مشاهده بیشتر
در جوامع امروزی با توجه به این که دسترسی سریع و آسان به اطلاعات یک مزیت بزرگ محسوب می‌شود، زیرساخت‌های حوزه «ICT» و توسعه و تکمیل آن‌ها اهمیت دوچندانی پیدا کرده است. این مسئله برای کشورهای در حال توسعه از جمله ایران نیز صادق است. ایران طی سال‌های گذشته در قالب پروژه‌های متعددی، اقدام به توسعه زیرساخت‌های مرتبط با فناوری اطلاعات و ارتباطات کرده است. به عنوان نمونه می‌توان به پروژه‌های به کارگیری کابل‌های فیبر نوری در شبکه‌های ارتباطی کشور اشاره کرد که از اواخر دهه ۱۳۷۰ آغاز شد. بر اساس آمارهای ارائه‌شده، ایران موفق شده است طول شبکه‌های فیبر نوری خود را به حدود ۷۱ هزار و ۲۵۷ کیلومتر در سال ۱۴۰۰ برساند.
در عصر حاضر، ارتباطات و تکنولوژی با یکدیگر همسو شده‌اند و به شکلی عمیق در زندگی روزمره مردم نفوذ کرده‌اند. این موضوع از اهمیت بالای «ارتباط» حکایت دارد، تا جایی که از دوره فعلی تحت عنوان «عصر ارتباطات» یاد می‌شود. ارتباطات اگرچه امروز ظاهرا به شکلی ساده در میان افراد دور و نزدیک برقرار می‌شود، اما نباید از زیرساخت‌های پیچیده‌ای که این مقوله به ظاهر ساده روزمره را ممکن کرده‌اند چشم‌پوشی کرد. امروز بخش بزرگی از مردم جهان در کوتاه‌ترین زمان ممکن می‌توانند با یکدیگر در تعامل و ارتباط باشند و این موضوع روز به روز نیز در حال سرعت گرفتن و گسترش یافتن است. زیرساخت‌های متعددی از برج‌های سر به فلک کشیده تا کابل‌های تعبیه‌شده در اعماق اقیانوس‌ها سبب شده‌اند که این ارتباطات به شکل امروزی خود تبدیل شود و در زندگی هر روزه افراد در سراسر جهان رسوخ کند.
امروزه توسعه زیرساخت‌های شبکه‌های تلفن همراه و اینترنت، نحوه عملکرد اقتصادها را تغییر داده است و امکان اتصال بیشتر، دسترسی به اطلاعات و فرصت‌ها را برای افراد و مشاغل فراهم کرده است. تأثیر این زیرساخت‌ها بر توسعه اقتصادی بر کسی پوشیده نیست و کشورهایی که از این فناوری‌ها استقبال کرده‌اند، از مزایای قابل توجهی برخوردار شده‌اند. پهنای باند اینترنت و پوشش شبکه‌های تلفن همراه به عنوان شاخص‌هایی برای ارزیابی توسعه زیرساخت‌های ارتباطی در جهان در نظر گرفته می‌شود. پهنای باند اینترنت که سرعت و ظرفیت انتقال داده از طریق اتصال به اینترنت را تعیین می‌کند، نقشی حیاتی در تضمین ایجاد یک ساختار آنلاین یکپارچه دارد. از سوی دیگر پوشش شبکه‌های تلفن همراه افراد را قادر می‌سازد تا با دستگاه‌های تلفن همراه خود ارتباط برقرار کنند و به خدمات مختلفی دسترسی داشته باشند.
برخورداری از یک سیستم حملونقل کارآمد، با جلوگیری از اتلاف وقت و ارتباط موثر میان بخش‌های مختلف نه تنها موجب کاهش هزینه‌های تولید می‌شود، بلکه روند رشد اقتصادی کشورها را نیز بهبود می‌بخشد. بر خلاف اهمیت این مسئله، سیستم لجستیک و حملونقل کشور در سال‌های اخیر به دلیل عدم هماهنگی و تناسب بین روش‌های حمل و روند کند و نامتوازن توسعه عملکرد چندان مناسبی نداشته است و بار جابجایی کالا و مسافر بر دوش جاده‌های کشور سنگینی می‌کند. علاوه بر این امنیت پایین، نبود قطعات استراتژیک و عدم انسجام در برنامه‌ریزی از جمله مشکلاتی هستند که سیستم لجستیک کشور با آن روبه‌رو است. به نظر می‌رسد که توسعه سیستم حملونقل کشور علاوه بر دیدگاهی وسیع و جامع به برنامه‌ریزی و مدیریت یکپارچه نیاز دارد.
بخش حملونقل هوایی به عنوان یک عامل مهم برای رشد و توسعه اقتصادی، تبدیل دنیا به یک دهکده جهانی و مراودات سیاسی و اقتصادی و فرهنگی را تسهیل کرده است. در حال حاضر ایالات متحده آمریکا بیشترین تعداد فرودگاه را با ظرفیت بیش از ۸ میلیون پرواز در سال به خود اختصاص داده است و اختلاف قابل توجهی با سایر کشورهای جهان دارد. کشور چین علی‌رغم تعداد کمتر فرودگاه‌ها با افزایش ظرفیت در بخش‌زیرساخت‌های حملونقل هوایی توانسته تعداد پروازهای حامل خود را به بیش از ۳ میلیون پرواز در سال ۲۰۲۱ برساند، البته باید این نکته را در نظر گرفت که افزایش ظرفیت حمل و نقل هوایی کشور چین بدون در نظر گرفتن توسعه متوازن زیرساخت‌های آن، به پایین آمدن سطح کیفیت حملونقل هوایی این کشور منجر شده است. طی دو دهه گذشته تعداد پروازهای حامل بار و مسافر روند رو به رشدی را سپری می‌کرد، با این حال بروز بحران کرونا موجب شد تا عملکرد این بخش نیز همانند سایر بخش‌های حمل و نقل با رکودی شدید مواجه شود.
از گذشته جاده‌ها یکی از در دسترس‌ترین راه‌های ارتباطی میان روستاها، شهرها و کشورها بودند و امروزه نیز راه‌های مواصلاتی در قالب زیرساخت‌های حملونقل از اهمیت بسیاری برخوردارند و نقشی محوری در رشد اقتصادی کشورها ایفا می‌کنند، زیرا جاده‌ها ارتباط و دسترسی بین بخش‌های مختلف از تولید تا مصرف کالا را فراهم می‌سازند. بر همین اساس، در اغلب کشورهای درحال توسعه و توسعه‌یافته، سالانه سرمایه‌گذاری‌های فراوانی برای ایجاد و احداث زیرساخت‌های حملونقل جاده‌ای انجام می‌شود و بر دامنه آن افزوده می‌شود. در ساخت جاده‌ها، تجهیزات و دارایی‌های فیزیکی مرتبط با آن‌ها از فلزاتی نظیر فولاد، مس و آلومینیوم استفاده می‌شود و به همین دلیل سرمایهگذاری در این بخش، محرک قدرتمندی برای بازار فلزات به شمار می‌آید.
حملونقل دریایی شریان حیات اقتصاد جهان محسوب می‌شود و توسعه زیرساخت‌های حمل دریایی و بندری در هر کشور، به منزله ایجاد فرصتی ارزشمند برای گسترش مراودات تجاری و اقتصادی و حتی کسب درآمد از طریق ارائه خدمات حملونقل است. نگاهی به آمارها نیز نشان می‌دهد قدرت‌های اقتصادی جهان، از جمله چین و ایالات متحده آمریکا، از بیشترین ظرفیت‌های زیرساخت‌های حملونقل دریایی نیز بهره می‌برند. باید توجه داشت توسعه زیرساخت‌های یاد شده، از جنبه‌های مختلفی مانند احداث ساختمان‌ها و تاسیسات و تجهیزات سبک و سنگین بارگیری و باربرداری، موجب مصرف فلزات مختلف، به ویژه فولاد می‌شوند.
بخش حمل و نقل از جمله فعالیت‌های اساسی و زیربنای رشد اقتصادی و لازمه تحول جامعه محسوب می‌شود و سهم فزاینده‌ای از انتشار گازهای گلخانه‌ای متعلق به همین بخش است. سیستم ریلی به‌عنوان یکی از مهمترین روش‌های حمل و نقل کمترین میزان انتشار آلاینده را دارد و زیرساخت‌های آن به‌عنوان یک شاخص مهم در بررسی میزان توسعه‌یافتگی کشورها در نظر گرفته می‌شود. واضح است که کشورهایی مانند چین و ایالات متحده آمریکا با اقتصادهای بزرگ بیشترین طول خطوط ریلی را نیز دارا هستند. در سمت مقابل کشور ژاپن نیز در سال‌های اخیر با تمرکز بر افزایش کیفیت زیرساخت‌های ریلی خود توانسته است در زمینه شاخص‌های کیفی خطوط ریلی از ایالات متحده آمریکا و چین پیشی بگیرد.
زندگی مدرن امروزی با اشتغال و مصرف پیش می‌رود، مسئله‌ای که با تجارت داخلی و بین‌المللی پیوند خورده است و این تجارت با تولید و ایجاد کالاها و خدمات سپس حملونقل آن به بازارهای مصرف امکان‌پذیر می‌شود. خطوط ریلی تقریباً هر بخش صنعتی، عمده‌فروشی و خرده‌فروشی مبتنی بر منابع اقتصادی را به هم متصل می‌کند و چشم‌اندازی متمایز از آن‌که چگونه تجارت می‌تواند به اقتصاد جهانی قدرت دهد، ارائه می‌کند. شبکه راه‌آهن به‌عنوان یک وسیله کلیدی حملونقل، با اتصال بازارها، کاهش هزینه‌های حملونقل و ارتقای توسعه اقتصادی در کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه، به رشد تجارت بین‌المللی کمک شایانی کرده است. حمل و نقل ریلی جایگزینی مقرون به صرفه برای سایر روش‌های حمل و نقل، به ویژه برای محموله‌های فله و مسافت‌های طولانی، ارائه می‌دهد که این مسئله هزینه کلی کالا را کاهش می‌دهد.
سرنوشت کریدورهای اقتصادی را پیش از آن‌که مزیت‌های نسبی جریان‌های تجاری تعیین کنند، سیاست‌های ژئوپلتیکی تعیین می‌کند. برای مثال کشور روسیه در پاسخ به تحریم‌های اقتصادی به دنبال جایگزین‌کردن بازارهای غرب با کشورهای آسیای میانه و شرقی است که به طور قابل توجهی بر نقشه راه تجارت جهانی تاثیر می‌گذارد. ابتکار کمربند و جاده، یکی از بزرگترین پروژه‌های زیرساختی جهان است که پتانسیل بالایی در ترسیم مجدد الگوهای تجارت جهانی دارد. کمربند و جاده، یک استراتژی توسعه زیرساخت جهانی است که توسط دولت چین در سال ۲۰۱۳ برای سرمایه گذاری در بیش از ۱۴۰ کشور اتخاذ شده و بر اساس گفته‌ها می‌تواند به مهمترین ابزار سیاسی پکن در آینده تبدیل شود.
بسته به عوامل مختلفی همچون برخورداری از منابع طبیعی، اهمیت نظامی و پتانسیل‌های اقتصادی، مناطق جغرافیایی استراتژیکی در جهان وجود دارند. آبراهه‌های طبیعی یا کانال‌های ساخته شده به دست انسان که اقیانوس‌ها و دریاها را به هم متصل می‌سازند یکی از این مناطق به شمار می‌آیند که نقشی بسیار حساس را در توازن اقتصاد و تجارت کلیه کشورهای صنعتی و کشورهای ساحلی منطقه ایفا می‌کنند، چرا که سالانه حجم زیادی از تجارت بین‌الملل از طریق این آبراهه‌های باریک صورت می‌پذیرد و هر رخدادی که امنیت دریانوردی را در این مناطق تهدید کند به همان نسبت منافع این اقتصادها را به خطر می‌اندازد. همچنین ارزش اقتصادی این نقاط اغلب سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی در تاسیسات بندری، زیرساخت‌های کشتیرانی و سایر صنایع مرتبط با دریانوردی را در این مناطق به دنبال دارد.
