گزارش‌های اقتصاد

خاصیت پرتوزایی مواد رادیواکتیو را اولین بار هنری بکرل در سال ۱۸۹۶ کشف کرد، اما استفاده تجاری از مواد رادیواکتیو به عنوان منبعی برای تامین انرژی اولین بار در سال ۱۹۵۰ میلادی رخ داد. در یک فرایند هسته‌ای، با شکافته شدن هسته اتم مواد رادیواکتیو، انرژی قابل توجهی آزاد می‌شود که از آن می‌توان به عنوان منبعی برای تامین انرژی استفاده کرد. در ابتدا تصور می‌شد که انرژی هسته‌ای به سبب منتشر نکردن آلاینده‌های کربنی جایگزین مناسبی برای سوخت‌های فسیلی باشد؛ به همین سبب، استفاده از آن در جهان افزایش یافت. اما در سال‌های بعد که تاثیرات نامطلوب انرژی هسته‌ای نمایان شد، استفاده از آن اندکی محدود شد. با توجه به اینکه هم‌اکنون امکان برطرف کردن تاثیرات نامطلوب استفاده از انرژی هسته‌ای وجود ندارد و دسترسی به تکنولوژی دفن و نگهداری زباله‌های رادیواکتیوی برای بسیاری از کشورهای جهان میسر نیست، به نظر نمی‌رسد که استفاده از انرژی هسته‌ای در سبد انرژی جهانی در سال‌های آتی تغییر چندانی داشته باشد.

انرژی بادی دومین گزینه امید‌بخش کشور پس از منابع برق‌آبی برای توسعه تولید و بهره‌برداری از انرژی‌های تجدید‌پذیر است. به این امر باید به چشم فرصتی برای رشد اقتصادی کشور نگاه کرد تا بتوان هر چه زودتر وابستگی بالای کشور به منابع انرژی فسیلی را از بین برد. این مسئله موجب می‌شود که کشور از تکانه‌های غیر‌منتظره و بعضا سنگینی که با آن رو‌به‌رو خواهد شد آسیب چندانی نبیند. از طرف دیگر، برای ساخت توربین‌های بادی به حجم بزرگی از فلزات به‌خصوص فولاد نیاز است. از این رو، توسعه نیروگاه‌های بادی می‌تواند نقشی موثر در مصرف فلزات در کشور داشته باشد و از این طریق به بهبود شرایط اقتصادی نیز کمک کند. بنابراین مطلوب است که سیاست‌هایی حمایتی در این خصوص اتخاذ شود و سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده در این بخش را نه هزینه بلکه سرمایه‌ای بلندمدت در نظر گرفت.

استفاده از زغال‌سنگ به عنوان منبع انرژی فسیلی، به رغم دارا بودن مزایایی از جمله ارزان بودن و یا پتانسیل دسترسی گسترده به آن در برخی از مناطق، آلوده‌کننده‌ترین منبع انرژی شناخته می‌شود که آثار زیانبار آن بر سلامت انسان و محیط‌زیست غیرقابل انکار است. اهمیت این امر زمانی بیشتر می‌شود که بدانیم مشکلات حاصل از مصرف این منبع انرژی نه‌تنها گریبان نسل کنونی جهان را خواهد گرفت، بلکه مسائل بزرگ‌تری را نیز برای نسل‌های آینده ایجاد خواهد کرد. با این حال، همچنان میزان مصرف زغال‌سنگ در بسیاری از نقاط دنیا رو به افزایش است و چالش‌های زیادی پیشِ‌روی کاهش مصرف جهانی از این منبع انرژی است که برای حل آن‌ها، تمامی کشورها باید با یکدیگر همکاری کنند. با این تفاسیر، تردیدی نیست که فاصله گرفتنِ هر چه زودتر از مصرف زغال‌سنگ و حرکت به سمت افزایش استفاده از انرژی‌های پاک، شرایط بهتری را برای زندگی نسل کنونی و حتی نسل‌های آتی فراهم خواهد کرد.

طی قرن اخیر، نقش صنعت خودرو در اقتصاد جهان بسیار پررنگ شده و میزانی قابل توجه از مجموع تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص داده است. هرچه نیازها و ترجیحات افراد تغییر می‌کند، میزان و نحوه استفاده و انتظارات آن‌ها از خودروها نیز متفاوت می‌شود. از آنجایی‌که خانوارها عامل تعیین‌کننده تقاضا در بازار خودرو هستند، تحولات ساختار خانواده می‌تواند تاثیر به‌سزایی بر میزان و سمت‌وسوی تقاضای خودرو در جامعه داشته باشد. در چنین شرایطی، سیاست‌گذاری مناسب برای رونق صنعت خودروسازی و ارتقای توان این صنعت برای پاسخگویی به تقاضای یادشده می‌تواند رشد قابل توجهی را در مصرف فلزات در کشور ایجاد کند.

با توجه به افزایش آلودگی هوا و رونق بازار خودروهای الکتریکی در جهان، تولید و تجارت این نوع خودروها در ایران نیز مورد توجه قرار گرفته، اما با توجه به چالش‌های فراوان در زیرساخت‌ها، تولید و همچنین عقب‌ماندگی صنعت خودروسازی کشور، ساخت خودروهای الکتریکی با مشکلات فراوانی مواجه است. در حوزه زیرساخت‌ها می‌توان به نبود ایستگاه‌های شارژ عمومی و تعمیرگاه‌های تخصصی در فواصل مناسب اشاره کرد. علاوه بر این، صنعت خودروسازی کشور همچنان با تکنولوژی‌های قدیمی به تولید خودروهای بنزینی می‌پردازد که از توسعه‌نیافتگی این صنعت برای تولید خودروهای برقی حکایت دارد. با این‌ حال، برخی از پژوهشگران و محققان به این عرصه ورود کرده‌اند و محصولاتی نیز به بازار عرضه شده‌اند، اما این خودروها از تکنولوژی قابل رقابت با نمونه‌های خارجی برخوردار نیستند. به نظر می‌رسد که برای همسویی بازار خودروی کشور با تحولات جهانی، لازم است رویکردی جدید در خصوص ایجاد زیرساخت‌های شارژ و نیز واردات خودروهای برقی اتخاذ شود.

منابع انرژی تجدید‌پذیر منابعی تمام‌نشدنی و دائمی برای تامین انرژی به حساب می‌آیند. از این رو، اهمیت ویژه آن‌ها در سبد انرژی مقوله‌ای انکار‌ناپذیر است. علاوه بر آن، با توجه به تبعات جدی زیست‌محیطی استفاده از انرژی‌های فسیلی، انتظار می‌رود که هر چه بیشتر در مسیر استفاده از انرژی‌های تجدید‌پذیر که مشکلات یادشده را در پی ندارند گام برداشته شود. استفاده گسترده از این منابع انرژی، باعث کاهش قابل توجه انتشار دی‌اکسید ‌کربن، که امروزه به نگرانی بزرگی در جهان تبدیل شده است، خواهد انجامید و بنابراین نقش مهمی را در بهبود شرایط زیست‌محیطی و همچنین سلامت انسان‌ها خواهد داشت. این مسئله به‌تنهایی اهمیت بالای گذر از انرژی‌های فسیلی و استفاده از منابع تجدید‌پذیر را روشن می‌کند.