مشاهده بیشتر
موضوع سرمایهگذاری در هر کشور به مثابه ریلی است که بستر حرکت قطار رشد و پیشرفت اقتصادی را فراهم می‌سازد. با این حال، بررسی آمارها نشان می‌دهد میزان تشکیل سرمایه در ایران در دو دهه گذشته کاهش معنی‌داری را تجربه کرده است. تحریمها و عدم تمایل سرمایه‌گذاران خارجی برای حضور در کشور، تورم و شرایط متلاطم اقتصادی و ریسک‌های ناشی از مقررات‌گذاری‌ها و ناپایداری محیط کسب‌وکار، اصلی‌ترین عوامل موثر بر سرمایهگذاری ناکافی و حتی فرار سرمایه از کشور تلقی می‌شوند. به جرات می‌توان گفت بدون جذب سرمایه لازم و در اصطلاح با «جیب خالی»، پویایی و رشد اقتصادی، دسته‌کم در بلندمدت، ممکن نیست. تصویر «کیف سامسونت» روی جلد، سمبلی از اهمیت و لزوم جذب سرمایه‌گذاران در کشور است، مقوله‌ای که گلوگاه مهمی برای تحقق اهداف توسعه‌ای و اهداف اقتصادی کشور تلقی می‌شود و رفع آن‌ها مستلزم نگاه جدید و ویژه نهادهای سیاست‌گذار برای تسهیل و بهبود محیط کسب‌وکار و جذب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی است تا به این ترتیب بستر لازم برای توسعه صنعتی، تکمیل زنجیره‌های ارزش و رشد مصرف فلزات در کشور ایجاد شود.
با نگاهی به برخی شاخص‌های مربوط به زیرساخت‌های شهری در کشور می‌توان دریافت که فاصله معنی‌داری میان وضعیت موجود و استانداردهای جهانی وجود دارد. به نظر می‌رسد توسعه زیرساخت‌های شهری در اولویت دوم اجرای برنامه‌های شهرسازی کشور قرار می‌گیرند که این مسئله در بلندمدت، آسیب‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی زیادی را ایجاد خواهد کرد. «گنبد کبود» به عنوان سمبلی قدیمی از معماری و شهرسازی ایرانی را می‌توان نمادی از شرایط فعلی زیرساخت‌های شهری در ایران در نظر گرفت؛ زیرساخت‌هایی که قدیمی هستند و متناسب با رشد بافت‌های شهری توسعه نیافته‌اند. ایجاد و توسعه زیرساخت‌های مختلف شهری از جمله ساختمان‌های فرهنگی، ورزشی و خدماتی، فضاهای سبز و زیرساخت‌های حمل‌ونقل درون شهری شامل مترو، اتوبوس و خودرو موجب مصرف میزان قابل توجهی فلزات اساسی خواهد شد. تصویر نوستالژیک «بلیط اتوبوس شهری» روی جلد، تداعی‌کننده خاطرات اتوبوس‌های قدیمی به عنوان عضوی از سیستم حمل‌ونقل درون‌شهری است. سیستمی که همانند سایر زیرساخت‌های شهری در کشور نیاز به توسعه و نوسازی دارد.
در عصر کنونی، ابرروندهایی مانند ظهور خودروهای الکتریکی، استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر و فراگیرشدن استفاده از لوازم الکترونیکی، ابعاد جدیدی را به زندگی بشر بخشیده و در حال ایجاد تغییرات قابل توجهی در ساختارهای اقتصادی جهان است. در این بین، صنعت باتری یکی از صنایع استراتژیک جهان برشمرده می‌شود که پیشرفتهای آن زمینه لازم را برای تحقق ابرروندهای ذکرشده فراهم آورده است و با توجه به تحولات پرسرعت جهانی انتظار می‌رود که در سال‌های آینده، با روند روبه‌رشد تقاضا مواجه شود. در این بین صنعت باتری در ایران اگرچه از قدمت قابل توجهی برخوردار است اما تراز تجاری باتری کشور عموما به سمت واردات سنگینی می‌کند و بازار باتری ایران تا حد زیادی به واردات وابسته است. ایران یکی از کشورهای معدن‌خیز جهان به شمار می‌آید که از منابع معدنی قابل توجه فلزات حیاتی مورد استفاده در صنعت باتری مانند لیتیوم و کبالت برخوردار است. با این حال، به جرات می‌توان گفت تاکنون اقدامات مناسبی برای بهره‌برداری از این پتانسیل‌ها و تکمیل زنجیره ارزش این صنعت استراتژیک در کشور صورت نپذیرفته است. تصویر واکمن روی جلد، به عنوان یکی از قدیمی‌ترین وسایل الکتریکی باتری‌خور، سمبلی از ساختارهای اقتصادی و صنعتی کشور است که در سال‌های آتی، عملکرد آن‌ها وابستگی زیادی را به تامین باتری‌های جدید و پیشرفته خواهد داشت و از این رو «کم‌ظرفیت» بودن صنعت باتری برای تامین نیاز کشور میتواند آوای خوش ارزش‌آفرینی و رشد اقتصادی کشور را تحت تاثیر خود قرار دهد.
واردات عرصه‌ای فرصت‌ساز برای پیمودن مسیر توسعه صنعتی و رشد اقتصادی محسوب می‌شود که از جنبه‌های مختلف مانند تامین نهاده‌ها و عوامل تولید، افزایش رقابت‌پذیری، ارتقای سطح کیفیت کالاهای تولید داخلی و نیز ورود فناوری‌های نوین به کشور اهمیت دارد و همچنین به صورت غیرمستقیم موجب ورود فلزات به صورت غیرمستقیم و در قالب محصولات ساخته‌شده به کشور می‌شود.
توسعه زیرساخت‌های تامین انرژی و آب، گام نخست اجرای هر برنامه توسعه‌ای محسوب می‌شود. این مسئله در مورد ایران، به عنوان کشوری که در مسیر توسعه صنعتی حرکت می‌کند، بسیار حائز اهمیت است. با این حال نگاهی اجمالی به شرایط فعلی تامین آب، برق و گاز در کشور از عدم توجه به سیاست‌گذاری مناسب برای توسعه این زیرساخت‌ها حکایت دارد. ایران به لحاظ برخورداری از ذخایر انرژی‌های فسیلی در میان سه کشور بزرگ جهان قرار می‌گیرد. با این حال آمار تولید انرژی کشور به خصوص در حوزه برق، فاصله قابل‌ملاحظه‌ای با اسناد بالادستی و پتانسیل‌های موجود دارد که دلیل این مسئله را باید در بی‌توجهی به سرمایهگذاری در توسعه ظرفیت‌های نیروگاهی جستجو کرد. تصویر «قوطی کبریت و کبریت‌های سوخته» نمادی از شرایط کلی و فرصت‌های از دست‌رفته در حوزه انرژی کشور است. زنجیره‌ای که می‌توانست با تولید محصول استراتژیکی به نام برق، ضمن تامین نیاز داخل با حرکت در مسیر صادرات چراغ اقتصاد ایران را روشن کند. اما در سایه «بی‌خیالی» و بی‌توجهی سیاست‌گذاران، بخش زیادی از پتانسیل‌ها و فرصت‌های این بخش سوزانده شده و استراتژی روشنی نیز برای استفاده از ذخایر باقیمانده وجود ندارد.
حدود ۲۵۰ سال پیش، پس از اختراع ماشین بخار، بشر توانست به سرعت ماشین‌آلات صنعتی لازم برای تولید تجاری را توسعه و کمیت و کیفیت آن را افزایش دهد. طی دهه‌های گذشته، صنایع ماشین‌سازی و تولید تجهیزات صنعتی کشور توسعه یافته است، اما همچنان با کشورهای صنعتی فاصله زیادی دارد. برای تبدیل شدن به یکی از کشورهای پیشرو در این زمینه، راه درازی باید پیمود که همت آن فراهم است، اما موانع متعددی باعث شده تا این صنعت به رشد کافی برای تامین نیاز کشور نرسد. تصویر ماشین بخار روی جلد سمبلی از این صنعت است که بدون وجود بخار، یعنی قوانین حمایت‌کننده و مشوق‌های ویژه، ارتباطات جهانی برای انتقال تکنولوژی، صادرات و......، نمی‌تواند به فعالیت خود ادامه دهد.
صنعت ساختمان‌سازی یکی از صنایع تعیین‌کننده و اثرگذار در اقتصاد کشور است و رونق آن میتواند تا حد زیادی باعث به حرکت درآمدن چرخ‌های بخش صنعت و رشد قابل توجه مصرف فلزات در کشور شود. با این حال، فاصله میان آمار احداث ساختمان‌ها، به خصوص در حوزه مسکن، با تقاضای موجود و اهداف پیش‌بینی شده در اسناد بالادستی نشان می‌دهد سیاست‌های اتخاذشده موثر نبوده و این صنعت با چالش‌هایی نظیر تامین مالی، صنعتی نبودن و همگام نشدن با پیشرفتهای جهانی دست به گریبان است. تصویر «شاقول» روی جلد، نمادی از صنعت ساختمان‌سازی و لزوم اصلاح سیاست‌‍‌ها و تغییر استراتژی‌ها به عنوان خشت اول این صنعت است، چرا که تداوم روند کنونی موجب تکرار نتایج نامطلوب قبلی و در اصطلاح کج رفتن دیوار این صنعت تا ثریا خواهد شد. بر همین اساس به نظر می‌رسد لازم است تا اقدامی جدی در خصوص عارضه‌یابی و اصلاح رویکردهای صنعت ساختمان‌سازی و شاقول کردن دیوار این صنعت صورت پذیرد.
زیرساخت‌های حمل و نقل عاملی تعیین‌کننده و اساسی در رشد اقتصادی و صنعتی کشورها محسوب می‌شوند. اساسا اجرای برنامه‌های کلان توسعه بدون پرداختن به ظرفیت زیرساخت‌های حمل و نقل و سرمایهگذاری در توسعه آن‌ها ممکن نیست. دریچه دوربین عکاسی وظیفه تنظیم میزان عبور نور را بر عهده دارد. اگرچه این دریچه از بیرون تاریک به نظر می‌رسد، اما با عملکرد مطلوب شاتر در شرایط و زمان مناسب، تصویری شفاف و روشن ایجاد خواهد کرد. «دریچه تاریک» تصویر دوربین عکاسی روی جلد را می‌توان تعبیری از شرایط فعلی و فرصت‌های بخش حمل و نقل کشور دانست که اگر در زمان مطلوب به آن‌ها توجه شود و برنامه‌ریزی مناسبی برای سرمایهگذاری و توسعه زیرساخت‌های این بخش صورت گیرد، منافع اقتصادی فراوانی را برای اقتصاد و صنعت کشور به دنبال خواهد داشت. توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل به سبب نیاز به حجم بزرگی از ساختمان‌ها و تاسیسات میتواند رشد قابل توجهی را در مصرف فلزات در کشور ایجاد کند.
بررسی داده‌های تاریخی نشان می‌دهد انجام مطالعات آمایش سرزمین در کشور ما از قدمتی طولانی و قابل توجه برخوردار است، به‌گونه‌ای که پیشینه آن از بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته کنونی نیز بیشتر است. با این حال خروجی این مطالعات، خصوصا در چند سال اخیر، هیچ‌گاه نتوانسته است بر چالش‌های نظیر توسعه نامتعادل نواحی و عدم توزیع متناسب جمعیت در کشور غلبه کند که دلیل اصلی این مسئله عدم توجه مقتضی به اجرای مناسب و لحاظ کردن مطالعات آمایش سرزمین در برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌های توسعه است. چنان‌که گویی این مطالعات پرقدمت در گوشه‌ای مغفول مانده و خاک می‌خورد.
ایران از پتانسیل‌های مناسبی برای تولید انواع کالاهای مصرفی بادوام و نقشآفرینی در بازارهای بزرگ این محصولات برخوردار است، با این حال سهم کالاهای مصرفی بادوام از اقتصاد و صادرات کشور بسیار کمتر از ظرفیت‌های بالقوه موجود است. این کالاها در انتهای زنجیره‌های ارزش قرار گرفته و تولید آن‌ها میتواند اثرات مثبت فراوانی را برای اقتصاد کشور به دنبال داشته باشد. به علاوه با توجه به فلزی بودن اغلب این محصولات، رشد تولید آن‌ها میتواند تحول بزرگی را در مصرف فلزات کشور ایجاد کند. تصویر رادیوی قدیمی روی جلد نمادی از شرایط کلی این صنعت است که تنها به موج کوتاه متصل شده است و قادر به دسترسی کامل به بازارهای بین‌المللی و استفاده از فرصت‌های موجود نیست.
در حال حاضر صنعت تولید ماشین‌آلات و تجهیزات کشور به رغم قدمت قابل توجه، با چالش‌های بزرگی در زمینه دسترسی به تکنولوژی روز و تولید محصولات متناسب با نیاز صنایع رو به رو است که این امر موجب شده تا بخش بزرگی از ماشین‌آلات و تجهیزات مورد استفاده در صنایع کشور از کشورهای خارجی خریداری شوند. تصویر «تراکتور» روی جلد نمادی از شرایط کلی این صنعت است که به دلیل عدم نوآوری و به روزرسانی فناوری‌ها از پیشرفتهای روز جهان عقب مانده و به صنعتی قدیمی و در اصطلاح «زنگ‌زده» تبدیل شده است. صنعت تولید ماشین‌آلات و تجهیزات مصرف‌کننده بزرگ فلزات محسوب می‌شود و رشد و رونق این صنعت در کنار سرعت بخشیدن به توسعه صنعتی کشور، موجب افزایش قابل توجه مصرف فلزات اساسی در کشور خواهد شد.
ایران ذخایر معدنی و فلزی متنوع، گسترده و عظیمی را در خود جای داده است که بهره‌برداری و تکمیل زنجیره‌های ارزش هریک از آن‌ها میتواند فرصت‌های بی‌شماری را در زمینه ایجاد ارزش افزوده و نقشآفرینی بخش معدن و صنایع معدنی و فلزی در اقتصاد کشور ایجاد کند. در حال حاضر مقوله اکتشافات، توسعه ذخایر معدنی و تامین مواد اولیه صنایع معدنی و فلزی، اصلی‌ترین چالش بهره‌برداری حداکثری از ظرفیت‌های کشور محسوب می‌شود. تصویر صندوقچه قدیمی دربسته نمادی از شرایط فعلی منابع معدنی کشور است که به رغم ارزش بسیار بالا، بهره‌برداری از ظرفیت‌های آن در شرایط فعلی میسّر نیست. منابعی که همچون زیرخاکی‌ِ کمیاب و ارزشمند در دل زمین قرار گرفته‌اند و دستیابی به آن‌ها نیازمند اقدامی جدی در راستای سرمایهگذاری و توسعه اکتشافات معدنی کشور است.
