مشاهده بیشتر
با نگاهی به برخی شاخص‌های مربوط به زیرساخت‌های شهری در کشور می‌توان دریافت که فاصله معنی‌داری میان وضعیت موجود و استانداردهای جهانی وجود دارد. به نظر می‌رسد توسعه زیرساخت‌های شهری در اولویت دوم اجرای برنامه‌های شهرسازی کشور قرار می‌گیرند که این مسئله در بلندمدت، آسیب‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی زیادی را ایجاد خواهد کرد. «گنبد کبود» به عنوان سمبلی قدیمی از معماری و شهرسازی ایرانی را می‌توان نمادی از شرایط فعلی زیرساخت‌های شهری در ایران در نظر گرفت؛ زیرساخت‌هایی که قدیمی هستند و متناسب با رشد بافت‌های شهری توسعه نیافته‌اند. ایجاد و توسعه زیرساخت‌های مختلف شهری از جمله ساختمان‌های فرهنگی، ورزشی و خدماتی، فضاهای سبز و زیرساخت‌های حمل‌ونقل درون شهری شامل مترو، اتوبوس و خودرو موجب مصرف میزان قابل توجهی فلزات اساسی خواهد شد. تصویر نوستالژیک «بلیط اتوبوس شهری» روی جلد، تداعی‌کننده خاطرات اتوبوس‌های قدیمی به عنوان عضوی از سیستم حمل‌ونقل درون‌شهری است. سیستمی که همانند سایر زیرساخت‌های شهری در کشور نیاز به توسعه و نوسازی دارد.
واردات عرصه‌ای فرصت‌ساز برای پیمودن مسیر توسعه صنعتی و رشد اقتصادی محسوب می‌شود که از جنبه‌های مختلف مانند تامین نهاده‌ها و عوامل تولید، افزایش رقابت‌پذیری، ارتقای سطح کیفیت کالاهای تولید داخلی و نیز ورود فناوری‌های نوین به کشور اهمیت دارد و همچنین به صورت غیرمستقیم موجب ورود فلزات به صورت غیرمستقیم و در قالب محصولات ساخته‌شده به کشور می‌شود.
بازار خودروی جهان در عصر امروز به بازاری روبه‌گسترش و رقابتی تبدیل شده است که بازیگران آن برای حفظ و بهبود جایگاه خود ملزم به عرضه محصولاتی پیشرفته و نوآورانه هستند. در واقع رقابت‌پذیری فعالان صنعت خودرو در جهان تا حد زیادی به عواملی مانند شناسایی و همسو شدن با روندهای حاکم بر حوزه حمل‌ونقل و خودرو، توانمندی آن‌ها در عرضه محصولات با بهره‌وری و کارآیی بالا و همگام شدن با آخرین پیشرفتهای حوزه دانش و فناوری وابسته است. در مقابل صنعت خودرو در ایران، به رغم تاریخچه و قدمت قابل توجه و همچنین جایگاه استراتژیک آن در اقتصاد کشور، متاثر از عوامل و محدودیت‌های خارجی و سیاست‌‌گذاری‌های داخلی در سال‌های اخیر با شرایط دشوار و پرچالشی دست و پنجه نرم کرده است. تصویر «سرعت‌سنج» روی جلد، سمبلی از سرعت بسیار بالای تحولات بازار خودروی جهان است، بازاری که معضلات و «سرعت‌گیر»های مسیر فعالیت صنعت خودروسازی، توان این صنعت را برای همگام شدن با تحولات و پیشرفتهای آن دچار چالش کرده است.
توسعه زیرساخت‌های تامین انرژی و آب، گام نخست اجرای هر برنامه توسعه‌ای محسوب می‌شود. این مسئله در مورد ایران، به عنوان کشوری که در مسیر توسعه صنعتی حرکت می‌کند، بسیار حائز اهمیت است. با این حال نگاهی اجمالی به شرایط فعلی تامین آب، برق و گاز در کشور از عدم توجه به سیاست‌گذاری مناسب برای توسعه این زیرساخت‌ها حکایت دارد. ایران به لحاظ برخورداری از ذخایر انرژی‌های فسیلی در میان سه کشور بزرگ جهان قرار می‌گیرد. با این حال آمار تولید انرژی کشور به خصوص در حوزه برق، فاصله قابل‌ملاحظه‌ای با اسناد بالادستی و پتانسیل‌های موجود دارد که دلیل این مسئله را باید در بی‌توجهی به سرمایهگذاری در توسعه ظرفیت‌های نیروگاهی جستجو کرد. تصویر «قوطی کبریت و کبریت‌های سوخته» نمادی از شرایط کلی و فرصت‌های از دست‌رفته در حوزه انرژی کشور است. زنجیره‌ای که می‌توانست با تولید محصول استراتژیکی به نام برق، ضمن تامین نیاز داخل با حرکت در مسیر صادرات چراغ اقتصاد ایران را روشن کند. اما در سایه «بی‌خیالی» و بی‌توجهی سیاست‌گذاران، بخش زیادی از پتانسیل‌ها و فرصت‌های این بخش سوزانده شده و استراتژی روشنی نیز برای استفاده از ذخایر باقیمانده وجود ندارد.
صنعت ساختمان‌سازی یکی از صنایع تعیین‌کننده و اثرگذار در اقتصاد کشور است و رونق آن میتواند تا حد زیادی باعث به حرکت درآمدن چرخ‌های بخش صنعت و رشد قابل توجه مصرف فلزات در کشور شود. با این حال، فاصله میان آمار احداث ساختمان‌ها، به خصوص در حوزه مسکن، با تقاضای موجود و اهداف پیش‌بینی شده در اسناد بالادستی نشان می‌دهد سیاست‌های اتخاذشده موثر نبوده و این صنعت با چالش‌هایی نظیر تامین مالی، صنعتی نبودن و همگام نشدن با پیشرفتهای جهانی دست به گریبان است. تصویر «شاقول» روی جلد، نمادی از صنعت ساختمان‌سازی و لزوم اصلاح سیاست‌‍‌ها و تغییر استراتژی‌ها به عنوان خشت اول این صنعت است، چرا که تداوم روند کنونی موجب تکرار نتایج نامطلوب قبلی و در اصطلاح کج رفتن دیوار این صنعت تا ثریا خواهد شد. بر همین اساس به نظر می‌رسد لازم است تا اقدامی جدی در خصوص عارضه‌یابی و اصلاح رویکردهای صنعت ساختمان‌سازی و شاقول کردن دیوار این صنعت صورت پذیرد.
زیرساخت‌های حمل و نقل عاملی تعیین‌کننده و اساسی در رشد اقتصادی و صنعتی کشورها محسوب می‌شوند. اساسا اجرای برنامه‌های کلان توسعه بدون پرداختن به ظرفیت زیرساخت‌های حمل و نقل و سرمایهگذاری در توسعه آن‌ها ممکن نیست. دریچه دوربین عکاسی وظیفه تنظیم میزان عبور نور را بر عهده دارد. اگرچه این دریچه از بیرون تاریک به نظر می‌رسد، اما با عملکرد مطلوب شاتر در شرایط و زمان مناسب، تصویری شفاف و روشن ایجاد خواهد کرد. «دریچه تاریک» تصویر دوربین عکاسی روی جلد را می‌توان تعبیری از شرایط فعلی و فرصت‌های بخش حمل و نقل کشور دانست که اگر در زمان مطلوب به آن‌ها توجه شود و برنامه‌ریزی مناسبی برای سرمایهگذاری و توسعه زیرساخت‌های این بخش صورت گیرد، منافع اقتصادی فراوانی را برای اقتصاد و صنعت کشور به دنبال خواهد داشت. توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل به سبب نیاز به حجم بزرگی از ساختمان‌ها و تاسیسات میتواند رشد قابل توجهی را در مصرف فلزات در کشور ایجاد کند.
تحولات ژئوپلیتیک و جنگ‌های نظامی یکی از مهمترین عدم‌قطعیت‌های اقتصاد امروز جهان به شمار می‌آید که میتواند زنجیره‌های تامین را مختل کند، عرضه، تقاضا و مصرف فلزات مختلف را تحت تاثیر قرار دهد و بازارها را دچار تلاطمات شدیدی کند. تجربه نشان می‌دهد بروز هرگونه جنگ و درگیری نظامی میتواند آسیب‌های سنگین و پردامنه‌ای را به اقتصاد و زیرساخت‌های هر کشور وارد کند و در اصطلاح «خشک و تر» را با هم بسوزاند. در این بین، ایران با توجه به ساختار اقتصادی کامودیتی‌محور خود و همچنین قرارگیری در ناحیه جغرافیایی پرتنش خاورمیانه به شکل پررنگتری با این موضوع دست به گریبان است. البته از سوی دیگر باید توجه داشت تحولات ژئوپلیتیک در نقاط مختلف جهان میتواند با افزایش قیمت نفت و فلزات و همچنین ایجاد فرصت‌های جدید توسعه بازارهای صادراتی به عنوان بسترساز رشد اقتصادی کشور نیز عمل کند. تصویر «بی‌سیم جنگی» روی جلد، سمبلی از ریسک‌های ژئوپلیتیک و لزوم آمادگی برای مواجهه با آن‌هاست تا بتوان ضمن ارتقای قدرت مقاومت، فرصت‌های اقتصادی آن را نیز به خوبی شناسایی و از آن‌ها استفاده کرد.
بررسی داده‌های تاریخی نشان می‌دهد انجام مطالعات آمایش سرزمین در کشور ما از قدمتی طولانی و قابل توجه برخوردار است، به‌گونه‌ای که پیشینه آن از بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته کنونی نیز بیشتر است. با این حال خروجی این مطالعات، خصوصا در چند سال اخیر، هیچ‌گاه نتوانسته است بر چالش‌های نظیر توسعه نامتعادل نواحی و عدم توزیع متناسب جمعیت در کشور غلبه کند که دلیل اصلی این مسئله عدم توجه مقتضی به اجرای مناسب و لحاظ کردن مطالعات آمایش سرزمین در برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌های توسعه است. چنان‌که گویی این مطالعات پرقدمت در گوشه‌ای مغفول مانده و خاک می‌خورد.
ایران از پتانسیل‌های مناسبی برای تولید انواع کالاهای مصرفی بادوام و نق‌ش‌آفرینی در بازارهای بزرگ این محصولات برخوردار است، با این حال سهم کالاهای مصرفی بادوام از اقتصاد و صادرات کشور بسیار کمتر از ظرفیت‌های بالقوه موجود است. این کالاها در انتهای زنجیره‌های ارزش قرار گرفته و تولید آن‌ها میتواند اثرات مثبت فراوانی را برای اقتصاد کشور به دنبال داشته باشد. به علاوه با توجه به فلزی بودن اغلب این محصولات، رشد تولید آن‌ها میتواند تحول بزرگی را در مصرف فلزات کشور ایجاد کند. تصویر رادیوی قدیمی روی جلد نمادی از شرایط کلی این صنعت است که تنها به موج کوتاه متصل شده است و قادر به دسترسی کامل به بازارهای بین‌المللی و استفاده از فرصت‌های موجود نیست.
صنعت لوازم خانگی یک از بزرگترین مصرف‌کنندگان فلزات اساسی به شمار می‌آید و به طور متوسط حدود ۵۰ تا ۷۰ درصد از وزن هریک از لوازم خانگی به فلزات مصرف‌شده در آن اختصاص می‌یابد. اگرچه صنعت لوازم خانگی در ایران از سابقه‌ای طولانی برخوردار است، اما وابستگی این صنعت به واردات فناوری‌ها و قطعات همواره پاشنه آشیل آن بوده است، به طوری که فشارهای اقتصادی و تحریم‌ها توسعه و تولید آن را با چالش‌های بزرگی مواجه ساخته‌اند. تصویر «اتو ذغالی» روی جلد نمادی از شرایط کلی صنعت لوازم خانگی است که به تکنولوژی‌های روز دسترسی نداشته و از سایر رقبای خود عقب مانده است. به رغم این چالش‌ها، صنعت لوازم خانگی توانسته با وجود حضور پررنگ برندهای معتبر لوازم خانگی در بازار کشور، همواره سهم خود را از این بازار حفظ کرده و به عنوان صنعتی سرد و گرم چشیده در مسیر رشد تولید و حتی صادرات حرکت کند.
در حال حاضر صنعت تولید ماشین‌آلات و تجهیزات کشور به رغم قدمت قابل توجه، با چالش‌های بزرگی در زمینه دسترسی به تکنولوژی روز و تولید محصولات متناسب با نیاز صنایع رو به رو است که این امر موجب شده تا بخش بزرگی از ماشین‌آلات و تجهیزات مورد استفاده در صنایع کشور از کشورهای خارجی خریداری شوند. تصویر «تراکتور» روی جلد نمادی از شرایط کلی این صنعت است که به دلیل عدم نوآوری و به روزرسانی فناوری‌ها از پیشرفتهای روز جهان عقب مانده و به صنعتی قدیمی و در اصطلاح «زنگ‌زده» تبدیل شده است. صنعت تولید ماشین‌آلات و تجهیزات مصرف‌کننده بزرگ فلزات محسوب می‌شود و رشد و رونق این صنعت در کنار سرعت بخشیدن به توسعه صنعتی کشور، موجب افزایش قابل توجه مصرف فلزات اساسی در کشور خواهد شد.
در سال‌های اخیر بخش عمده تجارت بین‌المللی ایران به صادرات محصولات خام و نیمه‌ساخته و در مقابل واردات محصولات نهایی و ساخته‌شده اختصاص داشته است. دسترسی نداشتن به دانش و فناوری‌های روز و عدم برخورداری از قدرت رقابت در بازارهای بین‌المللی، اصلی‌‌ترین چالش حرکت کشور به سمت تولید و صادرات محصولات نهایی محسوب می‌شود. با توجه به مصرف بالای فلزات در تولید و بسته‌بندی اغلب محصولات صنعتی، رشد صادرات محصولات ساخته‌شده کشور موجب می‌شود تا میزان قابل‌ملاحظه‌ای از فلزات به صورت غیرمستقیم در قالب این محصولات از کشور صادر شود. تصویر نوار کاست روی جلد، نمادی از شرایط کنونی بخش صنعت است که به سبب عدم هماهنگی با دانش و تکنولوژی روز جهان، قادر به تکمیل حلقه آخر زنجیره ارزش محصولات و نواختن آهنگ رشد صادرات محصولات ساخته‌شده کشور نیست.
