مشاهده بیشتر
بخش اعظم انرژی مصرفی در جهان به سوخت‌های فسیلی اختصاص می‌یابد و به همین دلیل، امروز مقوله نفت سیاست بین‌المللی در جهان را تا حد زیادی تحت‌الشعاع قرار داده است. مسئله دسترسی ارزان و آسان، تامین انرژی برای مصرف‌کنندگان و نیز امنیت مسیرهای انتقال انرژی برای تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان بسیار مهم است. در این میان، ایران از سه ویژگی برجسته برای نقش‌آفرینی در بازار جهانی نفت و گاز جهان برخوردار است: نخست، برخورداری از ذخایر فراوان انرژی‌های فسیلی؛ دوم، قرار گرفتن در مرکز بیضی انرژی جهان؛ سوم، موقعیت ژئوپلیتیکی مناسب و قرار گرفتن در محل تلاقی سه قاره آسیا، اروپا و آفریقا. برخورداری از چنین شرایطی مزیت‌های فراوانی را برای حضور پررنگ در بازار انرژی جهان ایجاد کرده است. یکی از موارد مهم در این زمینه، برخورداری از زیرساخت‌های مناسب و توسعه پایانه‌های صادراتی نفت است که توجه به آن گام بلندی در مسیر افزایش ظرفیت‌ها، رفع چالش‌ها و کاهش هزینه‌ها خواهد بود.
میدان‌های گاز طبیعی عمدتاً در جنوب کشور قرار دارند. این در حالی است که با احداث پالایشگاه در مناطق مختلف کشور، فاصله زیادی بین محل تولید گاز و محل مصرف آن ایجاد شده است. برای انتقال پیوسته گاز از چاه‌های تولید به پالایشگاه‌ها از خط لوله استفاده می‌شود. بی‌تردید خطوط انتقال گاز از شریان‌های مهم اقتصادی و جزو صنایع استراتژیک به شمار می‌روند. توسعه خطوط لوله همزمان با افزایش گاز ورودی به پالایشگاه‌ها نیاز اساسی صنعت گاز کشور است. در فرایند ساخت این خطوط لوله از فولاد استفاده می‌شود. بنابراین می‌توان تاثیر توسعه خطوط لوله انتقال گاز را بر میزان فولاد مصرفی مورد بررسی قرار داد.
بخش عمده ذخایر نفتی در منطقه جنوب کشور قرار گرفته‌اند. این در حالی است که بسیاری از پالایشگاه‌های بزرگ کشور در نواحی مرکزی کشور نظیر تهران و اصفهان احداث شده‌اند که با توجه به این مسئله، مقوله انتقال نفت خام از محل استخراج به پالایشگاه امری کلیدی و تعیین‌کننده است. بخش بزرگی از انتقال نفت خام توسط خطوط لوله انجام می‌شود. این خطوط از قطر بالایی برخوردارند و از جنس فولاد زنگ‌نزن ساخته می‌شوند. هم‌اکنون ظرفیت‌های مناسبی برای تولید داخلی این نوع فولاد در کشور ایجاد شده است که توسعه این ظرفیت‌ها و رشد تولیدات این نوع ورق‌های فولادی می‌تواند موجب خودکفایی و جلوگیری ازخروج ارز از کشور شود؛ مسئله‌ای که نمی‌توان از تاثیرات گسترده آن بر بازار و صنعت فولاد چشم‌پوشی کرد.
مخازن گاز و میعانات گازی بخشی استراتژیک و تعیین‌کننده در پایداری تولید زنجیره گاز و تامین امنیت انرژی کشور محسوب می‌شوند. محدودیت در میزان صادرات یا کاهش تولید پالایشگاه‌ها و به دنبال آن کم شدن خوراک آن‌ها سبب افزایش میزان موجودی گاز و میعانات گازی در مخازن می‌شود. با توجه به اهمیت مخازن در فرایند تولید میدان‌های گازی و نیز تامین پایدار نیاز مصرف‌کنندگان و مشتریان، توسعه و احداث مخازن جدید امری ضروری برای رونق و رشد صنعت گاز کشور خواهد بود. مخازن فوق در شکل‌های کروی یا استوانه‌ای از فولاد آلیاژی ساخته می‌شوند. از این رو، توسعه و نوسازی مخازن مذکور را می‌توان از جنبه تاثیرات آن بر میزان فلزات مصرفی مورد بررسی قرار داد.
عوامل مختلفی بر میزان نفت ذخیره‌سازی‌شده در مخازن کشور اثرگذار هستند. محدودیت‌های فروش و کاهش صادرات و کاهش سطح تولید پالایشگاه‌های کشور از جمله عواملی هستند که موجب افزایش میزان نفت ذخیره‌سازی‌شده می‌شوند. از این رو، توسعه زیرساخت‌ها و احداث مخازن جدید نفت خام عاملی مهم برای بهبود شرایط صنعت نفت کشور به شمار می‌آید. در احداث مخازن فوق، از ورق‌های فولادی با ابعاد و آلیاژهای خاصی استفاده می‌شود که تولید داخلی آن‌ها در بی‌نیازی صنعت نفت از واردات خواهد بود. از این رو، سرمایهگذاری در احداث و نوسازی مخازن نفت را می‌توان از جنبه تاثیرات آن بر بازار فلزات کشور مورد بررسی قرار داد.
تولید گاز طبیعی، به عنوان یکی از منابع اصلی انرژی در جهان، امروز بخشی مهم و استراتژیک در اقتصاد و تجارت بین‌المللی کشور محسوب می‌شود. اکتشافات و توسعه میدان‌های گازی مختلف در سطح کشور را می‌توان نمودی از اهمیت این مقوله دانست؛ مسئله‌ای که اهمیت آن از جنبه فلزات مصرفی نیز قابل‌بررسی است؛ زیرا از فلزات مختلفی در ساخت تجهیزات، تاسیسات و قطعات چاه‌های مستقل و گنبدی گاز استفاده می‌شود و توسعه میدان‌های گازی خشکی، خود محرکی برای بازار فلزات کشور به شمار می‌آید.
در گزارش پیشِ‌رو، روند توسعه و رشد تولیدات گاز طبیعی از چاه‌های دریایی و تاثیرات آن بر بازار فلزات کشور مورد بررسی قرار گرفته است. گاز طبیعی را می‌توان یکی از منابع اصلی و استراتژیک انرژی در جهان امروز نامید. بخش بزرگی از ذخایر گاز طبیعی ایران، به عنوان کشوری غنی و برخوردار از این ماده ارزشمند، در خلیج فارس و دریای خزر قرار گرفته است. اگرچه استخراج ذخایر گاز دریایی با دشواری‌ها، پیچیدگی‌ها و هزینه‌های بالایی همراه است، با توجه به اهمیت روزافزون گاز طبیعی در اقتصاد جهانی در سال‌های اخیر، توسعه سکوهای استخراج گاز طبیعی از روندی روبه‌رشد برخوردار بوده است؛ مسئله‌ای که خود موجب مصرف فلزات خواهد بود.
از اکتشاف ذخایر نفتی و شروع استخراج از این ذخایر به عنوان نقطه عطفی در تاریخ صنعت جهان یاد می‌شود. در ایران نیز، به عنوان کشوری دارای ذخایر بزرگ نفتی جهان، از سال‌ها قبل، استخراج نفت خام بخش بزرگی از اقتصاد کشور را به خود اختصاص داده است. فرایند استخراج نفت از مناطق خشکی شامل مراحل مختلفی است و به تجهیزات و ابزارهای گوناگونی نیاز دارد که اکثر آن‌ها از فلزات، به‌ویژه انواع فولاد، ساخته می‌شوند.
بخش زیادی از ذخایر نفت جهان در زیر سطح دریاها قرار گفته است که این امر موجب شده تا بشر به سمت احداث سکوهای دریایی استخراج نفت حرکت کند؛ مسئله‌ای که به سبب پیچیدگی‌های احداث سازه‌های دریایی، با چالش‌ها و ریسک‌هایی مواجه است. خلیج فارس و دریای خزر ذخایر نفتی فراوانی را در خود جای داده‌اند؛ به همین سبب، حرکت به سمت بهره‌برداری و استخراج از این ذخایر فرصتی مناسب برای اقتصاد کشور محسوب می‌شود. با توجه به این مسئله و نیز حجم فلزات مصرفی در احداث سکوهای نفتی دریایی، می‌توان به بررسی اثر توسعه این بخش بر بازار فلزات کشور پرداخت.
در باب اهمیت و جایگاه تولید و صادرات نفت خام در اقتصاد ایران سخن بسیار گفته شده است. سال‌هاست که بخش بزرگی از اقتصاد ایران با صادرات نفت خام و درآمدهای نفتی گره خورده است. به رغم ذخایر بسیار ارزشمند نفت خام ایران، این مسئله هم‌اکنون به پاشنه آشیل اقتصاد کشور بدل شده است؛ زیرا صادرات و درآمدهای نفتی کشور تحت تاثیر عوامل متعددی از جمله تحریم‌ها، شرایط اقتصادی دنیا و قیمت جهانی نفت قرار دارد و هر گونه تغییر در این شرایط، درآمدهای نفتی به عنوان منبع اصلی درآمد کشور را با چالش و حتی بحران مواجه می‌سازد. نشانه‌های این مسئله، در شرایط اقتصادی کشور در سال‌های اخیر به دنبال اِعمال تحریم‌های نفتی، به‌راحتی قابل مشاهده است.
صنعت نفت و گاز امروز بزرگترین بخش اقتصاد ایران است. در بخش‌های مختلف صنعت نفت و گاز، از اجرای عملیات حفاری و لوله‌گذاری تا استخراج و تاسیسات و تجهیزات مورد نیاز برای آن، حمل نفت و گاز از طریق خط لوله، ذخیره‌سازی در مخازن و فروش محصولات از پایانه‌های صادراتی فلزات نقشی بدون جایگزین را ایفا می‌کنند. از این رو، احداث تاسیسات بزرگ این صنعت و نیز تولید داخلی تجهیزات مورد استفاده در آن موجب افزایش مصرف فلزات در کشور خواهد شد. در گزارش پیشِ‌رو، جنبه‌های مختلف تاثیر توسعه صنعت نفت و گاز بر بازار فلزات کشور به‌اختصار مورد بررسی قرار گرفته است.
در دهه‌های اخیر همواره تولید و صادرات نفت خام و گاز طبیعی نقش اصلی را در درآمدهای ارزی و تولید ناخالص داخلی کشور داشته است، چنان‌که گویی نفت خام همچون خونی (سیاه رنگ) در رگ‌‌های اقتصاد ایران جریان دارد. مسئله‌ای که به عقیده برخی، عامل اساسی بسیاری از فرصت‌سوزی‌ها و عقب‌ماندگی‌ها در توسعه صنعتی کشور بوده است. صنعت نفت و گاز از بزرگترین مصرف‌کنندگان فلزات محسوب می‌شود و توسعه این صنعت از جنبه‌های مختلف نظیر احداث دکل‌ها و تاسیسات چاه‌ها، خطوط لوله، مخازن ذخیره‌سازی و پایانه‌های صادراتی موجب مصرف فلزات می‌شود. تصویر «فانوس» نمادی از جایگاه صنعت نفت و گاز در اقتصاد ایران است. صنعتی که به رغم مصرف و سوزاندن منابع ارزشمند و پایان‌پذیر انرژی، روشنایی و بازدهی کمی داشته و به نظر نمی‌رسد که بتواند تضمین‌کننده رشد اقتصادی کشور برای سال‌های پیش‌رو باشد.
