مشاهده بیشتر
سدها از دیرباز به عنوان نمادی از نبوغ انسانی در بهره‌گیری از منابع آبی تلقی می‌شدند که علاوه بر ذخیره آب در دوران پربارشی، برکات دیگری همچون مهار سیلاب‌ها و تولید انرژی را به همراه دارند. در ایران نیز وجود سدهای تاریخی خرم‌بید، سد شاهی و طاق شاه عباسی، نشان از سابقه طولانی سدسازی در کشور دارد. در حال حاضر ایران با داشتن ۶۴۷ سد بزرگ و کوچک با ظرفیت مخزن ۵۱ میلیارد مترمکعب و ظرفیت تولید بیش از ۲۱ هزار مگاوات (در حدود یک‌چهارم ظرفیت تولید برق کشور) انرژی برق‌‌آبی، پس از ترکیه سیزدهمین کشور دارنده سد در سطح جهان محسوب می‌شود.
زیرساخت‌های آب گستره وسیعی از سیستم‌های ذخیره، تصفیه و تامین آب را در بر می‌گیرند. بدیهی است که هر یک از این زیرساخت‌ها در شرایط محیطی و کارکردی متفاوتی قرار دارند و به تبع آن، پیش‌نیازهای متفاوتی نیز برای موادی که از آن‌ها ساخته می‌شوند وجود دارد. مواد و شرایط محیطی از جمله مهمترین پارامترهایی به شمار می‌آیند که در عمر مفید زیرساخت‌ها تاثیرگذارند. استحکام، مقاومت به خوردگی، دوام، مقاوم به تغییرات دمایی و ... برخی از خواصی هستند که در فرایند انتخاب مواد برای این زیرساخت‌ها مد نظر قرار گرفته می‌شوند.
افزایش سریع جمعیت در کنار پیشرفت فناوری در طول یک قرن گذشته سبب شده است تا میزان بهره‌برداری از منابع آب به میزان قابل توجهی افزایش یابد که نتیجه آن تبدیل شدن مسئله دسترسی به منابع آب شیرین به عنوان رکن اساسی حیات بشر به یک بحران جهانی بوده است. به دنبال گسترش این بحران در مناطق مختلف جهان، بسیاری از دولت‌ها و سیاست‌گذاران راهکارهای مدیریت تقاضا و تولید آب شیرین قابل استفاده و با کیفیت را به منظور حفظ و حراست از منابع آب شیرین در دستور کار خود قرار داده‌اند. هلند، ایالات متحده آمریکا و چین چند نمونه موفق از کشورهایی هستند که با اتخاذ سیاست‌هایی از جمله مدیریت تقاضای آب در بخش کشاورزی و همچنین توسعه فناوری تولید آب شیرین، گام‌های بلندی در مسیر مدیریت بحران آب برداشته‌اند.
دوران ساخت سدهای بزرگ به اواسط قرن بیستم و نقطه اوج آن به دهه ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ و رقابت جهانیان در ساخت سدهایی با بلندترین ارتفاع از پی و بزرگترین حجم مخزن باز می‌گردد. در حال حاضر بیشتر سدهای بزرگ جهان تنها در چند کشور متمرکز هستند. چین، ایالات متحده آمریکا، هندوستان، کانادا، روسیه و برزیل، شش کشور بزرگ سدساز جهان در همه ادوار به حساب می‌آیند که میزبان بیشترین تعداد سدهای بزرگ‌اند که همگی کشورهای وسیع با منابع آب فراوان و رشته‌کوه‌های متعدد هستند.
برخورداری از منابع آب تجدیدپذیر و دسترسی آسان به منابع آب در جهان امروز به عنوان یک شاخص قدرت ملی کشورها محسوب می‌شود، چرا که فقدان این ماده حیاتی و یا عدم توانایی برای دسترسی به آن سبب می‌شود تا بسیاری از فعالیت‌ها از جمله تولید غذا که رکن اساسی امنیت بسیاری از جوامع است به چالش کشیده شود. با این حال میزان برخورداری مناطق مختلف جهان از منابع آب تجدیدپذیر تحت تاثیر شرایط اقلیمی و ساختار فیزیوگرافیک خاص هر منطقه، متفاوت است. بر اساس آخرین آمارهای ارائه‌شده از سوی «FAO» ، حدود ۴۶ درصد از منابع آب تجدیدپذیر جهان در قاره آمریکا قرار داشته است و برزیل با دارا بودن ۸ هزار و ۶۴۷ میلیارد متر مکعب منابع آب تجدیدپذیر جهان، پرآب‌ترین کشور جهان محسوب می‌شود. همچنین به لحاظ مصرف آب نیز، آسیا بیشترین سرانه مصرف آب شیرین را در میان قاره‌های جهان دارا است.
سرمایهگذاری در توسعه زیرساخت‌های آب به دلیل اهمیتی که تامین این ماده حیاتی در ارتقای سطح کیفیت زندگی و پیشرفت اقتصادی جوامع دارد، طی چند سال اخیر صرف نظر از میزان توسعه‌یافتگی و ثروت کشورها در دستور کار برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران قرار گرفته است و برخی کشورها نیز برای توسعه آن‌ها در بلندمدت برنامه‌هایی را تدوین و بودجه‌های کلانی را اختصاص داده‌اند. ایالات متحده آمریکا با تخصیص حدود ۵۰ میلیارد دلار که تاریخی‌ترین میزان بودجه تخصیص‌یافته به حوزه زیرساخت‌های آب در این کشور است، قصد دارد تا تحولی اساسی در زیرساخت‌های هیدرولوژیکی این کشور ایجاد کند. همچنین قاره آفریقا که سال‌هاست تحت تاثیر کمبود چشمگیر سرمایهگذاری در زیرساخت‌های آب با معضل بحران آب دست‌وپنجه نرم می‌کند، قصد دارد تا طی برنامه سرمایهگذاری آب قاره آفریقا این میزان شکاف را در راستای تحقق اهداف توسعه پایدار کاهش دهد.
بازسازی سازه‌های تخریب‌شده به عنوان مهمترین رکن در فرایند بازیابی در دوره‌های پس از وقوع بلایای طبیعی به دلیل تاثیرات مخربی که این بلایا بر ساختمان‌ها و زیرساخت‌های مناطق شهری و روستایی دارد همواره مورد توجه دولت‌ها بوده است، چرا که بدون بازسازی ساختمان‌ها و زیرساخت‌های تخریب‌شده، بازیابی و بازگرداندن جامعه به شرایط عادی هرگز محقق نخواهد شد. در طول دو دهه اخیر در جهان فرایندهای بازسازی پس از وقوع بلایای طبیعی به نحوی انجام می‌شود که سازه‌های بازسازی‌شده در مواجهه با بلایای طبیعی آتی از مقاومت بالاتری برخوردار باشند. به همین دلیل فرایندهای بازسازی عموما با افزایش مصرف موادی با مقاومت و استحکام بالا همچون فلزات همراه است.
نظر به آثار مخربی که وقوع بلایای طبیعی از خود در زندگی بشر بر جای می‌گذارد، اتخاذ راهبردهایی قبل، هنگام و بعد از وقوع این بلایا برای کاهش خسارت‌های ناشی از آن ضروری است. بازسازی به عنوان مهمترین اقدام در مدیریت بلایای طبیعی به دلیل ماهیت غیرمترقبه بودن این بلایا از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و شامل اقداماتی همچون تخریب، آواربرداری، پاکسازی و ساخت مجدد ساختمان‌های آسیب‌دیده می‌شود. در ایران دستورالعمل جامعی برای مقابله با بلایای طبیعی به خصوص اقدامات پس از وقوع سانحه وجود دارد. البته کارشناسان معتقدند تمرکز بیش از حد بر مجموعه اقدامات پس از وقوع بلایای طبیعی در کشور و توجه کمتر به مجموعه اقدامات پیشگیرانه باعث شده است تا وقوع این بلایا خرابی‌های گسترده‌ای از خود در کشور بر جای بگذارد.
بلایای طبیعی هر سال خسارات و تلفات جانی و مالی بسیاری را ایجاد می‌کنند. یکی از مهمترین راهکارها در دنیای امروزی به منظور کاهش یا جلوگیری از آثار مخرب ناشی از وقوع بلایای طبیعی، به‌کارگیری تکنولوژی در راستای پیش‌بینی‌پذیر کردن بلایای طبیعی و مقاوم‌سازی سازه‌ها در مناطق پرریسک از نظر وقوع بلایای طبیعی است. اینترنت اشیا، هوش مصنوعی، شبکه‌های نسل پنجم، بتن‌های فرم‌پذیر، الیاف‌های کربنی عمل‌آوری‌شده با رزین اپوکسی نمونه‌هایی از تکنولوژی‌هایی هستند که در حال حاضر به منظور مدیریت بلایای طبیعی و مقابله با آن‌ها در کشورهای مختلف به کار گرفته می‌شوند. نتایج بررسی آمارها گویای آن است که بهره‌گیری از تکنولوژی‌ها در حوزه مدیریت بلایای طبیعی در کاهش خسارت‌های جانی ناشی از آن‌ها موثر بوده است.
در عصر حاضر، گردشگری به دلیل آن که تاثیر بسزایی بر صنایع دیگر دارد و در عین حال خود زمینه ایجاد اشتغال و افزایش درآمد ارزی را فراهم می‌کند، به یک فاکتور اساسی در رشد و توسعه اقتصادی تبدیل شده و از این رو برای کشورهای در حال توسعه اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده است. ایران نیز به عنوان کشوری درحال توسعه و با جاذبه‌های گردشگری متنوع، در طول سال‌های گذشته با تخصیص اعتباراتی به زیرساخت‌های گردشگری قدم در راه توسعه گردشگری کشور گذاشته است. بررسی آمارهای ارائه شده از سوی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گویای آن است که طی سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۹ میزان اعتبارات تخصیص‌یافته به زیرساخت‌های گردشگری کشور در یک روند مشخصی قرار نداشته و تحت تاثیر روابط بین‌المللی و ثبات سیاسی کشور با فراز و نشیب‌هایی همراه بوده است.
ایران از نظر جاذبه‌های گردشگری یک کشور غنی به حساب می‌آید و در سطح جهانی نیز از جایگاه مطلوبی برخوردار است. این درحالی است که عملکرد گردشگری ایران در مقیاس جهانی هیچگونه تناسبی با پتانسیل‌های موجود در آن ندارد. بر اساس آمارهای ارائه شده از سوی سازمان جهانی گردشگری و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، تعداد گردشگران خارجی واردشده به ایران طی سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۹ کمتر از نصف گردشگران خارجی واردشده به کشورهای مصر، امارات متحده عربی و ترکیه در مدت مشابه بوده است. همچنین بالغ بر نیمی از گردشگران خارجی واردشده به ایران، حدود ۷۸ درصد، طی سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۹ از چهار کشور عراق، افغانستان، آذربایجان و ترکیه بوده‌اند. این آمارها نشان‌دهنده شکافی عمیق میان پتانسیل‌های موجود و عملکرد گردشگری کشور است که توجه نهادهای مسئول را برای کاهش این شکاف و توسعه گردشگری کشور می‌طلبد.
با توجه به مزایای قابل توجهی که توسعه بخش گردشگری برای جوامع به ارمغان می‌آورد، حرکت به سمت توسعه هر چه بیشتر این بخش، یکی از اولویت‌های اساسی در اغلب کشورها محسوب می‌شود. آثار مثبت ارتقای بخش گردشگری در کشورها، در حوزه‌های گوناگونی از جمله شرایط اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی آن‌ها نمود پیدا می‌کند و سبب ترغیب جوامع به میزبانی از گردشگران مختلف می‌شود. اگرچه این مسئله، پیش‌نیازهای متعددی را در خود جای می‌دهد، اما شاید توسعه زیرساخت‌ها را بتوان از مهمترین آن‌ها به شمار آورد. بدیهی است که وجود زیرساخت‌های کافی و به‌روز، تاثیر قابل توجهی را بر انتخاب مقصد توسط گردشگران خواهد داشت و از این طریق، نقش به‌سزایی را در توسعه اقتصادی کشورها نیز ایفا خواهد کرد.
