مشاهده بیشتر
در باب اهمیت و جایگاه تولید و صادرات نفت خام در اقتصاد ایران سخن بسیار گفته شده است. سال‌هاست که بخش بزرگی از اقتصاد ایران با صادرات نفت خام و درآمدهای نفتی گره خورده است. به رغم ذخایر بسیار ارزشمند نفت خام ایران، این مسئله هم‌اکنون به پاشنه آشیل اقتصاد کشور بدل شده است؛ زیرا صادرات و درآمدهای نفتی کشور تحت تاثیر عوامل متعددی از جمله تحریم‌ها، شرایط اقتصادی دنیا و قیمت جهانی نفت قرار دارد و هر گونه تغییر در این شرایط، درآمدهای نفتی به عنوان منبع اصلی درآمد کشور را با چالش و حتی بحران مواجه می‌سازد. نشانه‌های این مسئله، در شرایط اقتصادی کشور در سال‌های اخیر به دنبال اِعمال تحریم‌های نفتی، به‌راحتی قابل مشاهده است.
گازهای استخراج‌شده از چاه‌ها دارای اجزای مختلفی از هیدروکربن‌های سبک و سنگین هستند. این گازها به منظور اجرای عملیات جداسازی و فرآوری به پالایشگاه‌ها منتقل می‌شوند. در پالایشگاه، اجزای مختلف گاز جداسازی می‌شوند. این محصولات به عنوان منابع انرژی و یا مواد اولیه و واسطه در بخش‌های پایین‌دست برای ساخت محصولات با ارزش افزوده بالا کاربرد دارند. با توجه به ذخایر غنی گاز ایران، احداث پالایشگاه‌های گازی در کشور ضروری به نظر می‌رسد. توسعه پالایشگاه‌ها کمک زیادی به بهره‌مندی از منابع گازی خواهد کرد. فولاد زنگ‌نزن اصلی‌ترین ماده اولیه احداث این واحدهای صنعتی به شمار می‌رود.
نفت خام ماده‌ای ارزشمند اما تصفیه‌نشده است. این ماده از هزاران ترکیب شیمیایی مختلف به نام هیدروکربن‌ها تشکیل شده که دارای نقاط جوش مختلف هستند. پالایشگاه‌ها و سیستم‌های فرآوری آن‌ها نفت خام را به محصولات پرکاربرد و باارزش‌تری همچون سوخت‌ها تبدیل می‌کنند. ایران، با برخورداری از ذخایر نفتی فراوان، در گروه بزرگ‌ترین کشورهای تولیدکننده نفت دنیا قرار گرفته است. نفت استخراج‌شده از ذخایر، محصولی خام و با ارزش افزوده بسیار کم است. توسعه ظرفیت‌های پالایشگاهی گامی مهم در تولید فرآورده‌های نفتی به عنوان منابع انرژی و مواد واسطه صنعتی است. در شرایطی که تحریم‌ها موجب ایجاد موانع و مشکلات متعددی در حوزه صادرات شده است، جلوگیری از خام‌فروشی نفت و حرکت به سمت تولید محصولات میانی و نهایی میتواند موجب جهش صنعت نفت و در پی آن رشد اقتصادی کشور شود.
وابستگی درآمدهای ارزی به صادرات نفت خام همواره پاشنه آشیل اقتصاد کشور بوده است؛ زیرا تحولات و تلاطمات سیاسی و اقتصادی و تحریم‌ها نخستین تاثیر خود را بر بازارهای صادراتی نفت ایران می‌گذارند. یکی از راهکارهای بهبود این شرایط، جلوگیری از فروش نفت خام و حرکت به سمت تولید و صادرات محصولات نهایی زنجیره صنعت نفت از طریق توسعه ظرفیت‌های پالایشگاهی کشور است. با توجه به نقش استراتژیک منابع انرژی نظیر گاز طبیعی، بنزین و گازوئیل در صنعت امروز جهان، رشد صادرات این محصولات و تامین پایدار تقاضای کشورهای صنعتی به نوعی میتواند ضامن درآمدهای ارزی کشور، حتی در صورت ادامه تحریم‌ها باشد.
توسعه پالایشگاه‌ها، با توجه به نقش موثر این واحدها در ایجاد ارزش افزوده، جلوگیری از خام‌فروشی و رشد صادرات، از جمله مهم‌ترین رویکردهای کلان اقتصادی کشور محسوب می‌شود. توسعه صنایع پالایشی از جنبه‌های مختلفی موجب رشد مصرف فلزات در کشور خواهد بود. برای احداث این واحدها، نیاز به ساخت تاسیسات و تجهیزاتی خواهد بود که فلزات، ماده اولیه اصلی آن‌ها محسوب می‌شوند. در انتقال فرآوردهای نفتی از محل تولید به دست مصرف‌کنندگان و نیز صادرات این فرآورده‌ها، از خطوط لوله، بشکه‌ها و تانکرها استفاده می‌شود که ساخت این تجهیزات خود محرکی قدرتمند برای بازار فلزات به شمار می‌آید. احداث زیرساخت‌های تامین یوتیلیتی‌ها، ساخت قطعات یدکی و احداث جایگاه‌های سوخت‌گیری از دیگر جنبه‌های اثرگذار تولید و پخش فرآورده‌های نفتی بر بازار فلزات کشور است.
توسعه ظرفیت‌های پالایش نفت و گاز همواره به عنوان یکی از راهکارهای اصلی برای جلوگیری از خام‌فروشی نفت و گازِ استخراج‌شده پیشنهاد می‌شود؛ راهکاری که تحقق آن تاثیرات چشمگیری در توسعه اقتصادی کشور خواهد داشت. به همین سبب، توسعه پالایشگاه‌ها در برنامه‌های کلان توسعه اقتصادی کشور از توجه خاصی برخوردار بوده است. با توجه به میزان قابل‌ملاحظه مصرف فلزات در واحدهای پالایشگاهی و انتقال فرآوردهای نفت و گاز، تحقق چشم‌اندازهای ترسیم‌شده برای این صنعت، علاوه بر تاثیرات آن بر اقتصاد کشور، موجب تحولی شگرف در بازار فلزات خواهد بود.
اگرچه کودها عملکرد محصول را افزایش می‌دهند وکیفیت خاک زمین را بهبود می‌بخشند اما معایبی نیز همچون رشد علف‌های هرز، آلودگی آب‌ها و بروز آسیب‌های ایمنی در استفاده از کودها و ضدآفات را بر جای می‌گذارند. از این رو کشورهای توسعه‌یافته همواره در تلاش‌اند تا در کنار افزایش تولیدات کشاورزی، کودها و سموم با ضررات کم‌تر زیست‌محیطی را تولید کرده و به مصرف برسانند. ایران با برخورداری از منابع طبیعی و مراتع وسیع کشاورزی توانسته است جایگاه خوبی را در حوزه تولیدات غذایی برای خود کسب کند. با افزایش جمعیت و نیاز به مواد غذایی، استفاده از کودها و ضدآفات بیشتر می‌شود؛ به همین دلیل با احداث و راه‌اندازی پروژه‌های داخلی و با خودکفایی در این حوزه می‌توان بخش اعظمی از تولیدات کودهای کشاورزی و ضدآفات را برطرف کرد. به دلیل کاربرد و مقاومت شیمیایی و فیزیکی بالای فلزات، مصرف این‌گونه مواد در صنایع مختلف افزایش یافته است و سه فلز فولاد، آلومینیوم و مس از جمله فلزات پرمصرف برای ساخت واحدهای تولیدی کودهای شیمیایی و ضدآفات هستند.
امروزه مواد شیمیایی به عنوان مواد اولیه مهم و استراتژیک در اغلب صنایع شناخته می‌شوند؛ از این رو، توجه به تولید داخلی و تامین نیاز صنایع میتواند عاملی مهم و اثرگذار در توسعه صنعتی کشور به شمار آید. همچنین با توجه به تقاضای قابل‌توجه برای این محصولات در بازارهای بین‌المللی، رشد کمّی و کیفی تولیدات در این عرصه میتواند زمینه‌ساز توسعه صادرات و ارزآوری به کشور شود. بررسی روند فعالیت واحدهای فعال در عرصه تولید مواد شیمیایی از رویکرد مناسب و اتخاذ سیاست‌‌های مطلوب از سمت نهادهای بالادستی حکایت دارد. احداث این کارخانه‌ها و واحدهای تولیدی، در کنار تاثیرات مطلوب و فراوان در زمینه رشد صنعتی کشور، محرکی قوی برای بازار فلزات نیز محسوب می‌شود؛ زیرا در احداث ساختمان‌ها و تاسیسات این صنایع از فلزات مختلف خصوصا فولاد، آلومینیوم و مس استفاده می‌شود و رونق گرفتن این بخش تقاضای قابل‌توجهی را برای این فلزات ایجاد خواهد کرد.
صنایع شیمیایی از بخش‌های متنوعی نظیر تولیدکنندگان مواد شیمیایی آزمایشگاهی، مواد آلی و صنایع شیمیایی تولیدکننده مواد معدنی تشکیل شده که نیازمند تجهیزات و قطعاتی پیشرفته است. همچنین تجهیزات و قطعات واحدهای تولیدکننده محصولات شیمیایی برای افزایش راندمان تولید و بهینه‌سازی کیفیت محصولات خود مستلزم لوازم و تجهیزات یدکی هستند. میزان مصرف فلزات در ساخت لوازم و قطعات یدکی تجهیزات و ماشین‌آلات واحدهای تولیدکننده مواد شیمیایی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. افزایش تولیدات صنایع شیمیایی نیاز به تعمیر و نگهداری تجهیزات صنعت را بیشتر می‌کند. با وجود اینکه بخش عمده تجهیزات و قطعات از محل واردات تامین می‌شود، در گزارش پیشِ‌رو مصرف فلزات در تجهیزات و ماشین‌آلات ساخت داخل مورد بررسی قرار گرفته است.
صنایع بهداشتی و آرایشی از جمله سودآورترین صنایع جهان محسوب می‌شوند. ارزش افزوده بالای محصولات تولیدی این صنعت در کنار رشد روزافزون تقاضا برای آن‌ها، موجب افزایش جذابیت سرمایهگذاری در حوزه توسعه صنایع بهداشتی و آرایشی شده است و از این رو امروزه شرکت‌های بزرگ و متعددی در عرصه تولید این محصولات در سرتاسر جهان فعال هستند. در ایران بخش بزرگی از مواد بهداشتی و ارایشی مورد مصرف، ساخت کشورهای خارجی است که دلیل این مسئله را می‌توان در کیفیت پایین‌تر محصولات داخلی و نیز عدم وجود برندهایی قابل مقایسه با شرکت‌های خارجی جستجو کرد. در حالی که با توجه به ارزش افزوده بالای این صنعت، توسعه واحدهای تولید محصولات بهداشتی و آرایشی میتواند به عاملی کلیدی در جلوگیری از واردات و قاچاق و نیز اشتغال‌زایی بدل شوند. با توجه به مصرف میزان قابل توجهی از فلزات دراحداث کارخانه‌ها و واحدهای فعال در عرصه تولید مواد بهداشتی و آرایشی، توسعه این بخش، محرکی قوی برای انواع فلزات برشمرده می‌شود.
در عصر کنونی، افزایش روزافزون جمعیت موجب افزایش تقاضا برای مواد غذایی شده است. با توجه به محدویت‌ها در حوزه توسعه صنعت کشاورزی، افزایش بهره‌وری در این صنعت از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. در سراسر جهان از کودها و ضدآفت‌ها به منظور بالا بردن کیفیت محصولات غذایی استفاده می‌شود. کودها و ضدآفات، با افزایش بهره‌وری و حاصل‌خیزی خاک، راندمان تولید محصولات غذایی را افزایش می‌دهند و زمینه را برای توسعه صنعت کشاورزی فراهم می‌آورند. از این رو، رشد تولید کودها و ضدآفات یکی از عوامل کلیدی در توسعه بخش کشاورزی محسوب می‌شود. با توجه به خاصیت شیمیایی این کودها، لازم است در بسته‌بندی آن‌ها از مواد مناسبی استفاده شود که از پایداری مناسبی در مقابل عوامل فیزیکی و شیمیایی برخوردار باشند.
داروسازی و تولید محصولات دارویی یکی از صنایع کلیدی و استراتژیک در کشورها به شمار می‌آیند. توسعه صنایع دارویی در کنار ارتقای سطح سلامت و امید به زندگی جوامع، میتواند به عاملی اثرگذار در اقتصاد کشور بدل شود، چرا که تولید و تامین داخلی داروهای مورد نیاز جامعه، موجب جلوگیری از واردات و خروج ارز خواهد شد. همچنین با توجه به ارزش افزوده بالای محصولات دارویی، توسعه واحدهای فعال در این عرصه نقش به‌سزایی را در رشد اقتصادی کشور خواهد داشت؛ از طرفی احداث واحدهای تولید محصولات دارویی همچون سایر صنایع، تقاضای قابل ملاحظه‌ای را برای فلزات مختلف از جمله فولاد، آلومینیوم و مس ایجاد کرده و از این رو محرکی قوی برای بازار این فلزات محسوب می‌شود.
