسی مختلف همچون فولاد، آلومینیوم و مس به عنوان ماده اولیه اصلی تولید ماشین‌آلات و ساخت‌وساز سازه‌های صنعتی افزایش خواهد یافت. در گزارش پیشِ‌رو به بحث تاثیرات توسعه صنایع پایین‌دستی پتروشیمی بر رشد بازار فلزاتی همچون فولاد و آلومینیوم پرداخته می‌شود.
