مشاهده بیشتر
پاندمی ویروسی ناشناخته در جهان، باعث ایجاد نگرانی‌هایی در خصوص تقاضای فلزات شده است. همان‌طور که این معضل بر اقتصاد جهانی اثرگذار بوده است، بدون شک به تبع آن اقتصاد ایران هم تحت تاثیر قرار می‌گیرد. صنعت سرب و روی ایران و جهان، مانند دیگر صنایع فلزی، خسارات زیادی از کاهش تقاضا، در برخی موارد کاهش تولید و گاه مازاد عرضه بر تقاضا ناشی از پاندمی بیماری کویید ۱۹ متحمل شده است. تمام کشورهای دنیا اقداماتی را به منظور جلوگیری از شیوع بیشتر این بیماری در دستور کار خود قرار داده‌اند که موجب تغییرات گسترده‌ای در لجستیک، شیوه‌های کار و روش‌ها در صنعت فلزات شده است. گزارش حاضر به بررسی رخدادهای صنعت سرب و روی ایران و جهان در دوران کرونا می‌پردازد.
تا چندی پیش اصطلاح « جهانی‌سازی» غایت آرمانی بسیاری از اندیشمندان و سیاست‌گذاران محسوب می‌شد. توسعه فناوری و گسترش ارتباطات، این تفکر را به بشر القا می‌کرد که حرکت به سوی تبدیل جهان به دهکده‌ای منظم و پیوسته، زندگی و روابط انسان‌ها را متحول خواهد کرد. برهمین‌اساس به‌مرور وابستگی کشورها به یکدیگر برای تامین مایحتاج خود افزایش پیدا کرد. اما اکنون بحران کرونا این تفکر را به جامعه جهانی القا کرده است که نمی‌توان همیشه برای تامین کالاهای اساسی و غیراساسی نیازمند دیگران بود. به‌‌همین‌دلیل پیش‌بینی می‌شود از این‌پس روند معکوسی از جهانی‌سازی در کشورها شکل بگیرد و جوامع به سمت خودکفایی و توجه به داخل حرکت کنند. ساعت معکوس نمادی از برعکس‌شدن تمام روندهایی است که جهان تا پیش از بحران کنونی برای رسیدن به آن گام برمی‌داشت.
مجموعه مطالعاتی درباره توسعه ملی انجام شده و به‌دنبال آن نیز جهت‌گیری‌های اصلی برای توسعه بلندمدت مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است. اصلی‌ترین جهت‌گیری‌های آمایشی در سه حیطه انسان، فضا و فعالیت‌های انسان در سطح ملی مطرح شده و بازتاب‌های کلان جهت‌گیری‌های فوق بر بارگذاری جمعیت و فعالیت‌ها در استان‌ها و مناطق گوناگون کشور مورد استنتاج قرار گرفته است. گزارش حاضر به برنامه‌های توسعه‌ای بخش صنعت و معدن کشور تا سال ۱۴۰۴ می‌پردازد.
به عقیده بسیاری از کارشناسان، رشد متوازن و پیشرفت‌های منطقه‌ای زیربنای رسیدن به توسعه پایدار است؛ ازاین‌رو بسیاری از کشورها تلاش دارند با انجام برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌گذاری‌های دقیق و شناسایی پتانسیل‌ها و محدودیت‌های هر منطقه با کمک مطالعات آمایش سرزمین، بستر مناسبی را برای توسعه متوازن فراهم آورند. در این میان، با نگاهی اجمالی به داده‌های تاریخی می‌توان دریافت که ایران از پیشینه‌ای شگرف در حوزه برنامه‌ریزی مدرن برخوردار و سابقه کشور در این مقوله از بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته کنونی بیشتر است. اما علی‌رغم برخورداری کشور از پتانسیل‌های فراوان طبیعی و انسانی، اتخاذ این سیاست‌ها هیچ‌گاه نتوانسته ایران را در زمره کشورهای توسعه‌یافته جهان قرار دهد.
وقوع جنگ جهانی دوم و بمباران هسته‌ای دو شهر ژاپن موجب شد از این کشور چیزی جز یک ویرانه باقی نماند. چنان‌که در میانه‌های قرن بیستم، شرایط اسفناک اقتصادی، این کشور را تا ورطه نابودی پیش برد. با این حال ژاپن توانست خود را در میان قدرت‌های اقتصادی جهان جای دهد و تبدیل به یکی از پیشرفته‌ترین و توسعه‌یافته‌ترین کشورها شود. به عقیده بسیاری، مطالعه روند توسعه اقتصادی ژاپن می‌تواند الگو و سرمشق مناسبی برای بسیاری از کشورهای در حال توسعه باشد. عمده مناطق کشور ژاپن را نواحی کوهستانی و آتشفشانی تشکیل می‌دهند که همواره چالشی جدی برای توسعه اقتصادی این کشور بوده است، با این حال، تعیین کاربری مناسب زمین‌ها و آمایش سرزمینی موجب شده برنامه‌ریزی مناسبی برای نواحی مختلف این کشور انجام شود و توسعه اقتصادی هر منطقه مبتنی بر پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های آن منطقه شکل بگیرد.
باوجود تمام پیشرفت‌ها و تحولات امروز جهان، بسیاری از طرح‌های تاریخی و عظیم سرزمینی همچنان بهترین الگوها برای سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌های سرزمینی، منطقه‌ای و جهانی محسوب می‌شوند. در دوران معاصر، کشورهای متعددی طرح‌های بزرگ آمایش سرزمین را در دستور کار قرار داده‌اند، اما سابقه مدون و علمی طرح آمایش سرزمین به کشور فرانسه باز می‌گردد که با انگیزه بازسازی خرابی‌های ناشی از جنگ جهانی دوم و تعدیل و توازن میان مناطق گوناگون این کشور، برای نخستین‌بار مبانی و اصول آمایش سرزمین را در جهان تدوین کرد و بر مبنای آن طرح‌های بزرگ ملی خود را به مرحله اجرا رساند.
در آغاز هزاره سوم، تحقق رشد اقتصادی، توجه به معضلات زیست‌محیطی و معادلات جدید ناشی از پدیده جهانی‌شدن، نیاز به آمایش سرزمین را پیش از پیش نمایان کرده است. بهره‌گیری از تجربیات کشورهایی که از پیشینه مناسبی در اجرای طرح‌های آمایش سرزمین برخوردارند می‌تواند شرایط مناسبی برای برنامه‌ریزی در زمینه طرح‌های مربوط به آمایش سرزمین و تحقق‌پذیری آن‌ها فراهم آورد. آلمان، کشوری صنعتی و قدرتمند در سطح جهان به‌شمار می‌رود. تغییرات ژئوپلیتیکی و بروز جنگ‌جهانی دوم، این کشور را تا ورطه نابودی اقتصادی و صنعتی کشاند، اما تمرکز بر موضوع آمایش سرزمین از اوایل قرن بیستم میلادی موجب شد دوباره جایگاه مناسبی در اقتصاد جهان به‌دست آورده و به‌عنوان یکی از کشورهای قدرتمند مطرح شود.
در جهان امروز که فرآیند توسعه نسبت به هر زمان دیگری سرعت بیشتری به خود گرفته است، تکیه بر رویکردهای برنامه‌ریزی سنتی و متمرکز، نه‌تنها کمکی به توسعه و برقراری توازن و عدالت منطقه‌ای نمی‌کند، بلکه با این روش دستیابی به توسعه پایدار و همه‌جانبه هرگز امکان‌پذیر نخواهد بود. بدون شک، هدف اصلی تمام برنامه‌ریزی‌های کلان کشورها، توزیع مناسب فعالیت‌ها و استفاده حداکثری از قابلیت‌های محیطی در فرآیند توسعه مناطق است؛ ازاین‌رو توجه به مسئله آمایش سرزمین و لحاظ کردن پتانسیل‌ها و محدودیت‌های نواحی مختلف در برنامه‌ریزی‌های کلان منطقه‌ای، اهمیت بسیار بالایی در رشد و پیشرفت هماهنگ و متوازن کشورها دارد. تمرکز شدید و ناهمگونی جمعیت و فعالیت‌ها در یک یا چند نقطه جغرافیایی خاص از مشخصه‌های بارز بسیاری از کشورهای جهان سوم است که در سیاست‌گذاری‌های خود به موضوع آمایش سرزمین توجه مناسبی نداشته‌اند.
ایران با یک میلیون و ۶۳۵ هزار کیلومترمربع مساحت، تقریبا یک درصد از جمعیت جهان را در خود جای داده و تنها مالک ۱/۰ درصد از کل ثروت جهان، معادل ۲۵۰ هزار میلیارد دلار است. کشور ما با توجه به منابع و پتانسیل‌هایی که از آن‌ها برخوردار است، بیش از ۶۰ سال سابقه برنامه‌ریزی دارد. در این مدت، فرآیند برنامه‌ریزی تحت‌تاثیر شرایط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی با تغییر و تحولاتی رو‌به‌رو شده و فراز و نشیب‌های زیادی داشته است. می‌توان گفت آمایش سرزمین به‌طور خاص و برنامه‌ریزی به‌طور عام در قبل و بعد از انقلاب در کشور اجرایی شده است. در این گزارش تاریخچه برنامه‌ریزی و آمایش سرزمین در ایران را بررسی می‌کنیم.
کشور ترکیه بیش از ۷۸۳ هزار کیلومترمربع مساحت و جمعیتی افزون بر ۸۲ میلیون نفر از ۸۱ استان و ۱۳۹۷ محدوده شهری دارد؛ بنابراین به‌منظور بهره‌مندی درست و مطلوب از منابع موجود در این کشور و همچنین پاسخگویی به نیازهای جامعه، برنامه‌ریزی برای تخصیص منابع براساس دارایی‌های موجود، امری ضروری و مستلزم تمهیداتی است. گزارش حاضر آمایش سرزمین در کشور ترکیه را مورد بررسی قرار داده است.
در سال ۲۰۱۹ موضوع آمایش سرزمین در کشور چین با بیش از ۸۰ برنامه در دستور کار قرار گرفت که بیش از ۲۰ برنامه از آن‌ها براساس قوانین مصوب دنبال می‌شود. برنامه‌ریزی‌های یادشده شامل برنامه‌ریزی‌هایی برای بخش راه‌آهن این کشور ازسوی وزارتخانه خطوط ریلی، برنامه‌ریزی برای جنگل‌ها و مراتع ازسوی اداره ملی آن و همچنین برنامه‌هایی برای حمل‌ونقل دریایی چین بود. در کشور چین برنامه‌ریزی تمام سازمان‌ها، وزارتخانه‌ها و ادارات ازسوی بخش‌های مربوطه انجام می‌شود و هر بخش به زیرمجموعه‌های خود خدمت‌رسانی می‌کند.
کشور آسیایی کره‌جنوبی با دارا بودن سه سطح دولتی و ۱۷ زیرمجموعه متشکل از ۹ استان، ۶ کلان‌شهر و ۲ منطقه ویژه با بهره‌مندی از برنامه‌ریزی درست و مطلوب توانسته است در بین بیست کشور نخست اقتصادی جهان قرار گیرد. این کشور با وجود مساحت اندک و منابع محدود، در امر برنامه‌ریزی و آمایش سرزمینی عملکرد موفقی داشته است و الگوی مناسبی برای دیگر کشورها به‌شمار می‌رود. یکی از دلایل موفقیت این کشور در امر برنامه‌ریزی، شناسایی صنایع ارجح بوده است که بیشتر مورد توجه قرار گرفته‌اند. گزارش حاضر به بررسی برخی ویژگی‌های عمومی و برنامه‌ریزی‌های این کشور می‌پردازد.
