مشاهده بیشتر
توسعه حملونقل ریلی اساس توسعه صنعتی کشورها محسوب می‌شود. به همین دلیل یکی از مهم‌ترین بخش‌های برنامه‌های توسعه کلان کشور به حملونقل ریلی مربوط می‌شود. با این وجود به نظر می‌رسد به دلایل مختلفی از جمله عدم سرمایه‌گذاری‌های لازم تردیدهایی در زمینه تحقق چشم‌اندازهای این عرصه وجود دارد. در گزارش پیش‌رو براساس چشم‌اندازهای ترسیم‌شده و احتمال وقوع آن‌ها، سناریوهای مختلفی برای تعیین میزان فلز مصرفی در توسعه صنایع ریلی پیش‌بینی شده است.
اهمیت و تاثیر افزایش ظرفیت حمل ریلی کالا بر توسعه صنعتی کشور بر کسی پوشیده نیست. این مسئله برای ایران، که از شرایط جغرافیایی استراتژیکی بهره می‌برد، از اهمیت دوچندانی برخوردار است؛ زیرا توسعه خطوط ریلی فرصت‌های مناسبی را پیشِ‌روی رشد صادرات و تجارت بین‌المللی کشور می‌گشاید. همچنین نمی‌توان از اهمیت مقوله ترانزیت کالا، که مسئله‌ای مهم در لجستیک منطقه‌ای و حتی جهانی محسوب می‌شود، غافل شد. روشن است که یکی از زیرساخت‌های مهم برای حمل ریلی کالا، تجهیزات و ماشین‌آلات بارگیری و باربرداری کالاها و محصولات به واگن‌هاست. از این رو، از جنبه میزان فلزات مصرفی در ساخت این تجهیزات می‌توان تاثیرات رشد ترانزیت و حمل کالای خطوط ریلی بر بازار فلزات کشور را مورد بحث و بررسی قرار داد.
نفت سفید، گاز مایع، بنزین و نفت کوره از جمله محصولات نهایی پالایشگاه‌ها هستند. به دنبال رشد جمعیت و توسعه صنعتی و نیز گسترش استفاده از خودروها، تقاضای زیادی برای سوخت‌های فسیلی ایجاد شده است. با توجه به موارد فراوان مصرف این فرآورده‌های نفتی، فاصله زیاد محل‌های مصرف از پالایشگاه و لزوم انتقال ایمن، ارزان و سریع، حملونقل آن‌ها به وسیله تانکرهای حمل سوخت و بشکه‌ها صورت می‌گیرد. از این رو، می‌توان تاثیرات توزیع محصولات پالایشی را از جنبه تولید تانکرها و بشکه‌ها نیز مورد بررسی قرار داد.
با توجه به شرایط خاص حملونقل فرآورده‌های نفتی، بخش قابل‌توجهی از انتقال این مواد به کمک خطوط لوله انجام می‌شود. از این رو، گسترش ظرفیت‌های پالایشگاهی در کشور نیاز به احداث خطوط لوله جدید برای انتقال این مواد خواهد داشت. با توجه به فشار بالای انتقال این فرآورده‌ها در داخل خطوط لوله و همچنین خاصیت خورندگی این مواد، برای ساخت خطوط لوله مذکور از انواع خاصی از فولاد استفاده می‌شود. از این رو، می‌توان احداث خطوط لوله انتقال فرآورده‌های نفتی را از جنبه تاثیرات آن بر بازار فلزات کشور مورد بررسی قرار داد.
اگرچه برخورداری از ذخایر فراوان گاز و توسعه ظرفیت‌های پالایش گاز، ایران را در تامین گاز مصرفی جامعه و صنعت کشور بی‌نیاز ساخته است، اما باید توجه داشت که مسئله مهم در این زمینه توجه به خطوط توزیع گاز کشور است تا بتوان نیاز تمام واحدهای صنعتی و مناطق مسکونی را در نقاط مختلف کشور تامین کرد. با توجه به فولاد به‌کاررفته در خطوط لوله و تاسیسات توزیع گاز، اهمیت توسعه این خطوط را می‌توان از منظر میزان فلزات مصرفی در احداث و توسعه خطوط جدید نیز مورد بررسی قرار داد.
گازهای استخراج‌شده از چاه‌ها دارای اجزای مختلفی از هیدروکربن‌های سبک و سنگین هستند. این گازها به منظور اجرای عملیات جداسازی و فرآوری به پالایشگاه‌ها منتقل می‌شوند. در پالایشگاه، اجزای مختلف گاز جداسازی می‌شوند. این محصولات به عنوان منابع انرژی و یا مواد اولیه و واسطه در بخش‌های پایین‌دست برای ساخت محصولات با ارزش افزوده بالا کاربرد دارند. با توجه به ذخایر غنی گاز ایران، احداث پالایشگاه‌های گازی در کشور ضروری به نظر می‌رسد. توسعه پالایشگاه‌ها کمک زیادی به بهره‌مندی از منابع گازی خواهد کرد. فولاد زنگ‌نزن اصلی‌ترین ماده اولیه احداث این واحدهای صنعتی به شمار می‌رود.
نفت خام ماده‌ای ارزشمند اما تصفیه‌نشده است. این ماده از هزاران ترکیب شیمیایی مختلف به نام هیدروکربن‌ها تشکیل شده که دارای نقاط جوش مختلف هستند. پالایشگاه‌ها و سیستم‌های فرآوری آن‌ها نفت خام را به محصولات پرکاربرد و باارزش‌تری همچون سوخت‌ها تبدیل می‌کنند. ایران، با برخورداری از ذخایر نفتی فراوان، در گروه بزرگ‌ترین کشورهای تولیدکننده نفت دنیا قرار گرفته است. نفت استخراج‌شده از ذخایر، محصولی خام و با ارزش افزوده بسیار کم است. توسعه ظرفیت‌های پالایشگاهی گامی مهم در تولید فرآورده‌های نفتی به عنوان منابع انرژی و مواد واسطه صنعتی است. در شرایطی که تحریم‌ها موجب ایجاد موانع و مشکلات متعددی در حوزه صادرات شده است، جلوگیری از خام‌فروشی نفت و حرکت به سمت تولید محصولات میانی و نهایی می‌تواند موجب جهش صنعت نفت و در پی آن رشد اقتصادی کشور شود.
وابستگی درآمدهای ارزی به صادرات نفت خام همواره پاشنه آشیل اقتصاد کشور بوده است؛ زیرا تحولات و تلاطمات سیاسی و اقتصادی و تحریم‌ها نخستین تاثیر خود را بر بازارهای صادراتی نفت ایران می‌گذارند. یکی از راهکارهای بهبود این شرایط، جلوگیری از فروش نفت خام و حرکت به سمت تولید و صادرات محصولات نهایی زنجیره صنعت نفت از طریق توسعه ظرفیت‌های پالایشگاهی کشور است. با توجه به نقش استراتژیک منابع انرژی نظیر گاز طبیعی، بنزین و گازوئیل در صنعت امروز جهان، رشد صادرات این محصولات و تامین پایدار تقاضای کشورهای صنعتی به نوعی می‌تواند ضامن درآمدهای ارزی کشور، حتی در صورت ادامه تحریم‌ها باشد.
توسعه پالایشگاه‌ها، با توجه به نقش موثر این واحدها در ایجاد ارزش افزوده، جلوگیری از خام‌فروشی و رشد صادرات، از جمله مهم‌ترین رویکردهای کلان اقتصادی کشور محسوب می‌شود. توسعه صنایع پالایشی از جنبه‌های مختلفی موجب رشد مصرف فلزات در کشور خواهد بود. برای احداث این واحدها، نیاز به ساخت تاسیسات و تجهیزاتی خواهد بود که فلزات، ماده اولیه اصلی آن‌ها محسوب می‌شوند. در انتقال فرآوردهای نفتی از محل تولید به دست مصرف‌کنندگان و نیز صادرات این فرآورده‌ها، از خطوط لوله، بشکه‌ها و تانکرها استفاده می‌شود که ساخت این تجهیزات خود محرکی قدرتمند برای بازار فلزات به شمار می‌آید. احداث زیرساخت‌های تامین یوتیلیتی‌ها، ساخت قطعات یدکی و احداث جایگاه‌های سوخت‌گیری از دیگر جنبه‌های اثرگذار تولید و پخش فرآورده‌های نفتی بر بازار فلزات کشور است.
فرآورده‌های نفت و گاز محصولاتی ارزشمند و استراتژیک در جهان محسوب می‌شوند و تولید و فروش آن‌ها به جای صادرات نفت و گاز خام، ظرفیت‌های بسیاری را برای رشد اقتصاد کشور ایجاد می‌کند. علی‌رغم وجود این پتانسیل‌ها، کماکان بخش بزرگی از اقتصاد کشور را صادرات نفت خام تشکیل می‌دهد که چرایی این مسئله را می‌توان در توسعه‌نیافتگی ظرفیت‌های پالایشگاهی کشور جستجو کرد. مسئله‌ای که عدم سرمایهگذاری کافی در توسعه پالایشگاه‌ها در سایه سیاست‌های و برنامه‌های کوتاه‌مدت و مقطعی دولتی، آینده آن را با تردیدهای بسیاری مواجه ساخته است. پیت نفت نمادی از شرایط کنونی این صنعت است که مطابق با پتانسیل‌های موجود توسعه نیافته و به جایگاه مناسب خود در اقتصاد کشور نرسیده است.
توسعه ظرفیت‌های پالایش نفت و گاز همواره به عنوان یکی از راهکارهای اصلی برای جلوگیری از خام‌فروشی نفت و گازِ استخراج‌شده پیشنهاد می‌شود؛ راهکاری که تحقق آن تاثیرات چشمگیری در توسعه اقتصادی کشور خواهد داشت. به همین سبب، توسعه پالایشگاه‌ها در برنامه‌های کلان توسعه اقتصادی کشور از توجه خاصی برخوردار بوده است. با توجه به میزان قابل‌ملاحظه مصرف فلزات در واحدهای پالایشگاهی و انتقال فرآوردهای نفت و گاز، تحقق چشم‌اندازهای ترسیم‌شده برای این صنعت، علاوه بر تاثیرات آن بر اقتصاد کشور، موجب تحولی شگرف در بازار فلزات خواهد بود.
پالایشگاه‌های نفت و گاز واحدهای صنعتی بزرگ و پیچیده‌ای هستند که مجموعه گسترده‌ای از فرایندها و تجهیزات را در خود جای می‌دهند و به مصرف میزان قابل‌ملاحظه‌ای از گاز، آب و برق نیاز دارند. روشن است که توسعه ظرفیت‌های پالایشگاهی در گام نخست به احداث تاسیساتی به منظور تامین آب، برق و گاز مصرفی این واحدها نیاز خواهد داشت. با توجه به حجم فلزات مصرفی در لوله‌های انتقال آب و گاز مصرفی این واحدها و همچنین تجهیزات انتقال، توزیع و استفاده از انرژی برق، تاثیرات توسعه صنایع پالایشی را می‌توان از جنبه فلزات مصرفی در این واحدها مورد بررسی قرار داد.
