مشاهده بیشتر
طرح روی جلد، تصویر «ماشین دودی» به عنوان نمادی از صنایع ریلی کشور است. ماشین دودی نام نخستین قطار بین‌شهری ایران بود که تهران را به ری متصل می‌کرد. این قطار به دلیل انتشار بخار آب از دودکش آن، در بین عامه مردم به این نام شهرت یافت. می‌توان بهره‌برداری از این قطار در سال ۱۲۶۱ خورشیدی را سرآغاز ورود صنعت ریلی به کشور دانست. صنعتی که اگرچه امروز با چالش‌های بسیاری ازجمله تحریم‌ها، عدم دسترسی به تکنولوژی‌های روز و توسعه‌نیافتگی زیرساخت‌ها دست به گریبان است اما توانسته است در سال‌های اخیر بدون توقف در مسیر تامین نیاز داخلی کشور حرکت کند. مسیری که در دورنمای آن توسعه حمل و نقل ریلی، به عنوان زیرساخت اساسی توسعه صنعتی کشور دیده می‌شود.
امروزه احداث و توسعه خطوط قطارهای شهری یکی از اولویت‌های اصلی برنامه‌ریزی‌های شهرها و کلان‌شهرها محسوب می‌شود که می‌تواند بخش بزرگی از چالش‌های امروز نظیر رفت‌وآمد، مصرف انرژی، اتلاف زمان، ترافیک و حوادث رانندگی را مرتفع سازد. احداث خطوط مترو در شهرها غالبا به روش زیرزمینی انجام می‌شود و به همین دلیل، به سرمایهگذاری بالایی نیاز دارد. برای نگهداری و حفظ پایداری تونل‌های حفرشده، از تجهیزات و سیستم‌های مختلفی استفاده می‌شود که فولاد ماده اولیه اساسی اغلب آن‌هاست. ریل‌های نصب‌شده در تونل‌ها نیز از جنس فولاد هستند. با توجه به این مسئله، احداث خطوط قطارهای شهری از جنبه‌های مختلف موجب افزایش مصرف فلزات در کشور می‌شود.
در بخش‌های مختلف احداث یک ایستگاه مترو انواع گوناگونی از فلزات مصرف می‌شوند. فولاد ماده اولیه اصلی احداث سازه ایستگاه در زیر سطح زمین خواهد بود تا بتواند در طولانی‌مدت، پایداری ایستگاه را تضمین کند. به‌علاوه، در یک ایستگاه مترو، تجیهزات مختلفی برای سهولت استفاده و رفاه افراد پیش‌بینی می‌شود که بخش بزرگی از این تجهیزات نظیر صندلی‌ها، نرده‌ها و ... از انواع مختلف فولاد و همچنین آلومینیوم هستند. همچنین تجهیزات برق‌رسانی و روشنایی در ایستگاه‌های مترو نیز دیگر منبع مصرف فلزاتی نظیر مس، فولاد و آلومینیوم است.
در صنایع ریلی، همچون اغلب واحدهای صنعتی و تولیدی، ماشین‌آلات و تجهیزات مختلف و متعددی مشغول به کار هستند. به همین دلیل، تامین قطعات یدکی و مصرفی این تجهیزات مسئله‌ای مهم برای تولید پایدار و توسعه صنایع ریلی کشور محسوب می‌شود. در شرایطی که تحریم‌ها واردات قطعات یدکی صنایع ریلی را با محدودیت‌هایی مواجه ساخته‌اند، اتخاذ سیاست مناسب به منظور تولید داخلی این قطعات می‌تواند راهگشای صنایع ریلی کشور باشد. با توجه به حجم فلزات مصرفی در ساخت قطعات یدکی این صنایع، تاثیرات تولید داخلی آن را می‌توان از منظر تاثیرات آن بر بازار فلزات کشور نیز مورد بررسی قرار داد.
فرایند تولید در صنایع ریلی، همچون دیگر صنایع، به تامین یوتیلیتی‌ها از جمله گاز، برق و آب نیاز دارد و توسعه ظرفیت‌های این صنایع بدون توجه به مسئله احداث زیرساخت‌های انتقال و توزیع این یوتیلیتی‌ها امکان‌پذیر نیست. در احداث این زیرساخت‌ها، فلزات نقش پررنگی را ایفا می‌کنند. فولاد ماده اولیه اصلی ساخت لوله‌های انتقال آب و گاز است. همچنین در ساخت تجهیزات انتقال و توزیع برق از انواع مختلف فولاد و نیز آلومینیوم و مس استفاده می‌شود. در همین راستا، می‌توان تاثیرات توسعه ظرفیت‌های تامین یوتیلیتی‌های صنایع ریلی را بر بازار فلزات کشور مورد بررسی و ارزیابی قرار داد.
با توجه به اهمیت گسترش استفاده از روش حملونقل ریلی به عنوان روشی کم‌هزینه، ایمن و پاک، توسعه صنایع ریلی و رونق فعالیت ساخت و تعمیر واگن‌ها و قطارها مسئله‌ای مهم و کلیدی تلقی می‌شود. در ساخت بخش‌های مختلف یک قطار، از لوکوموتیو و تجهیزات آن تا واگن‌ها، به میزان قابل‌توجهی از فولاد، مس و آلومینیوم استفاده می‌شود، به طوری که بخش عمده وزن یک قطار به فلزات مصرفی در آن تعلق دارد. با توجه به همین مسئله، رونق صنایع ریلی کشور را می‌توان از منظر تاثیرات آن بر بازار فلزات کشور نیز مورد بررسی و بحث قرار داد.
انتشار کمِ آلاینده‌ها و ایمنی در سفر از جمله مهم‌ترین عوامل موثر در توسعه حملونقل ریلی محسوب می‌شود. علاوه بر این، به دلیل سهولت در حمل محصولات از طریق واگن‌های باری و قیمت ارزان آن نسبت به حمل جاده‌ای، توسعه خطوط ریلی از اهمیت دوچندانی در کشور برخوردار است. با توجه به قرارگیری ایران در مسیر جاده ابریشم و تبدیل کشور به یکی از معابر مناسب حملونقل در سطوح بین‌المللی، توسعه و احداث واحدهای تولید محصولات صنایع ریلی همچون واگن‌ها، گاردریل‌ها، اتصالات ریلی و... می‌تواند گام موثری در مسیر رشد صنایع ریلی و اقتصاد کشور باشد. برای راه‌اندازی طرح‌های توسعه و ساخت واحدهای تولید محصولات ریلی، تقاضا برای فلزات افزایش می‌یابد. با توجه به کاربردهای فولاد، آلومینیوم و مس، این سه فلز در گروه پرمصرف‌ترین فلزات برای احداث واحدهای تولید صنایع ریلی قرار گرفته‌اند.
رشد حملونقل ریلی، به سبب مزایای پرشمار آن، مقوله‌ای مهم برای توسعه زیرساخت‌های صنعتی کشورها محسوب می‌شود. در ایران نیز گسترش حملونقل ریلی و جایگزینی آن با حمل جاده‌ای همواره یکی از موارد مهم در سیاست‌های کلان توسعه کشور بوده است. در همین رستا توسعه صنایع ریلی، به عنوان تولیدکننده تجهیزات مورد استفاده در این سیستم حملونقل، مسئله‌ای مهم و اساسی برشمرده می‌شود که می‌تواند کشور را از واردات این تجهیزات بی‌نیاز سازد. بررسی وضعیت تولید و واردات محصولات صنایع ریلی کشور حاکی از روند روبه‌رشد این صنعت و توانایی آن در جایگزینی محصولات وارداتی است.
توسعه حملونقل ریلی اساس توسعه صنعتی کشورها محسوب می‌شود. به همین دلیل یکی از مهم‌ترین بخش‌های برنامه‌های توسعه کلان کشور به حملونقل ریلی مربوط می‌شود. با این وجود به نظر می‌رسد به دلایل مختلفی از جمله عدم سرمایه‌گذاری‌های لازم تردیدهایی در زمینه تحقق چشم‌اندازهای این عرصه وجود دارد. در گزارش پیش‌رو براساس چشم‌اندازهای ترسیم‌شده و احتمال وقوع آن‌ها، سناریوهای مختلفی برای تعیین میزان فلز مصرفی در توسعه صنایع ریلی پیش‌بینی شده است.
اهمیت و تاثیر افزایش ظرفیت حمل ریلی کالا بر توسعه صنعتی کشور بر کسی پوشیده نیست. این مسئله برای ایران، که از شرایط جغرافیایی استراتژیکی بهره می‌برد، از اهمیت دوچندانی برخوردار است؛ زیرا توسعه خطوط ریلی فرصت‌های مناسبی را پیشِ‌روی رشد صادرات و تجارت بین‌المللی کشور می‌گشاید. همچنین نمی‌توان از اهمیت مقوله ترانزیت کالا، که مسئله‌ای مهم در لجستیک منطقه‌ای و حتی جهانی محسوب می‌شود، غافل شد. روشن است که یکی از زیرساخت‌های مهم برای حمل ریلی کالا، تجهیزات و ماشین‌آلات بارگیری و باربرداری کالاها و محصولات به واگن‌هاست. از این رو، از جنبه میزان فلزات مصرفی در ساخت این تجهیزات می‌توان تاثیرات رشد ترانزیت و حمل کالای خطوط ریلی بر بازار فلزات کشور را مورد بحث و بررسی قرار داد.
نفت سفید، گاز مایع، بنزین و نفت کوره از جمله محصولات نهایی پالایشگاه‌ها هستند. به دنبال رشد جمعیت و توسعه صنعتی و نیز گسترش استفاده از خودروها، تقاضای زیادی برای سوخت‌های فسیلی ایجاد شده است. با توجه به موارد فراوان مصرف این فرآورده‌های نفتی، فاصله زیاد محل‌های مصرف از پالایشگاه و لزوم انتقال ایمن، ارزان و سریع، حملونقل آن‌ها به وسیله تانکرهای حمل سوخت و بشکه‌ها صورت می‌گیرد. از این رو، می‌توان تاثیرات توزیع محصولات پالایشی را از جنبه تولید تانکرها و بشکه‌ها نیز مورد بررسی قرار داد.
با توجه به شرایط خاص حملونقل فرآورده‌های نفتی، بخش قابل‌توجهی از انتقال این مواد به کمک خطوط لوله انجام می‌شود. از این رو، گسترش ظرفیت‌های پالایشگاهی در کشور نیاز به احداث خطوط لوله جدید برای انتقال این مواد خواهد داشت. با توجه به فشار بالای انتقال این فرآورده‌ها در داخل خطوط لوله و همچنین خاصیت خورندگی این مواد، برای ساخت خطوط لوله مذکور از انواع خاصی از فولاد استفاده می‌شود. از این رو، می‌توان احداث خطوط لوله انتقال فرآورده‌های نفتی را از جنبه تاثیرات آن بر بازار فلزات کشور مورد بررسی قرار داد.
