مشاهده بیشتر
اگرچه برخورداری از ذخایر فراوان گاز و توسعه ظرفیت‌های پالایش گاز، ایران را در تامین گاز مصرفی جامعه و صنعت کشور بی‌نیاز ساخته است، اما باید توجه داشت که مسئله مهم در این زمینه توجه به خطوط توزیع گاز کشور است تا بتوان نیاز تمام واحدهای صنعتی و مناطق مسکونی را در نقاط مختلف کشور تامین کرد. با توجه به فولاد به‌کاررفته در خطوط لوله و تاسیسات توزیع گاز، اهمیت توسعه این خطوط را می‌توان از منظر میزان فلزات مصرفی در احداث و توسعه خطوط جدید نیز مورد بررسی قرار داد.
گازهای استخراج‌شده از چاه‌ها دارای اجزای مختلفی از هیدروکربن‌های سبک و سنگین هستند. این گازها به منظور اجرای عملیات جداسازی و فرآوری به پالایشگاه‌ها منتقل می‌شوند. در پالایشگاه، اجزای مختلف گاز جداسازی می‌شوند. این محصولات به عنوان منابع انرژی و یا مواد اولیه و واسطه در بخش‌های پایین‌دست برای ساخت محصولات با ارزش افزوده بالا کاربرد دارند. با توجه به ذخایر غنی گاز ایران، احداث پالایشگاه‌های گازی در کشور ضروری به نظر می‌رسد. توسعه پالایشگاه‌ها کمک زیادی به بهره‌مندی از منابع گازی خواهد کرد. فولاد زنگ‌نزن اصلی‌ترین ماده اولیه احداث این واحدهای صنعتی به شمار می‌رود.
نفت خام ماده‌ای ارزشمند اما تصفیه‌نشده است. این ماده از هزاران ترکیب شیمیایی مختلف به نام هیدروکربن‌ها تشکیل شده که دارای نقاط جوش مختلف هستند. پالایشگاه‌ها و سیستم‌های فرآوری آن‌ها نفت خام را به محصولات پرکاربرد و باارزش‌تری همچون سوخت‌ها تبدیل می‌کنند. ایران، با برخورداری از ذخایر نفتی فراوان، در گروه بزرگ‌ترین کشورهای تولیدکننده نفت دنیا قرار گرفته است. نفت استخراج‌شده از ذخایر، محصولی خام و با ارزش افزوده بسیار کم است. توسعه ظرفیت‌های پالایشگاهی گامی مهم در تولید فرآورده‌های نفتی به عنوان منابع انرژی و مواد واسطه صنعتی است. در شرایطی که تحریم‌ها موجب ایجاد موانع و مشکلات متعددی در حوزه صادرات شده است، جلوگیری از خام‌فروشی نفت و حرکت به سمت تولید محصولات میانی و نهایی می‌تواند موجب جهش صنعت نفت و در پی آن رشد اقتصادی کشور شود.
وابستگی درآمدهای ارزی به صادرات نفت خام همواره پاشنه آشیل اقتصاد کشور بوده است؛ زیرا تحولات و تلاطمات سیاسی و اقتصادی و تحریم‌ها نخستین تاثیر خود را بر بازارهای صادراتی نفت ایران می‌گذارند. یکی از راهکارهای بهبود این شرایط، جلوگیری از فروش نفت خام و حرکت به سمت تولید و صادرات محصولات نهایی زنجیره صنعت نفت از طریق توسعه ظرفیت‌های پالایشگاهی کشور است. با توجه به نقش استراتژیک منابع انرژی نظیر گاز طبیعی، بنزین و گازوئیل در صنعت امروز جهان، رشد صادرات این محصولات و تامین پایدار تقاضای کشورهای صنعتی به نوعی می‌تواند ضامن درآمدهای ارزی کشور، حتی در صورت ادامه تحریم‌ها باشد.
توسعه پالایشگاه‌ها، با توجه به نقش موثر این واحدها در ایجاد ارزش افزوده، جلوگیری از خام‌فروشی و رشد صادرات، از جمله مهم‌ترین رویکردهای کلان اقتصادی کشور محسوب می‌شود. توسعه صنایع پالایشی از جنبه‌های مختلفی موجب رشد مصرف فلزات در کشور خواهد بود. برای احداث این واحدها، نیاز به ساخت تاسیسات و تجهیزاتی خواهد بود که فلزات، ماده اولیه اصلی آن‌ها محسوب می‌شوند. در انتقال فرآوردهای نفتی از محل تولید به دست مصرف‌کنندگان و نیز صادرات این فرآورده‌ها، از خطوط لوله، بشکه‌ها و تانکرها استفاده می‌شود که ساخت این تجهیزات خود محرکی قدرتمند برای بازار فلزات به شمار می‌آید. احداث زیرساخت‌های تامین یوتیلیتی‌ها، ساخت قطعات یدکی و احداث جایگاه‌های سوخت‌گیری از دیگر جنبه‌های اثرگذار تولید و پخش فرآورده‌های نفتی بر بازار فلزات کشور است.
فرآورده‌های نفت و گاز محصولاتی ارزشمند و استراتژیک در جهان محسوب می‌شوند و تولید و فروش آن‌ها به جای صادرات نفت و گاز خام، ظرفیت‌های بسیاری را برای رشد اقتصاد کشور ایجاد می‌کند. علی‌رغم وجود این پتانسیل‌ها، کماکان بخش بزرگی از اقتصاد کشور را صادرات نفت خام تشکیل می‌دهد که چرایی این مسئله را می‌توان در توسعه‌نیافتگی ظرفیت‌های پالایشگاهی کشور جستجو کرد. مسئله‌ای که عدم سرمایهگذاری کافی در توسعه پالایشگاه‌ها در سایه سیاست‌های و برنامه‌های کوتاه‌مدت و مقطعی دولتی، آینده آن را با تردیدهای بسیاری مواجه ساخته است. پیت نفت نمادی از شرایط کنونی این صنعت است که مطابق با پتانسیل‌های موجود توسعه نیافته و به جایگاه مناسب خود در اقتصاد کشور نرسیده است.
توسعه ظرفیت‌های پالایش نفت و گاز همواره به عنوان یکی از راهکارهای اصلی برای جلوگیری از خام‌فروشی نفت و گازِ استخراج‌شده پیشنهاد می‌شود؛ راهکاری که تحقق آن تاثیرات چشمگیری در توسعه اقتصادی کشور خواهد داشت. به همین سبب، توسعه پالایشگاه‌ها در برنامه‌های کلان توسعه اقتصادی کشور از توجه خاصی برخوردار بوده است. با توجه به میزان قابل‌ملاحظه مصرف فلزات در واحدهای پالایشگاهی و انتقال فرآوردهای نفت و گاز، تحقق چشم‌اندازهای ترسیم‌شده برای این صنعت، علاوه بر تاثیرات آن بر اقتصاد کشور، موجب تحولی شگرف در بازار فلزات خواهد بود.
پالایشگاه‌های نفت و گاز واحدهای صنعتی بزرگ و پیچیده‌ای هستند که مجموعه گسترده‌ای از فرایندها و تجهیزات را در خود جای می‌دهند و به مصرف میزان قابل‌ملاحظه‌ای از گاز، آب و برق نیاز دارند. روشن است که توسعه ظرفیت‌های پالایشگاهی در گام نخست به احداث تاسیساتی به منظور تامین آب، برق و گاز مصرفی این واحدها نیاز خواهد داشت. با توجه به حجم فلزات مصرفی در لوله‌های انتقال آب و گاز مصرفی این واحدها و همچنین تجهیزات انتقال، توزیع و استفاده از انرژی برق، تاثیرات توسعه صنایع پالایشی را می‌توان از جنبه فلزات مصرفی در این واحدها مورد بررسی قرار داد.
تامین قطعات یدکی از نخستین ملزومات تولید پایدار هر واحد صنعتی برشمرده می‌شود. واحدهای پالایشی در فرایندهای تولیدی خود از تجهیزاتی پیچیده و متعدد استفاده می‌کنند. در شرایطی که تحریم‌ها در سال‌های اخیر واحدهای صنعتی کشور را با محدودیت‌هایی در زمینه واردات قطعات یدکی مواجه ساخته‌اند، تولید داخلی قطعات یدکی برای تولید و توسعه این واحدها چاره‌ساز خواهد بود. با توجه به حجم فلزات مصرفی در این قطعات، میزان تاثیر تولید قطعات یدکی بر بازار فلزات کشور را نیز می‌توان مورد بررسی قرار داد.
قرارگیری ایران در شرایط جغرافیایی استراتژیک موقعیت مناسبی را برای توسعه ظرفیت پالایشگاهی و تولید و صادرات فرآورده‌های نفتی ایجاد کرده است. بخش عمده تجارت فرآورده‌های نفتی از طریق کشتی‌ها و خطوط ریلی و با استفاده از تانکرها و بشکه‌ها انجام می‌شود. جنس اکثر تانکرها و بشکه‌ها، به سبب لزوم مقاومت در برابر عوامل شیمیایی و فیزیکی، از جنس فولاد ساخته می‌شوند. از این رو، تاثیرات توسعه صادرات فرآوردهای نفتی را می‌توان از جنبه تانکرها و بشکه‌های مورد نیاز و فلزات مصرفی در آن‌ها مورد بررسی قرار داد.
گاز طبیعی امروز به یکی از اصلی‌ترین نیازهای بشر و یک منبع استراتژیک انرژی تبدیل شده است. وجود منابع غنی گاز در کشور فرصت بسیار مناسبی را برای تولید فرآورده‌های گازی و حضور در بازارهای بین‌المللی از طریق صادرات گاز فراهم می‌آورد. با توجه به اهمیت بسیار بالای گاز طبیعی در اقتصاد امروز جهان، صادرات فرآورده‌های گازی فرصت مناسبی را برای بهبود صادرات کشور و عبور از شرایط تحریمی کنونی فراهم می‌کند؛ لازمه این امر، احداث خطوط لوله انتقال گاز است. با توجه به میزان فلزات به‌کاررفته در این خطوط لوله، گسترش صادرات گاز طبیعی، خود مصرف میزان قابل‌توجهی از فلزات خصوصا فولاد را در پی خواهد داشت.
جایگاه‌های سوخت از جمله مهم‌ترین زیرساخت‌ها برای توسعه شهرها و جاده‌ها به شمار می‌آیند. رشد بالای تعداد خودروها و تمایل مردم به استفاده از خودروهای شخصی در سال‌های اخیر از جمله مهم‌ترین عوامل برای احداث پمپهای بنزین و گازوئیل در کشور بوده است. در جایگاه سوخت از تجهیزات و ابزارهای مختلفی برای ذخیره‌سازی و انتقال آن به دست مصرف‌کننده استفاده می‌شود که اغلب این تجهیزات از جنس فلزات مختلف هستند. از این رو، تاثیر توسعه پمپهای بنزین و گازوئیل بر بازار فلزات کشور را می‌توان مورد بررسی قرار داد.
