مشاهده بیشتر
از حملونقل ریلی به عنوان یکی از زیرساخت‌های اساسی اقتصاد کشور یاد می‌شود. در گزارش پیشِ‌رو، شرح مختصری از توسعه جنبه‌های مختلف بخش راه‌آهن کشور بر بازار فلزات کشور مورد بحث قرار گرفته است. نخستین بُعد این مسئله را می‌توان در توسعه زیرساخت‌های قطارهای درون‌شهری از جمله احداث ایستگاه‌ها و تونل‌های مترو جست‌وجو کرد. همچنین توسعه خطوط قطارهای برون‌شهری از جنبه‌های مختلفی مانند خطوط ریلی، تونل‌ها، پل‌ها و ایستگاه‌های قطار موجب مصرف فلزات می‌شود. به‌علاوه، نمی‌توان از تاثیر توسعه ظرفیت‌ها و فعالیت صنایع ریلی کشور در زمینه تولید و نوسازی واگن‌ها، تجهیزات و لوکوموتیوها بر بازار فلزات کشور غافل شد.
تونل‌ها، پل‌ها و گالری‌ها از جمله مهم‌ترین زیرساخت‌های احداث خطوط ریلی برون‌شهری محسوب می‌شوند که احداث آن‌ها با دشواری‌ها و پیچیدگی‌های فراوانی همراه است. همچون هر سازه دیگری، فلزات نقش نخست را در احداث این زیرساخت‌ها ایفا می‌کنند. تونل‌ها باید از پایداری مناسبی در طول زمان برخوردار باشند و به همین دلیل در ساخت آن‌ها از سیستم‌های نگهداری مختلفی استفاده می‌شود که عنصر اصلی اغلب آن‌ها فولاد است. پل‌ها نیز سازه‌هایی بزرگ هستند که غالباً در شرایط دشوار محیطی ساخته می‌شوند و باید از مقاومت مناسبی در مقابل تحمل وزن قطار برخوردار باشند. به همین دلیل، از شکل‌های مختلف مقاطع فولادی در احداث این زیرساخت‌ها استفاده می‌شود.
توسعه‌نیافتگی خطوط ریلی برون‌شهری متناسب با رشد صنعتی کشور، در سال‌های اخیر، همواره یکی از نگرانی‌های اصلی بخش صنعت و معدن کشور بوده است. بر اساس برنامه ۱۴۰۴ توسعه، طول خطوط ریلی کشور باید به دو برابر میزان کنونی برسد که با توجه به شرایط کنونی اقتصاد کشور و روند چند سال اخیر توسعه بخش راه‌آهن، تحقق آن منطقی به نظر نمی‌رسد و این مسئله دورنمای چالش‌برانگیزی را برای لجستیک و حملونقل کشور پدید می‌آورد. ریل‌های قطارها از جنس فولاد ساخته می‌شوند تا از مقاومت کافی در مقابل وزن سنگین قطارها برخوردار باشند. همچنین در ساخت تجهیزات مورد استفاده در خطوط ریلی برون‌شهری از مس، آلومینیوم و فولاد استفاده می‌شود. در گزارش پیشِ‌رو، تاثیرات توسعه خطوط ریلی برون‌شهری بر بازار فلزات کشور مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد.
ایستگاه‌های قطار یکی از مهم‌ترین زیرساخت‌های سیستم‌های راه‌آهن برون‌شهری محسوب می‌شوند. یک ایستگاه قطار شامل بخش‌های مختلف نظیر خطوط ریل، سوزن‌ها، سکوهای مسافری و بارگیری و نیز ساختمان بزرگی می‌شود که بخش‌های مختلف تجاری، اداری و رفاهی مجموعه را در خود جای می‌دهد. در احداث ایستگاه‌های قطار نیز، همچون سایر ساختمان‌ها و تاسیسات، فلزات مختلف از جمله فولاد، آلومینیوم و مس نقش اصلی را ایفا می‌کنند. به این موارد بایستی میزان فولاد مصرفی در خطوط ریل و سوزن‌ها را نیز افزود. با توجه به این مسئله، اثر احداث ایستگاه‌های جدید قطارهای برون‌شهری را می‌توان از منظر ارزش فلزات مصرفی مورد بررسی قرار داد.
طرح روی جلد، تصویر «ماشین دودی» به عنوان نمادی از صنایع ریلی کشور است. ماشین دودی نام نخستین قطار بین‌شهری ایران بود که تهران را به ری متصل می‌کرد. این قطار به دلیل انتشار بخار آب از دودکش آن، در بین عامه مردم به این نام شهرت یافت. می‌توان بهره‌برداری از این قطار در سال ۱۲۶۱ خورشیدی را سرآغاز ورود صنعت ریلی به کشور دانست. صنعتی که اگرچه امروز با چالش‌های بسیاری ازجمله تحریم‌ها، عدم دسترسی به تکنولوژی‌های روز و توسعه‌نیافتگی زیرساخت‌ها دست به گریبان است اما توانسته است در سال‌های اخیر بدون توقف در مسیر تامین نیاز داخلی کشور حرکت کند. مسیری که در دورنمای آن توسعه حمل و نقل ریلی، به عنوان زیرساخت اساسی توسعه صنعتی کشور دیده می‌شود.
امروزه احداث و توسعه خطوط قطارهای شهری یکی از اولویت‌های اصلی برنامه‌ریزی‌های شهرها و کلان‌شهرها محسوب می‌شود که می‌تواند بخش بزرگی از چالش‌های امروز نظیر رفت‌وآمد، مصرف انرژی، اتلاف زمان، ترافیک و حوادث رانندگی را مرتفع سازد. احداث خطوط مترو در شهرها غالبا به روش زیرزمینی انجام می‌شود و به همین دلیل، به سرمایهگذاری بالایی نیاز دارد. برای نگهداری و حفظ پایداری تونل‌های حفرشده، از تجهیزات و سیستم‌های مختلفی استفاده می‌شود که فولاد ماده اولیه اساسی اغلب آن‌هاست. ریل‌های نصب‌شده در تونل‌ها نیز از جنس فولاد هستند. با توجه به این مسئله، احداث خطوط قطارهای شهری از جنبه‌های مختلف موجب افزایش مصرف فلزات در کشور می‌شود.
در بخش‌های مختلف احداث یک ایستگاه مترو انواع گوناگونی از فلزات مصرف می‌شوند. فولاد ماده اولیه اصلی احداث سازه ایستگاه در زیر سطح زمین خواهد بود تا بتواند در طولانی‌مدت، پایداری ایستگاه را تضمین کند. به‌علاوه، در یک ایستگاه مترو، تجیهزات مختلفی برای سهولت استفاده و رفاه افراد پیش‌بینی می‌شود که بخش بزرگی از این تجهیزات نظیر صندلی‌ها، نرده‌ها و ... از انواع مختلف فولاد و همچنین آلومینیوم هستند. همچنین تجهیزات برق‌رسانی و روشنایی در ایستگاه‌های مترو نیز دیگر منبع مصرف فلزاتی نظیر مس، فولاد و آلومینیوم است.
در صنایع ریلی، همچون اغلب واحدهای صنعتی و تولیدی، ماشین‌آلات و تجهیزات مختلف و متعددی مشغول به کار هستند. به همین دلیل، تامین قطعات یدکی و مصرفی این تجهیزات مسئله‌ای مهم برای تولید پایدار و توسعه صنایع ریلی کشور محسوب می‌شود. در شرایطی که تحریم‌ها واردات قطعات یدکی صنایع ریلی را با محدودیت‌هایی مواجه ساخته‌اند، اتخاذ سیاست مناسب به منظور تولید داخلی این قطعات می‌تواند راهگشای صنایع ریلی کشور باشد. با توجه به حجم فلزات مصرفی در ساخت قطعات یدکی این صنایع، تاثیرات تولید داخلی آن را می‌توان از منظر تاثیرات آن بر بازار فلزات کشور نیز مورد بررسی قرار داد.
فرایند تولید در صنایع ریلی، همچون دیگر صنایع، به تامین یوتیلیتی‌ها از جمله گاز، برق و آب نیاز دارد و توسعه ظرفیت‌های این صنایع بدون توجه به مسئله احداث زیرساخت‌های انتقال و توزیع این یوتیلیتی‌ها امکان‌پذیر نیست. در احداث این زیرساخت‌ها، فلزات نقش پررنگی را ایفا می‌کنند. فولاد ماده اولیه اصلی ساخت لوله‌های انتقال آب و گاز است. همچنین در ساخت تجهیزات انتقال و توزیع برق از انواع مختلف فولاد و نیز آلومینیوم و مس استفاده می‌شود. در همین راستا، می‌توان تاثیرات توسعه ظرفیت‌های تامین یوتیلیتی‌های صنایع ریلی را بر بازار فلزات کشور مورد بررسی و ارزیابی قرار داد.
با توجه به اهمیت گسترش استفاده از روش حملونقل ریلی به عنوان روشی کم‌هزینه، ایمن و پاک، توسعه صنایع ریلی و رونق فعالیت ساخت و تعمیر واگن‌ها و قطارها مسئله‌ای مهم و کلیدی تلقی می‌شود. در ساخت بخش‌های مختلف یک قطار، از لوکوموتیو و تجهیزات آن تا واگن‌ها، به میزان قابل‌توجهی از فولاد، مس و آلومینیوم استفاده می‌شود، به طوری که بخش عمده وزن یک قطار به فلزات مصرفی در آن تعلق دارد. با توجه به همین مسئله، رونق صنایع ریلی کشور را می‌توان از منظر تاثیرات آن بر بازار فلزات کشور نیز مورد بررسی و بحث قرار داد.
انتشار کمِ آلاینده‌ها و ایمنی در سفر از جمله مهم‌ترین عوامل موثر در توسعه حملونقل ریلی محسوب می‌شود. علاوه بر این، به دلیل سهولت در حمل محصولات از طریق واگن‌های باری و قیمت ارزان آن نسبت به حمل جاده‌ای، توسعه خطوط ریلی از اهمیت دوچندانی در کشور برخوردار است. با توجه به قرارگیری ایران در مسیر جاده ابریشم و تبدیل کشور به یکی از معابر مناسب حملونقل در سطوح بین‌المللی، توسعه و احداث واحدهای تولید محصولات صنایع ریلی همچون واگن‌ها، گاردریل‌ها، اتصالات ریلی و... می‌تواند گام موثری در مسیر رشد صنایع ریلی و اقتصاد کشور باشد. برای راه‌اندازی طرح‌های توسعه و ساخت واحدهای تولید محصولات ریلی، تقاضا برای فلزات افزایش می‌یابد. با توجه به کاربردهای فولاد، آلومینیوم و مس، این سه فلز در گروه پرمصرف‌ترین فلزات برای احداث واحدهای تولید صنایع ریلی قرار گرفته‌اند.
رشد حملونقل ریلی، به سبب مزایای پرشمار آن، مقوله‌ای مهم برای توسعه زیرساخت‌های صنعتی کشورها محسوب می‌شود. در ایران نیز گسترش حملونقل ریلی و جایگزینی آن با حمل جاده‌ای همواره یکی از موارد مهم در سیاست‌های کلان توسعه کشور بوده است. در همین رستا توسعه صنایع ریلی، به عنوان تولیدکننده تجهیزات مورد استفاده در این سیستم حملونقل، مسئله‌ای مهم و اساسی برشمرده می‌شود که می‌تواند کشور را از واردات این تجهیزات بی‌نیاز سازد. بررسی وضعیت تولید و واردات محصولات صنایع ریلی کشور حاکی از روند روبه‌رشد این صنعت و توانایی آن در جایگزینی محصولات وارداتی است.
