مشاهده بیشتر
یکی از صنایع دریاییِ دارای نقش زیرساختی، صنعت سازه‌های شناور است. سازه‌های تولیدی این صنعت به منظور تامین زیرساخت‌های لازم برای صنایع ساحلی (نظیر بنادر) و فراساحلی (نظیر نفت و گاز) مورد استفاده قرار می‌گیرند. اگرچه تولید سازه‌های شناور نیازمند مصرف فلزات اساسی نظیر فولاد، آلومینیوم و مس است، ایجاد ظرفیت تولید این سازه‌ها نیز به خودی خود به فلزات نیاز دارد. وابستگی قابل ملاحظه توسعه صنعت سازه‌های شناور به رشد تقاضای صنایع ساحلی و فراساحلی سبب شده است تا سرمایهگذاری در این صنعت و به دنبال آن، مصرف فلزات سیری شناور داشته باشد.
با در نظر گرفتن جایگاه خاص صنعت نفت در ایران و حوزه بی‌نظیر نفتی خلیج فارس و کشورهای ساحلی آن و تردد کشتی‌های متعدد حمل نفت در منطقه، ایجاد امکانات و تجهیزات مناسب برای ساخت و تعمیر انواع شناورهای کوچک و متوسط ضروری است. همچنین با وجود مرزهای گسترده در حاشیه دریای خزر، خلیج فارس و دریای عمان، صنعت قایق‌سازی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. بنابراین هر گونه پیشرفت در این صنعت می‌تواند همزمان صنایع وابسته در کشور از قبیل صنعت فلزات اساسی مانند فولاد، مس و آلومینیوم و صنعت تجهیزات و ماشین‌آلات و قطعات مرتبط را فعال کند و ضمن ایجاد اشتغال، زمینه‌ساز پیشرفت و ورود تکنولوژی‌های نوین در صنایع دریایی شود.
حمل‌ونقل دریایی یکی از مهم ترین روش‌های مبادلات بین المللی است که به دلیل حجم بسیار بالای جابه‌جایی کالا و نیز صرفه اقتصادی، به یکی از مناسب ترین روش های حمل کالا بدل شده است. از کشتی به عنوان یک شناور بزرگ برای ترابرد مسافر و بار روی آب‌های آزاد یا رودخانه و دریاچه‌های پهناور استفاده می‌شود. صنعت کشتی‌سازی در جهان یکی از صنایع اساسی و مادر تلقی می‌شود و به سبب ماهیت فنی و تخصصی‌اش، از جایگاه ویژه‌ای در اقتصاد دنیا برخوردار است. در صنعت کشتی‌سازی، تکنولوژی‌های پیشرفته، دستگاه‌های حساس و حفاظتی و حتی سادهترین فعالیت‌های صنعتی کاربرد دارند و به همین دلیل، توسعه این صنعت تاثیراتی چشمگیر در تقاضای داخلی فلزات خواهد داشت. این صنعت ترکیبی از موتورسازی، تراشکاری، ورق‌کاری، جوشکاری، ساخت تجهیزات، نورد و ریخته‌گری است. به همین علت، کشتی‌سازی از صنایع پایهای تلقی می‌شود و نیازمند دانش و تخصص لازم است. کشتی‌سازی مجموعه‌ای از رشتههای مختلف صنعتی سبک و سنگین، صنعتی چندمنظوره و استراتژیک است. در گزارش حاضر به بررسی روند توسعه ظرفیت‌های کشتی‌سازی و تاثیرات آن بر تقاضای داخلی فلزات پرداخته می‌شود.
ایران، با داشتن خط‌های ساحلی در شمال و جنوب كشور و نیز مسیرهای حمل‌ونقل، پتانسیل بالایی برای رشد و توسعه صنایع دریایی دارد. این صنایع، به علت ارتباط نزدیک با ساير صنایع کشور، می‌توانند منجر به رونق سایر بخش‌های صنعت شوند. با این حال و بر خلاف انتظارات، ارزش افزوده این صنعت طی سال‌های ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۷ تقریبا ثابت و برابر یک هزار و ۷۳۰ میلیارد ریال (بر پایه قیمت ثابت ۱۳۹۰) بوده است. این در حالی بود که ارزش صادرات این صنعت جهش قابل توجهی را در سال ۱۳۹۷ تجربه کرد و بیشترین سهم صادرات صنایع دریایی از کل صادرات غیرنفتی در این سال ثبت شد. بخش عمده‌ای از صادرات ایران به کشورهایی بوده که به‌رغم ارزش صادراتی بالا، صادرات به آن‌ها در اطلاعات گمرک ایران گزارش نشده است. در این حالت، یا کشور مقصد قابل شناسایی نبوده و یا به منظور حفظ اطلاعات شرکت صادرکننده، کشور مبدا از افشای اطلاعات خودداری کرده است.
فعالیت و توسعه صنایع دریایی می‌تواند تقاضای گسترده‌ای برای فلزات مختلف ایجاد کند. ایران، با بهره بردن از موقعیت ممتاز جغرافیایی و خطوط گسترده ساحلی، از پتانسیل مناسبی برای توسعه صنایع دریایی برخوردار است، اما بررسی روند سال‌های اخیر این صنعت نشان می‌دهد که ایران نتوانسته است در حوزه دریا به شناگر قابلی تبدیل شود و بدون برنامه‌ریزی و جهت‌گیری مشخص، تنها در شرایط کنونی خود شناور مانده است. قطب‌نمای دریایی نوع خاصی از این تجهیز است که به جای شمال مغناطیسی، شمال حقیقی را نشان می‌دهد. تصویر قطب‌نمای دریایی در واقع تعبیری از لزوم سیاست‌گذاری و تبیین مسیر دقیق و درست (شمال حقیقی، نه شمال مغناطیسی) برای توسعه صنایع دریایی کشور است که تحقق این مهم رونق قابل ملاحظه‌ای را در بازار فلزات کشور ایجاد خواهد کرد.
لوله‌های مورد استفاده در خطوط انتقال خوراک صنایع پتروشیمی از جنس فولاد هستند. از آنجا که برخی از واحدهای فعال در صنعت پتروشیمی ایران در نواحی دور از ذخایر نفت و گاز کشور واقع شده‌اند، تامین خوراک آن‌ها مستلزم احداث خطوط طولانی انتقال خوراک است. با توجه به برنامه‌ریزی‌های گسترده در زمینه توسعه صنایع پتروشیمی کشور در سال‌های آینده و نیز بر اساس جانمایی این پروژه‌ها در نواحی مختلف کشور، به نظر می‌رسد تقاضای زیادی برای احداث خطوط لوله ایجاد می‌شود که این مسئله دورنمای مناسبی را برای رشد تقاضای صنعت فولاد در سال‌های آینده فراهم خواهد کرد. در گزارش پیشِ‌رو به روند توسعه خطوط تامین خوراک برای صنایع پتروشیمی و تاثیرات آن بر مصرف فولاد کشور پرداخته می‌شود.
ایجاد و توسعه صنایع پایین‌دستی پتروشیمی، در بخش‌های ساخت‌وساز، تامین ماشین‌آلات، تامین زیرساخت، حمل‌ونقل و... برای فلزات تقاضای قابل توجهی ایجاد می‌کند. کلیه صنایعی که از محصولات پتروشیمی به عنوان ماده اولیه استفاده می‌کنند، از قطعات پلاستیکی تا لاستیک خودرو، همگی در این بخش قرار می‌گیرند. به موازات توسعه صنایع پتروشیمی مادر در کشور، صنایع پایین‌دستی پتروشیمی کشور نیز درحال‌توسعه است. با توسعه این صنایع به سبب به‌کارگیری ماشین‌آلات و تجهیزات گوناگون و همچنین لزوم تامین زیرساخت‌های تامین مواد اولیه برای این واحدها، تقاضا برای مصرف فلزات اساسی مختلف همچون فولاد، آلومینیوم و مس به عنوان ماده اولیه اصلی تولید ماشین‌آلات و ساخت‌وساز سازه‌های صنعتی افزایش خواهد یافت. در گزارش پیشِ‌رو به بحث تاثیرات توسعه صنایع پایین‌دستی پتروشیمی بر رشد بازار فلزاتی همچون فولاد و آلومینیوم پرداخته می‌شود.
در جهان امروز، لازمه بقا و توسعه هر صنعت، برنامه‌ریزی در راستای تامین قطعات یدکی و مواد مصرفی آن است. واحدهای پتروشیمی و پالایش نفت و گاز، به عنوان یکی از بخش‌های اثرگذار در اقتصاد جهان، مجموعه‌ای پیوسته از فرایندها و تجهیزات مختلف را در خود جای می‌دهند. از این رو، توسعه صنایع پشتیبان بخش پتروشیمی نقشی تعیین‌کننده در عملکرد واحدهای پتروشیمی کشورها خواهد داشت؛ زیرا تامینِ به‌موقع و مناسب قطعات یدکی و مواد مصرفی مورد نیاز در بهبود فرایند تولید و کاهش قیمتِ تمام‌شده محصولات نقشی کلیدی خواهد داشت. این مسئله در مورد صنعت پتروشیمی ایران، که سال‌هاست با چالش تحریم‌ها دست و پنجه نرم می‌کند، اهمیت بیشتری دارد و توسعه این بخش، عنصری کلیدی برای توسعه و افزایش بهره‌وری صنعت پتروشیمی کشور به شمار خواهد رفت.
هزینه‌های تامین برق بیشترین سهم از هزینه‌های بخش یوتیلیتی واحدهای پتروشیمی را دارند. از این رو، اتخاذ استراتژی مناسبی به منظور کاهش این هزینه‌ها در طول سال‌های آتی و همزمان با توسعه این صنعت دور از انتظار نخواهد بود. بر اساس برآوردها و میزان رشد مورد انتظار از صنعت پتروشیمی، به افزایش حداقل پانصدمگاواتی ظرفیت تولید برق نیاز خواهد بود و این میزان، تقاضای سه فلز اصلی یعنی فولاد، آلومینیوم و مس را از این بخش در مجموع بیش از ۳۰ درصد افزایش خواهد داد.
امروزه بسیاری از کشورها سعی دارند از طریق توسعه صنایع پتروشیمی خود، منابع خام انرژی را به محصولات با ارزش افزوده بالاتر تبدیل کنند، چنان‌که در اغلب کشورهای توسعه‌یافته، عمده مبادلات تجاری در حوزه نفت و گاز بر مبنای محصولات تبدیلی و نهایی صورت می‌گیرد. فرایندهای تبدیل منابع نفت و گاز غالبا در مجتمع‌های پتروشیمی، که دارای تاسیسات و تجهیزات پیشرفته هستند، صورت می‌گیرد؛ از این رو، می‌توان گفت یکی از نخستین لازمه‌های توسعه صنعت پتروشیمی و جلوگیری از خام‌فروشی نفت و گاز، استفاده از تجهیزاتی دقیق و مطلوب است. هر قدر سهم تامین داخل تجهیزات پتروشیمی افزایش یابد، تقاضای داخلی برای فلزات نیز افزایش خواهد یافت. گزارش حاضر به بررسی انواع ماشین‌آلات و تجهیزات صنعت پتروشیمی می‌پردازد.
صنعت پتروشیمی به سبب نیاز به حجم بزرگی از تاسیسات و تجهیزات، محرکی بزرگ برای فلزات بازار محسوب می‌شود. این صنعت، همواره یکی از بخش‌های اساسی برنامه‌های توسعه‌ای کشور بوده که این امر دورنمای روشنی را برای فلزات ایجاد می‌کند. حرکت سوزن روی شیار‌های صفحه گرامافون، باعث ایجاد لرزش در صفحه و تولید صدا می‌شود. اگر بین سوزن و صفحه فاصله‌ای وجود داشته باشد صرفا با چرخش صفحه، آهنگی نیز پخش نخواهد شد. فاصله بین سوزن و صفحه در عکس روی جلد، تعبیری از فاصله بین اهداف محقق شده صنعت پتروشیمی و اهداف تعیین شده در اسناد بالادستی است که باعث شده آهنگ دلنشین توسعه که تاثیر مستقیم بر بازار فلزات دارد، طنین‌انداز نشود.
صنعت پتروشیمی یکی از مهم‌ترین بخش‌های زنجیره نفت و گاز است که ارزش افزوده بالایی را در کشور به همراه دارد. به لحاظ اهمیت این صنعت، تجهیزات و قطعات مورد استفاده در صنعت پتروشیمی نیز اهمیت به‌سزایی دارد؛ زیرا به دلیل بزرگی مقیاس این صنعت، در صورت افزایش تامین داخلی تجهیزات، رونق زیادی در صنایع تولیدی ایجاد می‌شود و تقاضا برای بخش‌های تامین‌کننده آن نظیر فلزات افزایش خواهد یافت. بررسی وضعیت حال حاضر و آینده ماشین‌آلات و تجهیزات به‌کاررفته در صنعت پتروشیمی می‌تواند نمایی از میزان تقاضای داخلی فلزات از این بخش را نشان دهد؛ دیگ‌های بخار و بویلرهای صنعتی تجهیزاتی هستند که در صنعت پتروشیمی نقش مهمی دارند.
